Το έτος 536 μΧ έλαβαν χώρα στο βόρειο ημισφαίριο, μια σειρά από ακραία καιρικά φαινόμενα, που οδήγησαν σε αποτυχημένες σοδειές, λιμό και μεγάλες γεωπολιτικές αναταραχές. Πρόκειται για τη σπουδαιότερη καιρική αλλαγή που έλαβε χώρα τα τελευταία τουλάχιστον 2.000 χρόνια.
Η σπουδαιότερη ιστορική πηγή για το φαινόμενο, προέρχεται από το Βυζαντινό ιστορικό Προκόπιο, ο οποίος, στο έργο του “Η Ιστορία των Πολέμων», έγραψε: “Εκείνο το έτος (536), συνέβη ένα τρομερό γεγονός. Ο ήλιος δεν έλαμπε, έμοιαζε σαν να ήταν σε έκλειψη και οι ακτίνες του δεν ήταν καθαρές». Υπάρχουν ανάλογες αναφορές από την Ευρώπη μέχρι τη Κίνα. Περιγράφουν ξηρασία, εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες, χιόνια τους καλοκαιρινούς μήνες και αποτυχία των σοδειών.
Την ίδια περίοδο, καταγράφονται μεγάλες επιδημίες, όπως η «επιδημία του Ιουστινιανού» τα έτη 541-542 μΧ. Το γεγονός αυτό, έχει συνδεθεί με τα ακραία καιρικά φαινόμενα, διότι προκάλεσαν μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών, που βοήθησαν στην εξάπλωση ασθενειών.
Οι γεωπολιτικές επιπτώσεις από τα γεγονότα του 536-536 μΧ, φαίνεται πως ήταν μεγάλες. Συμπίπτουν με τη κατάρρευση της τότε μεγαλύτερης πόλης του κόσμου, της Τέοτιουακάν στη Κεντρική Αμερική, εξαιτίας της ξηρασίας και των κοινωνικών προβλημάτων που ακολούθησαν. Την ίδια εποχή μεγάλες Μογγολικές φυλές μεταναστεύουν προς τα δυτικά, η Περσική Αυτοκρατορία των Σασσανιδών καταρρέει και τα πρώτα Τουρκμενικα φύλα κινούνται προς της δύση.
Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει μελέτες σε κορμούς δένδρων και μελετώντας τους δακτυλίους έχει επιβεβαιωθεί η καιρική ανωμαλία του 535-536 μΧ. Συγκεκριμένα υπάρχει πολύ μικρή ανάπτυξη στους δακτυλίους που αφορούν τα συγκεκριμένα έτη. Τα αποτελέσματα δημοσιεύτηκαν από μελέτη του πανεπιστημίου του Μπέλφαστ και επιβεβαιώθηκαν από αντίστοιχες μελέτες σε δένδρα στη Καλιφόρνια, τη Χιλή και τη Σκανδιναβία. Παράλληλα, δείγματα πάγου από τη Γροιλανδία και την Ανταρκτική, έδειξαν μεγάλες αποθέσεις θείου, κάτι που υποδηλώνει μιας τεράστιας κλίμακας ηφαιστειακή έκρηξη.
Εικάζεται ότι τα καιρικά φαινόμενα του 535-536 μΧ, προκλήθηκαν από την ισχυρότατη έκρηξη του ηφαιστείου Ίλιοπάγκο στο Σαν Σαλβαδόρ. Οι επιστήμονες ανακάλυψαν ένα δένδρο που είχε καεί από τη πυροκλαστική ροή του συγκεκριμένου ηφαιστείου. Κατόπιν κατάφεραν να το χρονολογήσουν με τη μέθοδο του Άνθρακα-14 και βρήκαν πως η έκρηξη έλαβε χώρα το έτος 535 μΧ. Το μέγεθος της έκρηξης ήταν τέτοιο, που τεράστιες ποσότητες τέφρας και αερίων εκτινάχθηκαν στην ανώτερη ατμόσφαιρα, με αποτέλεσμα να μπλοκάρουν μέρος της ηλιακής ακτινοβολίας και να προκαλέσουν κατακόρυφη πτώση της θερμοκρασίας. Υπάρχουν ενδείξεις ότι οι επιπτώσεις μπορεί να κράτησαν έως 10 χρόνια, προκαλώντας τεράστια προβλήματα στους πληθυσμούς της εποχής.
Τα τελευταία χρόνια, εικάζεται πως μια ακόμη ηφαιστειακή έκρηξη, αυτή τη φορά στους τροπικούς, περί το 541 μΧ, ίσως επέτεινε τη κατάσταση, τουλάχιστον ως το 550 μΧ.
Η έκρηξη του 535 μΧ υπολογίζεται ότι σκότωσε στιγμιαία 100.000 ανθρώπους και εκτόπισε άλλες 400.000. Μάλιστα η έκρηξη ήταν η δεύτερη ισχυρότερη τα τελευταία 200.000 χρόνια, μετά την έκρηξη του ηφαιστείου Τόμπα πριν από 70.000 χρόνια, που, σύμφωνα με ορισμένους επιστήμονες, ίσως οδήγησε την ανθρωπότητα στο χείλος της εξαφάνισης. Σίγουρα ήταν μεγαλύτερη όμως από την έκρηξη του Ταμπόρα το 1816 που προκάλεσε τη “χρονιά χωρίς καλοκαίρι» και έγινε αισθητή σε όλο το πλανήτη.
http://www.smithsonianmag.com/science-nature/sixth-century-misery-tied-not-one-two-volcanic-eruptions-180955858/
https://www.earthmagazine.org/article/aag-eruption-el-salvadors-ilopango-explains-ad-536-cooling
http://www.livescience.com/29130-toba-supervolcano-effects.html
http://www.ancient.eu/article/782/
