[ΕΜΦΥΛΙΟΣ] – Το μεγάλο συλλαλητήριο του ΕΑΜ στο κέντρο της Αθήνας διακόπτεται ξαφνικά από πυροβολισμούς στο ύψος της πλατείας Συντάγματος. Το αποτέλεσμα είναι 28 νεκροί διαδηλωτές και 100 περίπου τραυματίες. Είχε προηγηθεί η απαίτηση της κυβέρνησης εθνικής ενότητας να τηρηθούν οι υπογραφές της Καζέρτας και να διαλυθούν οι ένοπλες ομάδες, πλην της 3ης Ορεινής Ταξιαρχίας, του Ιερού Λόχου και τμημάτων του ΕΔΕΣ και ΕΛΑΣ αντιπροσωπευτικών της πολιτικής τους ισχύος.
Η στιγμή αποτελεί την κορύφωση μιας διαδικασίας πολιτικής συνεννόησης που λαμβάνει χώρα από το 1942 ως το 1944 με τη στήριξη των Βρετανών για να μπορέσει η Ελλάδα να δημιουργήσει ενιαίο μέτωπο κατά του Άξονα. Η προσπάθεια επικεντρώθηκε στην συγκρότηση αφενός εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης και τακτικών στρατιωτικών δυνάμεων αέρος, ξηράς και θαλάσσης στην Μέση Ανατολή κατά τα πρότυπα και άλλων ξένων κυβερνήσεων υπό την αιγίδα των Συμμάχων και αφετέρου στη συγκρότηση, εκπαίδευση και ενδυνάμωση των αντιστασιακών οργανώσεων στην κατεχόμενη Ελλάδα που θα αποτελούσαν ικανό παράγοντα φθοράς του Άξονα στην Ευρώπη. Με τις δύο άκρες αυτού του νήματος να έχουν συγκροτηθεί, με την αμέριστη βοήθεια σε όπλα, υλικό, στρατιωτικούς συμβούλους και χρήματα από τους Βρετανούς, στα τέλη του 1943 με αρχές του 1944, οι προσπάθειες όλων συνέτειναν στη συνεργασία των δύο για να συγκροτήσουν τη μεταπολεμική ελληνική κυβέρνηση, που θα ήταν ευνοϊκή προς τη Βρετανία και τους σκοπούς της.
Οι προσπάθειες των Βρετανών και Ελλήνων της εξόριστης κυβέρνησης συναντούσαν ένα σημαντικό εμπόδιο στη μορφή του ΕΑΜ. Ελεγχόμενο από το Κομμουνιστικό Κόμμα το τελευταίο είχε κατορθώσει να λειτουργήσει καλύτερα και να ισχυροποιηθεί περισσότερο από κάθε άλλη αντιστασιακή οργάνωση, βασιζόμενο σε ένα σύστημα οργάνωσης και λειτουργίας που έχοντας συνηθίσει στην παρανομία και δίωξη προπολεμικά, έβρισκε στην περίοδο της Κατοχής το στοιχείο του. Οι αντιπρόσωποι του ΚΚΕ αντιδρούσαν στην προοπτική μιας μεταπολεμικής φιλοβρετανικής κυβέρνησης με συμμετοχή παρατάξεων που δεν ευνοούσαν τα σχέδιά τους και κυρίως τς η κυβέρνηση αυτή θα ετίθετο υπό την εξουσία του βασιλιά και ευνοούσε την προσέγγιση με την ιδεολογικά συγγενή της Σοβιετική Ένωση και την οργάνωση της Ελλάδας σε σοσιαλιστική χώρα. Ωστόσο, στις αρχές του 1944 η προτροπή της ίδιας της σοβιετικής ηγεσίας προς το ΕΑΜ να άρει τις σταθερά αρνητικές του τάσεις και να συνεργαστεί σε μια κυβέρνηση συνεννόησης έκαμψε τις αντιστάσεις του κάνοντας τη συνάντηση αρχικά στην Ελλάδα και στη συνέχεια στο Λίβανο των πολιτικών του εκπροσώπων με τις άλλες πολιτικές δυνάμεις δυνατή.
Η συμφωνία στην οποία ήρθαν οι εκπρόσωποι του ΕΑΜ ήταν για μια κυβέρνηση κοινής αποδοχής. Το σχέδιο έφτασε πολύ κοντά στην ολοκλήρωση αλλά οι αντιδράσεις της σκληρής πτέρυγας του ΕΑΜ που οδήγησαν σε αιματηρά επεισόδια (δολοφονία συνταγματάρχη Ψαρρού και εκτέλεσε και διάλυση των μαχητών της οργάνωσης του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων και κινήματα του στόλου και στρατού Μέσης Ανατολής) δηλητηρίασαν το κλίμα. Το ΕΑΜ κατηγορείτο πλέον ως παράγοντας προδοσίας και ανατροπής από τις άλλες δυνάμεις και κυρίως από τον Παπανδρέου και η ευκαιρία χάθηκε. Οι δυνάμεις των πολιτικών και άλλων αντιστασιακών οργανώσεων απαίτησαν από το ΕΑΜ να καταδικάσει τα γεγονότα και να δεσμευτεί στην τήρηση των κανόνων του Συντάγματος του 1911 που ήταν και πάλι σε ισχύ μετά την πτώση του Καθεστώτος της 4ης Αυγούστου. Οι εκπρόσωποι του ΕΑΜ συμφώνησαν αλλά επιστρέφοντας η ηγεσία του τους επέκρινε, τους καθαίρεσε και δήλωσε πως δεν δεσμευόταν από την υπογραφή τους.
Με την επιστροφή της κυβέρνησης στην Αθήνα, τον Οκτώβριο του 1944, το ΕΑΜ έδειξε να συνεργάζεται αλλά μετακίνησε τις δυνάμεις του στην πρωτεύουσα και άλλες μεγάλες πόλεις (αφήνοντας τους Γερμανούς και Βουλγάρους να αποχωρήσουν ανενόχλητοι) δίνοντας στον εαυτό του θέση ισχύος. Η κατάσταση τόσο σε κυβερνητικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο κοινωνικό εκτρχυνόταν ώρα με την ώρα. Οι εφημερίδες της Αριστεράς δημοσίευαν πύρινα άρθρα κατά μελών της κυβέρνησης, του Παπανδρέου και των Βρετανών ενώ στις συνοικίες κυριαρχούσε πόλεμος συνθημάτων και αφισοκολλήσεων. Την 1η Δεκεμβρίου οι αντιπρόσωποι του ΕΑΜ στην κυβέρνηση παραιτήθηκαν. Μια διαδήλωση που ανακοινώθηκε πως θα πραγματοποιούσε στο κέντρο της πόλης το ΕΑΜ επετράπη από την αστυνομία αλλά μετά από πληροφορίες για πιθανό κίνδυνο επεισοδίων, η άδεια ανακλήθηκε. Παρόλα αυτά το συλλαλητήριο έγινε με ανακοίνωση του ΚΚΕ για γενική απεργία, ενώ διέταξε την ΕΑΜική πολιτοφυλακή να μην παραδώσει τον οπλισμό της.
Δεν είναι σαφές από πού προήλθαν τα πυρά. Η αλήθεια είναι ότι η 3 Δεκεμβρίου ήταν μια πολύ διαφορετική μέρα από την 12η Οκτωβρίου, όταν ο λαός ήταν ενωμένος σε μια μαζική γιορτή για την απελευθέρωση από τους Γερμανούς. Ο «Δεκέμβρης» ξεκινούσε.