Γράφει ο Ηρακλής Μαρδύρης
Πριν από περίπου τρεις βδομάδες η Αρμενία αντεπιτέθηκε ρίχνοντας στη μάχη την 37η Μεραρχία της, αποτρέποντας την πτώση του Lachin. Με την αντεπίθεση κερδήθηκε αρκετός χρόνος ώστε να σχηματιστεί μια καινούργια αμυντική γραμμή 10-15 χμ νοτίως της μοναδικής οδού επικοινωνίας μεταξύ Lachin – Shusha – Stepanakert. Οι Αζέροι κατάφεραν να την διασπάσουν και να προωθηθούν προς Shusha. Κατόπιν ο καιρός δεν επέτρεπε τη χρήση UCAVs, δίνοντας μία ανάσα στους Αρμένιους. Παρ΄ όλα αυτά οι Αζέροι κατάφεραν ουσιαστικά να περικυκλώσουν τα Shusha και προωθημένα τμήματα τους να φτάσουν στα περίχωρα της Stepanakert.
Στο χάος που ακολούθησε οι πολίτες εκκένωσαν την Stepanakert και οι Αρμένιοι στέλναν κάθε διαθέσιμη μονάδα στα Shusha. Οι Αζέροι βρήκαν την ευκαιρία να προελάσουν σημαντικά σε άλλα μέτωπα και να περάσουν μονάδες τους στα μετόπισθεν των Αρμενίων. Ο καιρός για τις επόμενες δέκα μέρες προβλέπεται ¨μερικώς νεφελώδης¨ με θερμοκρασίες γύρω στους δέκα βαθμούς. Και η Αρμενία συνθηκολόγησε…
Ο Αρμένιος πρωθυπουργός Pashinyan δήλωσε πως ο πόλεμος τέλειωσε κατόπιν διαπραγμάτευσης με το Αζερμπαϊτζάν και τη Ρωσία. Περισσότερο όμως η σύγκρουση πάγωσε για κάποιο διάστημα, παρά ήρθε η ειρήνη και μια μόνιμη λύση.
Μέχρι τις 20 Νοεμβρίου η Αρμενία θα πρέπει να εκκενώσει τις περιοχές του Agdam και Gazakh. Μέχρι τις 15 Νοεμβρίου την περιοχή του Kelbajar και μέχρι την 1η Δεκεμβρίου την περιοχή του Lachin. Ρωσική ειρηνευτική δύναμη θα αναπτυχθεί στην περιοχή του Lachin για να επιτηρεί την οδική σύνδεση. Οι Ρώσοι θα παραμείνουν για πέντε χρόνια με αυτόματη ανανέωση για άλλα πέντε χρόνια αν δεν αρνηθεί κάποια πλευρά.
Η συμφωνία αναγράφει ότι το Αζερμπαϊτζάν θα εγγυηθεί την ασφάλεια της κίνησης κατά μήκος του διαδρόμου του Lachin που θα είναι ο μοναδικός δρόμος επικοινωνίας των Αρμενίων. Φυσικά σε στιγμές έντασης θα μπορούν οι Αζέροι εύκολα να κόβουν την επικοινωνία. Αντίστοιχα η Αρμενία θα εγγυηθεί την ελεύθερη κίνηση μέσω της επικράτειας της, ανάμεσα στο Αζερμπαϊτζάν και το απομονωμένο δυτικό τμήμα του στο Nakhichevan. Συνεπώς θα υπάρξει οδική σύνδεση ανάμεσα στην Άγκυρα και το Μπακού.
Σε αντίθεση με αρχικές δημοσιεύσεις, οι Ρώσοι δηλώνουν πως αγνοούν την ενδεχόμενη παρουσία Τουρκικών ειρηνευτικών δυνάμεων. Στη συμφωνία δεν αναφέρεται πουθενά το Αρτσάχ και τα σύνορα του. Οι Αρμένιοι είναι υποχρεωμένοι να εκκενώσουν από την περιοχή όλες τις ένοπλες δυνάμεις τους, ενώ οι εκτοπισμένοι Αζέροι από το 1992-1994 θα επιστρέψουν.
Το τι θα είναι αυτή η οντότητα που παραμένει υπό Αρμενική πλειοψηφία και ήταν η Δημοκρατία του Αρτσάχ ή το πως θα διοικείται είναι άγνωστο. Η κατάπαυση του πυρός δεν αναφέρει τίποτα. Αν αποσυρθούν οι Αρμενικές δυνάμεις, τότε οι πολίτες, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων έχει ήδη εγκαταλείψει την περιοχή, θα πρέπει να βασίζουν την ασφάλεια τους σε μόλις 1.900 Ρώσους στρατιώτες.
Αν οι Αρμένιοι δεν εκπληρώσουν τις δεσμεύσεις τους, τότε οι Αζέροι μάλλον θα είναι σε θέση να το κάνουν δια της βίας… Στο τέλος αυτής της περιόδου δεν γίνεται παρά να σημειώσουμε ότι αυτή η συμφωνία, παρά το ότι ήταν θέμα διπλωματικών διαπραγματεύσεων για χρόνια, με πολύ λίγες παραλλαγές, έγινε πραγματικότητα από τους στρατιωτικούς και όχι τους διπλωμάτες, μόνο που θα είχε μόνιμο χαρακτήρα, όχι όπως τώρα που είναι απλά κατάπαυση του πυρός.
Το πρώην Αρτσάχ θα είναι πλέον κάτι όπως η Αμπχαζία και η Οσετία πριν το 2008, με αδιευκρίνιστο status. H ασφάλεια του θα εγγυάται από τη Ρωσία και όχι από την Αρμενία, η οποία δεν θα έχει τη δυνατότητα να το υπερασπιστεί αν το θελήσει ή αν χρειαστεί. Το Αζερμπαϊτζάν κέρδισε στο πεδίο ότι ζήταγε διπλωματικά, αλλά για να τελειώσει τον πόλεμο και να μην έχει να αντιμετωπίσει αντάρτες και μελλοντικές επιθέσεις θα πρέπει να ανεχθεί μεγαλύτερη Ρωσική παρουσία στην περιοχή. Σε αντίστοιχες περιπτώσεις στο παρελθόν, τόσο η Μολδαβία, όσο και η Γεωργία αρνήθηκαν μια ειρήνευση με αυξημένη ρωσική παρουσία. Βέβαια η σχέση Μπακού – Μόσχας είναι πιο ένθερμη και στενή, οπότε για τα επόμενα χρόνια οι σχέσεις τους θα είναι αρμονικές.
Οι Αρμένιοι φαίνεται να διατηρούν έναν de facto έλεγχο στο Ναγκόρνο Καραμπάχ και η παρουσία ρωσικών δυνάμεων θα βελτιώσουν την αίσθηση ασφαλείας και την μείωση πιθανών μελλοντικών εντάσεων. Αλλά πλέον η Αρμενία εξαρτάται περισσότερο από τη Ρωσία, από μία Ρωσία όμως που δεν εμπιστεύεται πλέον. Ο μεγάλος νικητής είναι η Ρωσία. Χωρίς καμία επένδυση κατάφερε να θέσει υπό την επήρεια της την Αρμενία, τόσο σε εσωτερικές όσο και εξωτερικές υποθέσεις. Σύντομα θα δούμε μια φιλορωσική κυβέρνηση. Έδειξε όμως αδυναμία, καθώς άφησε την Τουρκία να αλωνίζει στην περιοχή που ήταν η πίσω πόρτα της ΕΣΣΔ. Όμως η σημερινή Ρωσία δεν είναι ΕΣΣΔ και δεν είναι η πρώτη φορά που αναγκάζεται να δώσει τόπο στην οργή…
Η Τουρκία απέδειξε για ακόμα μια φορά ότι είναι παίκτης που μπορεί να κοιτάξει στα μάτια τη Ρωσία και να κερδίσει, καθώς αύξησε σημαντικά την επιρροή της όχι μόνο στον Καύκασο αλλά σε όλο τον τουρκικό και ισλαμικό κόσμο. Αυτή τη φορά νίκησαν έναν χριστιανικό στρατό. Το πρεστίζ τόσο του στρατεύματος, όσο και της αμυντικής βιομηχανίας της Τουρκίας αυξήθηκε σημαντικά. Δεν κλήθηκε όμως στις ειρηνευτικές συνομιλίες, όπως απαιτούσε πριν από μερικές μέρες, ούτε θα στείλει ειρηνευτικές δυνάμεις, όπως διέρρεε.
Η Ρωσία και η Τουρκία δρουν ανταγωνιστικά, αλλά δεν θέλουν να έρθουν και σε σύγκρουση, οπότε συνεργάζονται και αυτό που κάνουν είναι να οριοθετούν τις ζώνες επιρροής τους. Οι ΗΠΑ δεν δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και η Ρωσία δεν είναι Σοβιετική Ένωση, οπότε η Τουρκία έχει την ευκαιρία να επεκταθεί εκεί που παλιά ήταν η Σοβιετική Ένωση. Η Τουρκία επεκτείνεται και η Ρωσία της βάζει όρια. Επιπλέον και οι δύο πουλάνε αφηγήματα για να καμουφλάρουν τις ενέργειες τους και να μην έχουν πολλές αντιδράσεις, η Τουρκία στο ΝΑΤΟ ότι πολεμάει τους Ρώσους και οι Ρώσοι ότι εκμεταλλεύονται τους Τούρκους για να διασπάσουν το ΝΑΤΟ.
Ήδη εδώ και χρόνια οι γείτονες της ΕΕ στρατιωτικοποιούν τις διαφορές τους και αυτή η επιτυχία του Αζερμπαϊτζάν θα λειτουργήσει ως υπόδειγμα προς μίμηση. Αυτό θα κάνει όλο και λιγότερο σημαντική την ΕΕ στην περιοχή. Παρά το ότι επενδύει τεράστια ποσά σε αυτές τις χώρες, έχει παραμελήσει τη συνεργασία σε θέματα ασφαλείας και δραστηριοποιείται αποκλειστικά διπλωματικά και οικονομικά.
Η ΗΠΑ παρέμειναν πρακτικά απούσες και χαμένες από τη διένεξη, ουσιαστικά καταδικάζοντας με την αδράνεια τους την πολύχρωμη επανάσταση που έφερε στην εξουσία το κυβερνόν κόμμα στην Αρμενία. Είναι αναμενόμενο ότι οι πρόσφατες δημοκρατικές αλλαγές δεν πρόκειται να συνεχιστούν, το αντίθετο. Το μήνυμα προς άλλες παρόμοιες χώρες θα είναι παρόμοιο. Πριν από μόλις επτά μήνες ο Deputy Secretary of State Stephen E. Biegun είχε υποστηρίξει τις πωλήσεις οπλικών συστημάτων στα Αζερμπαϊτζάν δηλώνοντας ότι αυτά δεν θα σταθούν εμπόδιο στις ειρηνευτικές συνομιλίες ανάμεσα στην Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν και ότι δεν θα χρησημοποιηθούν επιθετικά εναντίων της Αρμενίας! Είτε είπε ψέμματα, είτε οι αμερικανικές υπηρεσίες στο Μπακού κοιμόντουσταν. Και στις δύο περιπτώσεις θα υπάρξουν συνέπειες.
Η τωρινή κατάπαυση του πυρός δεν δίνει μια μόνιμη λύση, αλλά αφήνει το δρόμο ανοιχτό για ένα νέο μελλοντικό κεφάλαιο, που μπορεί να είναι σε δυο χρόνια ή σε είκοσι… Οι Αρμένιοι θα γλύψουν τις πληγές τους, αλλά δεν θα ξεχάσουν, και σε μερικά χρόνια θα εμφανιστεί κενό εξουσίας και ευκαιρία, όπως στην μετά Ερντογάν, Αλίεφ και Πούτιν εποχή.
