Με τη λήξη της Μάχης της Άνκρ πέφτει η αυλαία της μεγάλης μάχης του Σομ. Οι βρετανικές και γαλλικές απώλειες των 99 Μεραρχιών έχουν ανέλθει στο απίστευτο νούμερο των 794,238 ανδρών έχοντας αποδώσει δυσανάλογα μικρά εδαφικά κέρδη. Οι απώλειες των Γερμανών ξεπέρασαν το μισό εκατομμύριο αλλά οι γραμμές τους δεν έσπασαν. Τέσσερις μήνες αργότερα θα αποσυρθούν στην αμυντική γραμμή «Xίντενμπουργκ» απαιτώντας νέους φόρους αίματος.
Η επίθεση του Σομ προοριζόταν να ήταν μία από τις τέσσερις ισχυρές κρούσεις, μαζί με το Βερντέν, την επίθεση Μπρουσίλωφ και δράσεις στο Ιταλικό Μέτωπο που θα αποσταθεροποιούσαν τον γερμανικό στρατό και θα έφερναν την Γερμανική αυτοκρατορία στο τραπέζι των ηττημένων. Ξεκινώντας με ένα γιγάντιο μπαράζ πυροβολικού την 1η Ιουλίου, η Μάχη του Σομ (Somme) εξελίχθηκε σε μια από τις μεγαλύτερες ανθρωποσφαγές στην ιστοριά των πολέμων της ανθρωπότητας, αποτέλεσμα κακού σχεδιασμού και παλιών δογμάτων που στοίχισαν τη ζωή σε 19,000 Βρετανούς στρατιώτες μόλις την πρώτη μέρα της επίθεσης.
Σχεδιασμένη ως κοινή Γαλλο-Βρετανική επιχείρηση για να επιτύχει την πολυπόθητη διάσπαση στο Δυτικό Μέτωπο, η μάχη του Σομ έτυχε ευρέως ανασχεδιασμού με την εξαπόλυση της γερμανικής επίθεσης στο Βερντέν, νοτιότερα, γεγονός που ανάγκσε τους Γάλλους να ανακατευθύνουν άμεσα ενισχύσεις ολόκληρων Σωμάτων Στρατού αφήνοντας ουσιαστικά τους Βρετανούς μόνους στο Σομ. Παρόλα αυτά, μετά από έναν βομβαρδισμό που κράτησε μια εβδομάδα και ρίφθηκαν συνολικά 1,750,000 οβίδες, οι Βρετανοί επιτέθηκαν με ελάχιστα ή μηδαμινά αποτελέσματα εκτός -φυσικά- των απωλειών. Μέσα σε πέντε μήνες τρία εκατομμύρια άνδρες ενεπλάκησαν σε μάχες και από τις δύο πλευρές και ένα εκατομμύριο από αυτούς σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν.
Οι απώλειες των πρώτων ημερών αντισταθμίστηκαν ως ένα βαθμό από μια μερική επιτυχία στο νότιο τμήμα του μετώπου. Στις 15 Ιουλίου, νέο μπαράζ και επιθέσεις στο βόρειο τμήμα εξαπολύθηκαν για αποκατάσταση της γραμμής με τους Βρετανούς να προελαύνουν 5.5 χλμ. με τίμημα 200,000 απώλειες έναντι 160,000 Γερμανών ως το τέλος του μήνα. Αυτές οι Γαλλο-Βρετανικές “επιτυχίες” ανάγκασαν τους Γερμανούς να αποτραβήξουν κάποια τμήματα από το μέτωπο του Βερντέν για να ενισχύσουν το μέτωπο του Σομ και έριξαν το ηθικό του στρατού. Σημαντική παράμετρος ήταν η αντικατάσταση του Γερμανού γενικού διοικητή, στρατηγού Έριχ φον Φάλκενχάιν από το “χρυσό δίδυμο” του Ανατολικού Μετώπου, στρατηγούς Παούλ φον Χίντενμπουργκ και Έριχ Λούντεντορφ ως τα τέλη Αυγούστου. Η νέα ηγεσία εμπνεύστηκε τη δημιουργία μιας οργανωμένης γραμμής άμυνας στην οποία θα έσπαγε η συμμαχική επιθετικότητα και θα φθειρόταν αρκετά ώστε σύντομα να ανατρεπόταν με μια γενική επίθεση.
Στις 15 Σεπτεμβρίου, στις νέες βρετανικές επιθέσεις στο Σομ έκαναν την εμφάνισή τους τα πρώτα άρματα μάχης στην ιστορία, ανοίγοντας ένα νέο κεφάλαιο στην πολεμική ιστορία, παρά το γεγονός ότι τα περισσότερα από τα 48 εκείνα πρώιμα μηχανήματα ακινητοποιήθηκαν από μηχανικές βλάβες παρά από την εχθρική δράση. Στις μάχες αυτές οι Βρετανοί κέρδισαν άλλα 2,5 χλμ. εδάφους που “πλήρωσαν” με 29,000 απώλειες. Η έλευση του Οκτωβρίου έδειξε τα “δόντια” της με την χειμώνα της Φλάνδρας που μετέτρεπε τα πάντα σε μια απέραντη θάλασσα λάσπης. Οι Σύμμαχοι της Entente εξαπέλυσαν νέες επιθέσεις με τους στρατιώτες να κολλάνε και να κυλιούνται στη λάσπη ενώ βάλλονταν ακατάπαυστα από γερμανικά πολυβόλα και πυροβολικό. Η μάχη έληξε τελικά στις 18 Νοεμβρίου με τη μάχη στην κοιλάδα του ποταμού Άνκρ με τις καιρικές συνθήκες να έχουν επιδεινωθεί, τους στρατιώτες να έχουν εξουθενωθεί και με κέρδος 11 χλιομέτρων λάσπης και χωρίς να έχουν πετύχει τον στρατηγικό σκοπό τους, τη διάσπαση των γερμανικών γραμμών.
Τί κέρδος έφερε το Σομ; Σήμερα, 104 χρόνια μετά, όταν μιλάμε για το Δυτικό Μέτωπο του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου, το λασπώδες, διακεκομμένο από χαρακώματα και ατελείωτες σειρές ναρκοπεδίων και συρματοπλεγμάτων που ανασκάβονταν από οβίδες πυροβολικού, είναι το αρχετιπικό σκηνικό που μας έρχεται συνειρμικά στο μυαλό. Ακόμα πιο αξιομνημόνευτο ήταν το πεδίο για τους πρωταγωνιστές της μάχης. Ειδικά οι Βρετανοί του “¨Νέου Στρατού” του υπουργού λόρδου Κίτσενερ, οι εκατοντάδες στρατολογημένοι πολίτες του 1914 και 1915 είδαν το βάπτισμα του πυρός στα πεδία της Φλάνδρας σε αυτή τη μάχη. Ήταν οι ενθουσιώδεις νεαροί και επαγγελματίες που συγκρότησαν τα “τάγματα των φίλων” (pals) κατατασσόμενοι στην ίδια μονάδα προερχόμενοι από την ίδια γειτονιά, το ίδιο χωριό, το ίδιο εργαστάσιο ή χώρο εργασίας. Οι αρχές του βρετανικού στρατού το επέτρεψαν για να αναπτύξουν τα συντάγματα μια ψυχολογική συνοχή αλλά οι μαζικές απώλειες που υπέστησαν στο Σομ επηρέασαν αρνητικά όσους έχαναν με φριχτό τρόπο μπροστά στα μάτια τους τους συγγενείς, φίλους και συνεργάτες. Χαρακτηριστικά, το 11ο τάγμα πεζικού του East Lancashire (το λεγόμενο Accrington Pals) έχασε την πρώτη μέρα της μάχης τους 584 από τους 720 άνδρες του. Πέραν αυτών, το Σομ είχε και τα θετικά του: ανακούφισε κάπως το μέτωπο του Βερντέν, που οι Γερμανοί κόντεψαν να ανατρέψουν τους Γάλλους και έδωσε μια εξίσου δυνατή ώθηση και στο βόρειο τομέα απωθώντας τους Γερμανούς, όσο λίγο κι αν ήταν αυτό. Στο εξής, οι Γερμανοί περιχαρακώθηκαν πίσω από τη “γραμμή Χίντενμπουργκ” περνώντας προσωρινά στην άμυνα.
