Χαράματα της 28ης Οκτωβρίου 1942!
Θα ήταν μια αποστολή που όμοιά της δεν είχε ξαναγίνει. Δύο χρόνια από την ιταλική εισβολή στην Ελλάδα, η πρώτη ελληνική Μοίρα που συγκροτήθηκε στην Μέση Ανατολή παίρνει άδεια να πλήξει το στρατηγείο του ιταλικού ΧΧ Σώματος Στρατού στο Ελ Αλαμέιν. Οι ξενιτεμένοι Έλληνες της 335 Βασιλικής Ελληνικής Μοίρας Διώξεως θα θύμιζαν ότι η ιταμή εισβολή δεν ξεχάσθηκε.
Για αυτούς που συμμετείχαν στην ριψοκίνδυνη εκείνη αποστολή οι αναμνήσεις των θυσιών μιας ολόκληρης γενιάς για την ελευθερία δεν εγκλωβίσθηκαν ποτέ σε μια «στεγνή» επέτειο. Ο αείμνηστος Ηλίας Δ. Καρταλαμάκης, χειριστής τότε της 335 Μοίρας, ήταν ξεκάθαρος: όποιος έχει ζήσει την Ιστορία δεν μπορεί να την ξεχάσει.
«Θα χτυπούσαμε το ιταλικό στρατηγείο, απέναντι σχεδόν από την Ελληνική Ταξιαρχία. Ξέραμε ότι ορισμένοι δεν θα γυρίζαμε, αυτό ήταν βέβαιο. Γιατί τέτοια αποστολή, να χτυπάς επίγειο στόχο, οχυρωμένο, μόνο με τα πολυβόλα ενός καταδιωκτικού, δεν είχε ξαναγίνει… Όμως όταν ζητήθηκε να πάμε εθελοντές, όλοι σηκώσαμε τα χέρια» μου έλεγε κάποτε σε μια συνέντευξη με μια ηρεμία σαν να μιλούσε για το πιο φυσικό πράγμα στον κόσμο.
Για τον Διοικητή της Μοίρας, Επισμηναγό Ιωάννη Κέλλα, δικαιότερη λύση δεν υπήρχε παρά να αναθέσει την αποστολή στο Σμήνος που ήταν προγραμματισμένο να πετάξει πρωί. Προς μεγάλη απογοήτευση των πιλότων του Α΄ Σμήνους, θα πήγαινε το Β΄ Σμήνος με επικεφαλής τον Υποσμηναγό Κυριάκο Παναγόπουλο.
Μαζί του, ο Μοίραρχος Επγός Κέλλας, οι Υποσμηναγοί Νικ. Βολονάκης και Δημ. Βουτσινάς, οι Ανθυποσμηναγοί Ηλ. Καρταλαμάκης, Προκόπιος Διδασκάλου, Ευάγγ. Καρύδης, Ελευθ. Χατζηιωάννου, Γεώργ. Τσότσος και Ευστράτιος Ξύδης καθώς και οι ιπτάμενοι Επισμηνίες Γεώργ. Νικολόπουλος και Δημ. Γκίζας. Δώδεκα αεροπόροι με τα αεροπλάνα τους θα ανταπέδιδαν την επίσκεψη, αξημέρωτα, του Γκράτσι στον Ι. Μεταξά δύο χρόνια πριν.
«Θα σηκωνόμασταν νωρίς, νύχτα, για να ξημερωθούμε πάνω από τις ιταλικές γραμμές ώστε να τους πιάσουμε στον ύπνο. Που να κλείσεις μάτι όμως όταν γυρίζει στο μυαλό σου η σκέψη ότι μπορεί να είσαι εσύ αυτός που δεν θα γυρίσει… Ξέραμε τι τρομερά αντιαεροπορικά είχαν οι Γερμανοί και οι Ιταλοί, ξέραμε ότι τα ‘Μέσσερσμιτ’ ήταν καλύτερα αεροπλάνα από τα δικά μας… Δεν μπόρεσα να κοιμηθώ. Βγαίνοντας από την σκηνή μου άκουγα τις ομοβροντίες των κανονιών που χτυπούσαν το Ελ Αλαμέιν –ολόκληρος ο ορίζοντας της ερήμου φλεγόταν. Ούτε οι άλλοι κοιμόνταν…»
Σε όλες τις σκηνές, μηχανικοί και χειριστές ήταν έξω καπνίζοντας ασταμάτητα, με τις καύτρες των τσιγάρων τους να λαμπυρίζουν στο σκοτάδι σαν δεκάδες πυγολαμπίδες. Μετά το εγερτήριο και το πρωινό, οι πιλότοι που θα πετούσαν κατευθύνθηκαν στο αντίσκηνο των Επιχειρήσεων για ενημέρωση.
«Βλέπαμε τροχιοδεικτικά από μυριάδες αντιαεροπορικά…»
«Εκεί μαθαίνουμε το εκπληκτικό: Δεν θα επιτιθέμεθα από ύψος μηδέν για να τους αιφνιδιάσουμε, αλλά από τα 13.000 πόδια, αφού προηγουμένως η νοτιοαφρικανική 274 Μοίρα της RAF θα βομβάρδισε τον στόχο πρώτη από τα 8.000. Μα έτσι θα τους ξυπνούσαν και μετά θα ήταν έτοιμοι να μας περιμένουν με αντιαεροπορικά… Απορώ πώς το δέχθηκε αυτό ο Διοικητής μας. Όμως δεν μπορούσαμε να κάνουμε τίποτα αφού ήταν πλέον διαταγή της Πτέρυγας….»
Το Β΄ Σμήνος απογειώθηκε στις 06:55 πμ πιάνοντας σχηματισμό καθώς ξημέρωνε. Πρώτα χτύπησαν τα Hurricanes του 274 Sqn βομβαρδίζοντας το ιταλικό στρατηγείο. Μετά, βούτηξαν τα δώδεκα ελληνικά.
«Τα αντιαεροπορικά ήταν μυριάδες. Μυριάδες γιατί το πρωϊνό ήταν μουντό και τα βλέπαμε… Σκεφτείτε ότι ανά πέντε βλήματα μόνο το ένα ήταν τροχιοδεικτικό. Εμείς αυτά βλέπαμε. Πρώτη «έπεσε» η τετράδα του Παναγόπουλου, μετά η δική μου και έπειτα η τετράδα του Βουτσινά.
Πριν καλά-καλά «πέσουμε» βλέπω στο αεροπλάνο του αρχηγού, του Παναγόπουλου, μια λάμψη στον κινητήρα. Λέω «πάει αυτό» αλλά πριν το σκεφτώ νιώθω το ίδιο στο δικό μου αεροπλάνο. Ευτυχώς που πίσω από το κάθισμα υπήρχε θώρακας ενός εκατοστού και (το βλήμα) έσκασε ακριβώς εκεί…». Από την έκρηξη σηκώθηκε όλη η άμμος που είχε μαζευτεί στο πιλοτήριο δημιουργώντας ένα μικρό σύννεφο, όμως ο κινητήρας δεν είχε χτυπηθεί, ούτε κάποιο συρματόσχοινο των πηδαλίων.
Ένα ακόμη αεροπλάνο, του Ανθσγού Ξύδη, θα πραγματοποιήσει αναγκαστική προσγείωση σε φίλιο έδαφος λόγω διαρροής ψυκτικού υγρού (γλυκόλης). «Στο δικό μου αεροπλάνο μέτρησαν 76 τρύπες. Δεν χτύπησαν κανένα ζωτικό σύστημα, χτύπησαν όμως μια αποθήκη βενζίνης. Το κατάλαβα στην επιστροφή, όταν άρχισε να «ρετάρει» η μηχανή. Μετά πετούσα πια μόνο με την ρύμη. Η προπέλα γύριζε τρελλά από το ρεύμα, χωρίς να «τραβάει»… Άκουγες μόνο ένα σφύριγμα, σαν να πετούσα με ανεμόπτερο.
Στο μεταξύ, περνώντας πάνω από την αρματομαχία της 8ης Στρατιάς άρχισαν να μου ρίχνουν και Γερμανοί και Εγγλέζοι –όταν είσαι τόσο χαμηλά ο άλλος δεν προλαβαίνει να δει τί είσαι! Τελικά, βλέπω ένα ωραίο μέρος και αποφασίζω να προσγειωθώ εκεί». Αυτή, λίγο έλειψε να ήταν η τελευταία του προσγείωση.
Στον «Κήπο του Διαβόλου» του Ρόμμελ
«Πλησιάζοντας να προσγειωθώ, βλέπω το μέρος κατάστικτο από μαύρα στίγματα. Ήταν ένα από τα ναρκοπέδια του «Κήπου του Διαβόλου» του Ρόμμελ –μισό εκατομμύριο νάρκες μεταξύ των δύο γραμμών… Τις προηγούμενες ημέρες είχε βρέξει και το νερό, παρασύροντας την απάτητη άμμο, είχε αποκαλύψει τις νάρκες που φωτίζονταν από τον ήλιο όπως έπεφτε λοξά. Δεν μπορούσα να βγω στην θάλασσα κι έτσι στρίβοντας το ακούμπησα σε έναν αμμόλοφο. Το αεροπλάνο διαλύθηκε κυριολεκτικά…»
Το «Χαρικέιν» έπεσε με τόση φόρα που ο κινητήρας ξεκόλλησε και πετάχτηκε 50 μέτρα μακριά! Οι ζώνες αδυνατούν να συγκρατήσουν τον Ανθσγό Καρταλαμάκη που χτυπά με δύναμη στο σκοπευτικό μπροστά του. Το αίμα από ένα τραύμα 7 εκατοστών, ελάχιστα πάνω από το δεξί του μάτι, γεμίζει το πρόσωπο και την φόρμα του.
«Βλέποντας στον εξωτερικό καθρέφτη της καλύπτρας το αίμα να αναβλύζει, λέω «ευχαριστώ Παναγία μου που βγήκα ζωντανός και έχασα μόνο ένα μάτι. Και το εννοούσα… Ήμουν μεταξύ των δύο γραμμών, ακριβώς στην «ουδέτερη ζώνη». Είδα να τρέχουν προς το μέρος μου δύο Αυστραλοί, όπως κατάλαβα από τα πλατύγυρα καπέλα τους, μετά λιποθύμησα.
Στο υπόγειο νοσοκομείο που με πήγαν το πρώτο που κατάλαβα ήταν ότι μου έσκιζαν την φόρμα για να δουν αν ήταν σπασμένα τα πόδια μου. Μετά είδα τον τεράστιο προβολέα του χειρουργείου. Σε αυτές τις στιγμές –τί είναι το ανθρώπινο συναίσθημα– πόση σημασία είχε που ήταν ωραίες οι νοσοκόμες… Ωραίες κοπέλες στο υπόγειο νοσοκομείο, εκεί στην έρημο… Ξύπνησα το απόγευμα δίπλα σε έναν Γερμανό που είχε τα χάλια του. Πριν ξυπνήσω πρέπει να παραληρούσα, γιατί είδα τις νοσοκόμες να γελάνε επειδή έβριζα τους Ιταλούς με τα λίγα αγγλικά μου»
Αφού βεβαιώθηκαν πως δεν είχε υποστεί διάσειση τον άφησαν να επιστρέψει στην Μοίρα του, όπου τον είχαν ως αγνοούμενο. «Μόλις με βλέπει ο Κέλλας, σηκώνει τα μάτια στον ουρανό και με δάκρυα λέει: Σ’ ευχαριστώ Θεέ μου που δεν χάσαμε κανέναν…»
Η «εθιμοτυπική επίσκεψη» και το «δωράκι» του Επισμηνία Γκίζα
Παρά τα σφοδρά αντιαεροπορικά, το χτύπημα ήταν τέτοιο που οι Ιταλοί θα το θυμούνταν για καιρό. Με κάθετη εφόρμηση τα ελληνικά Hurricane Mk.IIB χτυπούν το σημείο «854278» του Νότιου Τομέα με έναν καταιγισμό πυρών από ένα σύνολο 144 πολυβόλων των ,303 (7,7 χιλ.) και μετά «πέφτουν» στα 5 μέτρα και χαμηλότερα, πολυβολώντας τις σκηνές του στρατηγείου, θέσεις αντιαεροπορικών, οχήματα, αποθήκες καυσίμων, ο,τιδήποτε.
«Μια παρατεταμένη ομοβροντία και εκατοντάδες σφαίρες θερίζουν τα πολυβολεία. Τραγικό θέαμα που εκείνη την στιγμή φαίνεται φυσικό και απλό» θα γράψει αργότερα στο εξαίρετο βιβλίο του «Πετώντας σε ξένους ουρανούς», ένα χρονικό των ξενιτεμένων Ελλήνων αεροπόρων από την διαφυγή τους στην Αίγυπτο το 1941 μέχρι την επιστροφή τους στο Χασάνι (νυν Ελληνικό) τον Νοέμβριο του ’44.
Η τολμηρή προσβολή του ιταλικού στρατηγείου θα διαρκέσει μια ώρα και 15 λεπτά. Λέγεται ότι φεύγοντας ο Επισμηνίας Γκίζας άνοιξε λίγο την καλύπτρα του αεροπλάνου του και πέταξε κάτω στους Ιταλούς ένα τσαρούχι που είχε βρει στο παζάρι της Αλεξάνδρειας! Τρείς ημέρες μιλούσαν τα συμμαχικά ραδιόφωνα για την επιδρομή και τους «Μαχόμενους Έλληνες». Όπως ήταν αναμενόμενο το ιταλικό ραδιόφωνο ήταν λιγότερο… ενθουσιώδες στα σχόλιά του. Χαρακτήρισε τους Έλληνες «αυθάδεις» και με υπερβολή οπερέτας έσπευσε να «καταρρίψει» τα ένδεκα από τα δώδεκα «Χαρικέιν».
Μπορεί η ελληνική Μοίρα να κέρδισε την ευαρέσκεια του Διοικητή της Αεροπορίας Δυτικής Ερήμου, Υποπτεράρχου Κάνινγκαμ, ωστόσο από πλευράς υλικών ζημιών η αποστολή απεδείχθη ασύμφορη για την 335 ΜΔ καθώς όλα τα αεροπλάνα, πλην ενός, χτυπήθηκαν. Για την ακρίβεια ήταν θαύμα που δεν χάθηκε καείς με τόσα αντιαεροπορικά πυρά.
Σύμφωνα με το απόρρητο δελτίο πληροφοριών του 212 Group της RAF όπου υπαγόταν η ελληνική Μοίρα «… ο Ανθυποσμηναγός Ξύδης προσγειώθηκε αναγκαστικά 20 μίλια δυτικά της βάσης, ένας χειριστής (ο Ανθσγός Καρταλαμάκης) προσγειώθηκε στην περιοχή 8527, δύο ακόμη αεροπλάνα χτυπήθηκαν από εχθρικά πυρά πολυβόλων…» Ο δε αρχηγός του Σμήνους, Υπσγός Παναγόπουλος, μόλις που κατάφερε να γυρίσει με τον κινητήρα του κατεστραμμένο. Οι Έλληνες όμως είχαν δείξει ότι ήταν εκεί.
Για τον Ηλία Καρταλαμάκη η αποστολή άξιζε τον κόπο καθώς «αναπτέρωσε το ηθικό των μαχόμενων Ελλήνων στην έρημο αλλά του πληθυσμού πίσω στην Ελλάδα». Όμως ο πόλεμος δεν θα τελείωνε γρήγορα. Θα ακολουθούσαν άπειρες αποστολές από πεδία προσγειώσεων –κουκίδες πάνω στον χάρτη– στερήσεις και θυσίες μέχρι την επιστροφή των Ελλήνων αεροπόρων στην γλυκειά Πατρίδα. Ήταν ένα μακρύ, σκληρό, επώδυνο ταξίδι αλλά ναι, άξιζε.
Αλέξανδρος Θεολόγου
Πρώτη δημοσίευση 4/11/2018
