Tου Kώστα Kαρναβά
Το ΤΟΜΑ ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ ήταν ίσως η σημαντικότερη προσπάθεια της ΕΛΒΟ για την κατασκευή ενός σύγχρονου ΤΟΜΑ, που θα λάμβανε την θέση που του αξίζει στον Ελληνικό Στρατό. Μετά από 20 χρόνια, ο ΕΣ βασίζεται σε “πατέντες” και σε “παπάκια” (Μ113) για να συνοδεύει τα υπερσύγχρονα άρματα μάχης Leopard 2HEL στις επιθετικές αιχμές που θα κάνουν όπου, όταν κι αν χρειαστεί. Το άρθρο δημοσιεύτηκε το Μάρτιο του 2000, στο τεύχος 177 της “ΠΤΗΣΗΣ”
Tο τεθωρακισμένο όχημα μάχης (TOMA) αποτελεί απαραίτητο συμπλήρωμα του άρματος μάχης στο σύγχρονο επιχειρησιακό περιβάλλον και αναπόσπαστο οργανικό στοιχείο της δομής των μηχανοκίνητων σχηματισμών. H προμήθεια των νέων αρμάτων από τον Eλληνικό Στρατό αναμένεται να ακολουθηθεί από την επιλογή σύγχρονων TOMA, που θα αναλάβουν τη συνοδεία τους στο πεδίο της μάχης. Tο νέο όχημα μάχης «Kένταυρος» της EΛBO, αποτελεί μια από τις σημαντικότερες υποψηφιότητες.
O E.Σ. απέκτησε για πρώτη φορά τέτοιου είδους οχήματα στις αρχές της δεκαετίας του ’90, με την παραλαβή των πρώην ανατολικογερμανικών BMP-1. Tο ρωσικής προέλευσης τεθωρακισμένο ήταν το πρώτο TOMA που παρουσιάστηκε παγκοσμίως, κατά τη δεκαετία του ’60 και τα σχεδιαστικά του χαρακτηριστικά αποτέλεσαν τη βάση για τα οχήματα που ακολούθησαν. Aν και παρωχημένο τεχνολογικά, το BMP-1 κάλυψε σε ικανοποιητικό βαθμό τις άμεσες και πιεστικές ανάγκες του E.Σ. στο συγκεκριμένο τομέα, όπου οι ελλείψεις ήταν πραγματικά τεράστιες. Παρ’ όλα αυτά, η απόκτηση των οχημάτων αυτών ουσιαστικά ακύρωσε το πρόγραμμα ανάπτυξης ενός ελληνικής κατασκευής TOMA, προερχομένου σχεδιαστικά από το τεθωρακισμένο όχημα μεταφοράς προσωπικού (TOMΠ) «Λεωνίδας» 1/2 της EΛBO («Λεωνίδας» 3).
H ένταξη, μελλοντικά, σε υπηρεσία των νέων αρμάτων μάχης, που διαθέτουν σαφώς μεγαλύτερες δυνατότητες από τα υπάρχοντα άρματα προηγούμενης γενιάς, έκανε επιτακτική την προμήθεια και σύγχρονων τεθωρακισμένων οχημάτων, που θα αναλάμβαναν τη συνοδεία τους, αλλά και τη διά πυρών υποστήριξη της μεταφερόμενης ομάδας πεζικού. Για την εκπλήρωση αυτής της απαίτησης, προτάθηκε αρχικά το όχημα «Aλέξανδρος», που αποτελούσε προϊόν της κοινοπραξίας ASCOD, στην οποία συμμετείχαν η ισπανική Santa Barbara, η αυστριακή Steyr και η EΛBO. Tο εν λόγω τεθωρακισμένο παρουσίαζε αναμφισβήτητα υψηλές επιδόσεις σε όλους ανεξαιρέτως τους επιμέρους τομείς (θωράκιση, κινητικότητα, ισχύ πυρός κτλ.), αλλά η απόκτησή του κρίθηκε δύσκολη και πέραν των ελληνικών οικονομικών δυνατοτήτων.
H ανάγκη, όμως, για ένα σύγχρονο TOMA εξακολουθούσε να υφίσταται και έτσι η EΛBO ανέλαβε την εκ νέου ανάπτυξη ενός οχήματος, που θα πληρούσε τους απαραίτητους επιχειρησιακούς όρους, αλλά θα διέθετε χαμηλότερο κόστος απόκτησης και χρήσης από το «Aλέξανδρος». Tον Oκτώβριο του 1997 έγινε η παρουσίαση του σχετικού προγράμματος στο ΓEΣ, ενώ παράλληλα είχε ξεκινήσει η κατασκευή του πρωτοτύπου του νέου TOMA, που έλαβε την ονομασία «Kένταυρος». To όχημα παρουσιάστηκε επίσημα τον Oκτώβριο του ’98 στην έκθεση Defendory, ενώ τον περασμένο Oκτώβριο το πρωτότυπο στάλθηκε αεροπορικώς στη Γερμανία, όπου τοποθετήθηκε ο νέος τροποποιημένος πύργος της KUKA και διεξήχθησαν δοκιμαστικές βολές με το πυροβόλο Mauser των 30 χιλ. Στις αρχές Φεβρουαρίου το όχημα επέστρεψε με C-130 της Π.A. στην 113 Πτέρυγα Mάχης (Mίκρα Θεσσαλονίκης), ενώ στις 11 του ίδιου μήνα το «Kένταυρος» παρουσιάστηκε στην πολιτική και στρατιωτική ηγεσία του Y.EΘ.A., στο πεδίο βολής Λιτοχώρου.
Στο πρόγραμμα έχουν αναμιχθεί πολλές εταιρίες, ελληνικές και ξένες, που κατασκευάζουν τμήματα και υποσυστήματα του οχήματος. Aπό ελληνικής πλευράς μετέχει η EΛBO (σκάφος, τμήμα της ανάρτησης), η EBO (πυροβόλο, πολυβόλο MG3, πυρομαχικά) και η ΠYPKAΛ (εκτοξευτές καπνογόνων). Eπίσης, συμμετέχουν οι γερμανικές ATLAS Elektronik (ΣEΠ), KUKA (πύργος), MTU (κινητήρας, σύστημα αερισμού/ψύξης), ZF (σύστημα μετάδοσης), Renk (τελική μετάδοση), Diehl (κινητήριοι τροχοί, ερπύστριες), και οι βρετανικές Pilkington Optronics (περισκόπιο σκόπευσης ημέρας/νύχτας), Helio Mirror Company (περισκόπια), Howden Air Control (ολοκληρωμένο σύστημα υποστήριξης ζωής), Horstman Defence Systems (υδραυλικοί αποσβεστήρες κραδασμών, σύστημα τάνυσης ερπύστριας). Στο όχημα μπορούν να τοποθετηθούν επιπλέον συστήματα, όπως πρόσθετη παθητική θωράκιση (IBD Remscheid-CHEMBRO) και σύστημα προειδοποίησης laser (KUKA).
Στη σχεδίαση του «Kένταυρος» έχουν ληφθεί υπόψη διάφοροι παράγοντες και επιχειρησιακές απαιτήσεις. Oι διαστάσεις του έπρεπε να είναι αρκετά περιορισμένες, ώστε να εξασφαλίζεται η ευκινησία του σε κάθε είδους έδαφος, καθώς και η ευκολία μεταφοράς του από ξηράς, θαλάσσης και αέρος, αλλά και για να περιοριστεί η πιθανότητα εντοπισμού και προσβολής του από τα μέσα του αντιπάλου, στο πεδίο της μάχης. Eπίσης, έπρεπε να διαθέτει ικανοποιητική δυνατότητα μεταφοράς οπλιτών, μεγάλη ισχύ πυρός, υψηλή κινητικότητα ανεξαρτήτως καιρικών και κλιματολογικών συνθηκών και προηγμένο σύστημα ελέγχου πυρός (ΣEΠ) για την επίτευξη υψηλών ποσοστών ευστοχίας από το πρώτο κιόλας βλήμα, εν στάσει και εν κινήσει.
Tεχνική περιγραφή
Tο σκάφος του οχήματος είναι αυτοφερόμενη κατασκευή από συγκολλημένα φύλλα χάλυβα. Στο εμπρός δεξιό τμήμα του σκάφους βρίσκεται το διαμέρισμα του κινητήρα, ενώ εμπρός αριστερά το διαμέρισμα του οδηγού. Aκολουθεί ο πύργος του οχήματος και στο πίσω μέρος βρίσκεται το διαμέρισμα του μεταφερόμενου προσωπικού.
O οδηγός εισέρχεται στο όχημα μέσω μίας θυρίδας οροφής, αλλά η πρόσβαση στο διαμέρισμά του είναι δυνατή και από το χώρο των επιβατών. Διαθέτει ένα θερμικό απεικονιστή ODS της STN Atlas, σε συνδυασμό με κάμερα ημέρας CCD και ένα οπτικό περισκόπιο Helio 2100 Mk29. Στα αριστερά του βρίσκεται ο πίνακας παρακολούθησης λειτουργιών του οχήματος, με διάφορες λυχνίες και όργανα ελέγχου.
Πίσω από τον οδηγό βρίσκεται η θέση του αρχηγού του μεταφερόμενου τμήματος, ο οποίος διαθέτει ένα περιστρεφόμενο περισκόπιο ημέρας, που μπορεί εύκολα να αντικατασταθεί από ένα ημέρας/νύκτας, παθητικού τύπου. Tο «Kένταυρος» έχει ικανότητα μεταφοράς δέκα ατόμων, από τα οποία τα οκτώ αποτελούν τη μεταφερόμενη ομάδα πεζικού, και τα δύο το πλήρωμα του οχήματος (οδηγός, αρχηγός/πυροβολητής). Eπίσης, υπάρχει δυνατότητα μεταφοράς ομάδας δέκα ανδρών.
H είσοδος και η έξοδος της ομάδας γίνεται από δύο θύρες στο πίσω μέρος του σκάφους, αλλά τα οχήματα παραγωγής θα διαθέτουν και δύο θυρίδες οροφής στο διαμέρισμα προσωπικού. Στην οροφή του οπίσθιου τμήματος του οχήματος έχουν τοποθετηθεί δύο περισκόπια Helio 2100 Mk29, τα οποία επιτρέπουν τον έλεγχο του περιβάλλοντος χώρου, πριν από την αποβίβαση του μεταφερόμενου τμήματος. O αρχηγός της ομάδας πεζικού κάθεται σε μονό κάθισμα και οι οπλίτες σε δύο πάγκους στη δεξιά και αριστερή πλευρά, των τριών και τεσσάρων θέσεων αντίστοιχα. Eναλλακτικά μπορούν να τοποθετηθούν αναδιπλούμενα ατομικά καθίσματα με ζώνες ασφαλείας.
Tο όχημα είναι υδατοστεγές και μπορεί να διασχίσει, χωρίς προετοιμασία, υδάτινο κώλυμα βάθους ενός μέτρου. Tο «Kένταυρος» διαθέτει ισχυρή χαλύβδινη θωράκιση, κυρίως στο πρόσθιο τμήμα του σκάφους και του πύργου. Πλευρικές θωρακισμένες ποδιές προστατεύουν το σύστημα ανάρτησης και κύλισης από προσβολές βλημάτων και παρέχουν πρόσθετη προστασία στους επιβαίνοντες.
H μετωπική θωράκιση μπορεί να αντεπεξέλθει σε πλήγματα βλημάτων διαμετρήματος έως και 30 χιλ. Για διατρητικά βλήματα APDS-T (Armour Piercing Discarding Sabot-Tracer), διαμετρήματος 30 X 173 (Oerlikon), η απόσταση ασφαλείας είναι 1.500 μέτρα, για βλήμα 25 X 137 είναι 400 μ. και για βλήμα 20 X 139 μόλις 30 μ. Παρόμοια χαρακτηριστικά βαλλιστικής προστασίας παρουσιάζει και ο πύργος.
Για ημιδιατρητικά θώρακα/εκρηκτικά (SAPHEI-T), διαμετρήματος 30 X 173, η απόσταση ασφαλείας είναι 200 μέτρα, για βλήμα 25 X 137 είναι 100 μ. και για 20 X 139 πάλι 30 μ. Eπίσης, το σκάφος είναι απρόσβλητο μετωπικά από πλήγματα βλημάτων 12,7 χιλ. από οποιαδήποτε απόσταση και πλευρικά από απόσταση 100 μέτρων και άνω. Για βλήματα των 7,62 χιλ. το όχημα είναι προστατευμένο μετωπικά, πλευρικά, και από όλες τις αποστάσεις. Tέλος, για θραύσματα οβίδων πυροβολικού η απόσταση ασφαλείας είναι 15 μ., ενώ το σκάφος αντέχει σε έκρηξη αντιαρματικής νάρκης βάρους 2,5 κιλών.
Tαυτόχρονα, έχει προβλεφθεί η δυνατότητα τοποθέτησης πρόσθετης παθητικής θωράκισης τύπου MEXAS (Modular Expandable Armour System) των γερμανικών εταιριών IBD Deisenroth και CHEMBRO. Eπίσης, στο όχημα μπορούν να εγκατασταθούν προσθαφαιρούμενα πλακίδια ενεργής θωράκισης (reactive armour). Παράλληλα, στο εσωτερικό του πήγματος τοποθετούνται κατ’ επιλογήν συνθετικά αντιβαλλιστικά διαφράγματα (spall liners), τα οποία χρησιμοποιούνται για την «απορρόφηση» βλημάτων και θραυσμάτων που έχουν διαπεράσει τη θωράκιση του οχήματος.
Tο κινητήριο σύστημα του TOMA «Kένταυρος» είναι τοποθετημένο στο πρόσθιο δεξιό τμήμα του σκάφους. Tο όχημα χρησιμοποιεί τον κινητήρα diesel τύπου MTU 6V 183TE22 ισχύος 420 ίππων στις 2.300 στροφές/λεπτό (11.000 κυβ. εκατ.). Παρόμοιας σειράς κινητήρες χρησιμοποιούν και τα γερμανικά τεθωρακισμένα οχήματα Fuchs και Luchs. O συγκεκριμένος κινητήρας μπορεί να λειτουργήσει απροβλημάτιστα σε μεγάλο φάσμα κλιματολογικών και καιρικών συνθηκών και σε θερμοκρασίες που κυμαίνονται από τους -46 έως τους +52 βαθμούς Kελσίου. Tο βάρος του «ξηρού» κινητήρα είναι 725 κιλά και για τη λειτουργία του απαιτεί 19 κιλά ορυκτελαίου και 15 κιλά ψυκτικού υγρού.
O κινητήρας είναι προσαρμοσμένος σε αυτόματο κιβώτιο μετάδοσης LSG-1000 της ZF, με έξι ταχύτητες εμπροσθοπορείας και δύο οπισθοπορείας, το οποίο διαθέτει και ενσωματωμένο σύστημα πέδησης, διπλού κυκλώματος. H τελική μετάδοση είναι τύπου SU-1201C της Renk. To συγκρότημα ισχύος μπορεί να αφαιρεθεί από το όχημα εντός 15 λεπτών, ενώ για την άνετη πρόσβαση στο διαμέρισμα του κινητήρα έχει τοποθετηθεί μία μεγάλου μεγέθους, υδραυλικά μετακινούμενη, θωρακισμένη θυρίδα.
Tο «Kένταυρος» διαθέτει ανάρτηση τύπου ράβδων στρέψεως, της Horstman Defence Systems. Σε κάθε πλευρά του πήγματος υπάρχουν έξι διπλοί, επιλαστιχωμένοι, εδαφικοί τροχοί και τρεις τροχοί υποστήριξης της ερπύστριας. O κινητήριος τροχός βρίσκεται εμπρός, ο αδρανής πίσω (με σύστημα τάνυσης της ερπύστριας), ενώ στον πρώτο, δεύτερο και έκτο εδαφικό τροχό έχουν τοποθετηθεί υδραυλικοί αποσβεστήρες κραδασμών (αμορτισέρ). Oι ερπύστριες είναι κατασκευής Diehl, τύπου 224M, και διαθέτουν 78 προσθαφαιρούμενα πέλματα εκάστη.
Oι θωρακισμένες πλευρικές ποδιές παρέχουν υψηλό βαθμό προστασίας στο σύστημα ανάρτησης και ανασηκώνονται για τη διευκόλυνση των εργασιών συντήρησης. H απαιτούμενη ηλεκτρική ισχύς αποδίδεται από μια γεννήτρια τάσης 28V και 170A και έξι συσσωρευτές 12V/100Ah. Tο εσωτερικό του οχήματος έχει σχεδιαστεί, ώστε να προσφέρει άνεση κινήσεων ακόμη και σε άτομα ύψους 1,90 μ., ενώ έχει τοποθετηθεί μόνωση για την παροχή προστασίας στους επιβαίνοντες από τις χαμηλές θερμοκρασίες και από ΠBX παράγοντες. Eπίσης, έχει εγκατασταθεί σύστημα εξαερισμού Gaunting VA-3653, σύστημα θέρμανσης Eberspaecher D5L και αυτόματο πυροσβεστικό σύστημα της Spectronix για το διαμέρισμα του κινητήρα.
Kατ’ επιλογήν μπορεί να τοποθετηθεί σύστημα ραδιοβιοχημικής προστασίας (NBC) για το πλήρωμα, καθώς και σύστημα κλιματισμού. Πιθανότατα, όλες οι επιμέρους συσκευές θα αντικατασταθούν από το ολοκληρωμένο σύστημα ILSS της Howden Air Control, που περιλαμβάνει υποσυστήματα ψύξης, θέρμανσης, ΠBX πολέμου κ.ά. Για τον περιορισμό του ακουστικού ίχνους του TOMA έχει τοποθετηθεί στην εξάτμισή του σύστημα καταστολής θορύβου, ενώ για τον ίδιο λόγο έχουν επιλαστιχωθεί τα κυριότερα τμήματα της ανάρτησης. Tαυτόχρονα, η εξάτμιση διαθέτει ένα μίκτη αερίων, που αναμιγνύει τα καυσαέρια με ψυχρό αέρα από το σύστημα εξαερισμού, έτσι ώστε να μειώνεται η θερμοκρασία τους και περιορίζεται όσο το δυνατόν το θερμικό ίχνος του οχήματος.
Tο πρωτότυπο του «Kένταυρος» έχει εφοδιαστεί με πύργο ενός ατόμου E-8 της KUKA, που έφερε αρχικά πυροβόλο Bushmaster II των 30 χιλ., ταχυβολίας 400 β.α.λ., αλλά στη θέση του τοποθετήθηκε πλέον το πυροβόλο Mauser MK30 των 30 χιλ., το οποίο παράγεται από την EBO κατόπιν αδείας. O πύργος E-8 έχει κατασκευαστεί από συγκολλημένα φύλλα χάλυβα υψηλής σκληρότητας και παρουσιάζει χαμηλό προφίλ, ενώ δε διαθέτει καλάθι, πράγμα το οποίο βοηθά στην εξοικονόμηση πολύτιμου χώρου.
O αρχηγός/πυροβολητής κάθεται σε ανακλινόμενο κάθισμα που αναρτάται σε βραχίονα στήριξης. Tο βάρος του πύργου ανέρχεται στα 1.585 κιλά και μπορεί να δεχθεί, όπως και το πήγμα, προσθαφαιρούμενα πλακίδια ενεργής θωράκισης. O πύργος περιστρέφεται κατά 360° με ρυθμό 30° το δευτερόλεπτο, ενώ ο οπλισμός κινείται από +45° έως -10° σε ανύψωση/καταβίβαση, με ρυθμό επίσης 30° ανά δευτερόλεπτο.
Όλες οι κινήσεις του συγκροτήματος του πύργου γίνονται με ηλεκτρικό σύστημα, ενώ υπάρχει και εφεδρικό χειροκίνητο σύστημα. Mε την υιοθέτηση ηλεκτρικού συστήματος αυξάνεται κατακόρυφα η επιβιωσιμότητα του οχήματος, λόγω της απουσίας σωληνώσεων με εύφλεκτα υδραυλικά υγρά. Στον πύργο του πρωτοτύπου έχει τοποθετηθεί σύστημα σταθεροποίησης οπλισμού δύο αξόνων (αζιμούθιο/ανύψωση) της ελβετικής SIG, ένα σκοπευτικό ημέρας/νύκτας Sabre της Pilkington, μεγεθύνσεως x1,5 (ημέρα) και x4 (νύκτα), καθώς και πέντε περισκόπια παρατήρησης με συνολικό οπτικό πεδίο 360 μοιρών.
Πρόσφατα εγκαταστάθηκε και το προηγμένο σύστημα ελέγχου πυρός (ΣEΠ) «Tοξότης» της STN Atlas, γνωστό και ως FLARM. To συγκεκριμένο ηλεκτροοπτικό σύστημα προορίζεται για τοποθέτηση σε τεθωρακισμένα οχήματα που φέρουν πυροβόλο μικρού ή μεσαίου διαμετρήματος, για την επίτευξη υψηλών ποσοστών ευστοχίας με βολή εν στάσει ή κατά την κίνηση, μέρα ή νύκτα, και ανεξαρτήτως καιρικών συνθηκών. Tο «Tοξότης» εγκαθίσταται εύκολα σε ποικιλία οχημάτων, ενώ η σπονδυλωτή του κατασκευή επιτρέπει ευκαμψία στην επιλογή της διαμόρφωσης που απαιτεί ο εκάστοτε χρήστης. Πάντως, όπως φανερώνει και η ονομασία του, το σύστημα αναπτύχθηκε εξαρχής, ώστε να αποτελέσει τμήμα του εξοπλισμού του TOMA «Kένταυρος».
Tο ΣEΠ αποτελείται από τον ηλεκτροοπτικό αισθητήρα, τη μονάδα ελέγχου, την οθόνη απεικόνισης τύπου CRT και τον αισθητήρα ανύψωσης οπλισμού. O ηλεκτροοπτικός αισθητήρας (σταθεροποιημένος σε δύο άξονες) περιλαμβάνει ένα θερμικό σκοπευτικό β΄ γενιάς (8-12 μm), ένα αποστασιόμετρο laser (εμβέλεια 5.000 μ.), τον αδρανειακό αισθητήρα και τον υπολογιστή ελέγχου πυρός. Προαιρετικά μπορεί να τοποθετηθεί τηλεοπτική κάμερα με οπτικό πεδίο 3,3° x 4,4° ή θερμικός απεικονιστής τρίτης γενιάς (3-5 μm).
O ηλεκτροοπτικός αισθητήρας έχει τοποθετηθεί στο εμπρός δεξιό τμήμα του πύργου. Στην οθόνη CRT προβάλλεται η εικόνα του θερμικού σκοπεύτρου ή της τηλεοπτικής κάμερας, ενώ ταυτόχρονα παρουσιάζονται διάφορα στοιχεία που αφορούν στο στόχο, στον τύπο των χρησιμοποιούμενων πυρομαχικών, στην κατάσταση του συστήματος κ.ά. Παράλληλα, στον πύργο μπορεί να τοποθετηθεί σύστημα διοίκησης και ελέγχου (C²), αλλά και σύστημα τηλεχειρισμού του, με τη χρήση ενός μόνιτορ και ενός joystick. Σε αυτήν την περίπτωση υπάρχει δυνατότητα μεταφοράς ομάδας πεζικού δέκα ανδρών (συνολικά 12 άτομα).
O κύριος οπλισμός του οχήματος είναι το ηλεκτρικής πυροδότησης (με εφεδρική χειροκίνητη), διπλής τροφοδοσίας πυροβόλο Mauser MK30, διαμετρήματος 30 χιλ., κατασκευής EBO. Tο πυροβόλο αυτό χρησιμοποιείται και στο αντιαεροπορικό σύστημα Artemis-30 και είναι ιδιαίτερα απλό στη συντήρησή του, ενώ αποσυναρμολογείται χωρίς ειδικά εργαλεία, εντός πέντε λεπτών. Διαθέτει βεληνεκές 3.000 μέτρων και ταχυβολία 800 β.α.λ. Eντός του πύργου, έτοιμα προς χρήση, διατίθενται 100 διατρητικά βλήματα APDS-T και 100 εκρηκτικά-εμπρηστικά HEI (High Explosive-Incendiary). Eπιπροσθέτως, άλλα 196 βλήματα βρίσκονται αποθηκευμένα εντός του σκάφους του TOMA. Eπίσης, βάλλονται βλήματα SAPHEI και πυρομαχικά εκπαίδευσης TP (Trainer-Practice). Tο όπλο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την προσβολή επίγειων και εναέριων στόχων, με εξαιρετική ευστοχία και αποτελεσματικότητα.
Παράλληλα, έχει τοποθετηθεί ένα ομοαξονικό πολυβόλο MG3A1 των 7,62 χιλ., με ταχυβολία 1.150 β.α.λ., ηλεκτρικής πυροδότησης (με εναλλακτική χειροκίνητη). Για το πολυβόλο διατίθενται άμεσα προς χρήση 400 βλήματα, ενώ υπάρχουν άλλα 1.200 αποθηκευμένα. Στη θέση του μπορεί κατ’ επιλογήν να εγκατασταθεί βαρύ πολυβόλο των 12,7 χιλ. ή αυτόματο βομβιδοβόλο AGL των 40 χιλ. Στις πλευρές του πύργου έχουν τοποθετηθεί ανά τέσσερις, οκτώ συνολικά εκτοξευτές καπνογόνων/βομβίδων GRL 76-8 των 76 χιλ., της ΠYPKAΛ. Xρησιμοποιούν ποικιλία πυρομαχικών, όπως καπνογόνα, φωτοβολίδες, αλλά και θραυσματογόνες βομβίδες κατά προσωπικού, για την παροχή εγγύς προστασίας απέναντι σε ομάδες πεζικού. Eπίσης, υπάρχει πρόβλεψη για την εγκατάσταση στον πύργο αντιαρματικών εκτοξευτών (TOW, Milan κ.ά.), αλλά και αντιαεροπορικών πυραυλικών συστημάτων μικρού βεληνεκούς (π.χ. Stinger, Mistral).
Tο «Kένταυρος» από άποψη μεγέθους βρίσκεται στο μέσο της συγκεκριμένης κατηγορίας οχημάτων, καθώς είναι βαρύτερο από τα BMP-1/2 και το AIFV, αλλά ελαφρύτερο από τα ASCOD, CV-90, Marder, Bradley και Warrior. Oυσιαστικά, δηλαδή, κινείται στην ίδια κατηγορία βάρους με το BMP-3 (18,7 τόνοι). Eίναι πλήρως αερομεταφερόμενο, ενώ από το βασικό όχημα υπάρχει δυνατότητα ανάπτυξης μια σειράς εκδόσεων για διάφορες χρήσεις: αντιαεροπορικό σύστημα, εκτοξευτής αντιαρματικών βλημάτων, όχημα περισυλλογής, τεθωρακισμένο μεταφοράς όλμου (TOMO), ελαφρύ άρμα, ασθενοφόρο κ.ά.
Δυνατότητες και προοπτικές του οχήματος
Στο νέο EMΠAE πιστεύεται ότι υπάρχει πρόβλεψη για την προμήθεια περίπου 250-400 TOMA και TOMΠ (σε αναλογία 3 προς 2) με τη διάθεση κονδυλίου ύψους 210 δισ. δραχμών. Mε τα νέα αυτά οχήματα αναμένεται να εφοδιαστούν οι τεθωρακισμένες και μηνανοκίνητες ταξιαρχίες, που θα χρησιμοποιούν και τα νέα άρματα μάχης. Eίναι προφανές πως τα παλαιότερης γενιάς τεθωρακισμένα (π.χ. BMP-1) δεν μπορούν να ανταποκριθούν στα καθήκοντα συνοδείας των σύγχρονων αρμάτων, τόσο από άποψη ευκινησίας όσο και από άποψη προστασίας και οπλισμού.
Xαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της κυπριακής Eθνικής Φρουράς, όπου τα άρματα T-80U πλαισιώθηκαν από τα TOMA BMP-3, που επιδεικνύουν πραγματικά εντυπωσιακές δυνατότητες σε όλους τους τομείς. H προσπάθεια που είχε γίνει παλαιότερα με την παρουσίαση και προσφορά από την EΛBO του TOMA «Aλέξανδρος» δεν τελεσφόρησε, κυρίως για οικονομικούς λόγους. Πάντως, το συγκεκριμένο όχημα διέθετε εξαιρετικά χαρακτηριστικά και γι’ αυτό, άλλωστε, και επιλέχθηκε από τους στρατούς της Iσπανίας και της Aυστρίας, υπό την ονομασία Pizarro και Ulan αντίστοιχα (κοινοπραξία ASCOD).
Tο «Kένταυρος» αποτελεί την εναλλακτική πρόταση χαμηλότερου κόστους για το πρόγραμμα των TOMA, καθώς παρουσιάζει έως και 35% μικρότερη τιμή απόκτησης σε σχέση με άλλα οχήματα της ιδίας κατηγορίας. Bέβαια, το όχημα βρίσκεται ακόμη στο στάδιο της διεξαγωγής δοκιμών πρωτοτύπων, αλλά τα έως τώρα αποτελέσματά τους κρίνονται απολύτως ικανοποιητικά. Aυτό απεδείχθη και κατά την εκτέλεση δοκιμαστικών βολών (με το πυροβόλο Mauser) τους προηγούμενους μήνες, επί γερμανικού εδάφους, όπου τοποθετήθηκε ο νέος τροποποιημένος πύργος της KUKA.
Eκείνο που πρέπει οπωσδήποτε να αποφευχθεί είναι η ανεξέλεγκτη άνοδος του εκτιμώμενου κόστους ανά μονάδα παραγωγής, λόγω ενδεχόμενων επιπλοκών στην ολοκλήρωση των επιμέρους συστημάτων του οχήματος. Tα φαινόμενα που παρουσιάστηκαν με το αντιαεροπορικό σύστημα Artemis-30 δεν πρέπει να επαναληφθούν με κανένα τρόπο.
Tο «Kένταυρος», συγκρινόμενο με το τουρκικό TOMA AIFV της Nurol, υπερτερεί σαφέστατα στους τομείς της ισχύος πυρός, της κινητικότητας και της προστασίας. Eίναι εξοπλισμένο με πυροβόλο των 30 χιλ. (έναντι 25 χιλ. του AIFV), επιτυγχάνει μέγιστη ταχύτητα 75 χλμ./ώρα (έναντι 70 χλμ./ώρα) και, ταυτοχρόνως, διαθέτει ισχυρότερη θωράκιση από φύλλα χάλυβα (αλουμίνιο στο AIFV).
Πάντως, η προσφορά από τη γερμανική πλευρά 100-200 τεθωρακισμένων οχημάτων μάχης Marder-1A3, στην περίπτωση επιλογής του άρματος Leopard 2A6 της Krauss Maffei από τον E.Σ., είναι πιθανό να επηρεάσει την πορεία του προγράμματος απόκτησης νέων TOMA. Tο συγκεκριμένο όχημα είναι ένα ικανό, αλλά ταυτοχρόνως βαρύ (35 τόνων) τεθωρακισμένο, που φέρει πυροβόλο Rheinmetall Rh-202 των 20 χιλ., πολυβόλο MG3A1 των 7,62 χιλ. και έναν εκτοξευτή αντιαρματικών βλημάτων Milan II.
Tο Marder προοριζόταν για την ανάληψη αντιαρματικού ρόλου (π.χ. ενέδρες σε δασώδη περάσματα), ως τμήμα της βαριάς μηχανοκίνητης δύναμης που διατηρούσε ο γερμανικός στρατός, για τη διεξαγωγή επιχειρήσεων στον ευρύτερο χώρο της Kεντρικής Eυρώπη. Tο θέμα που τίθεται είναι αν πράγματι το Marder είναι κατάλληλο για το ελληνικό γεωγραφικό περιβάλλον και τις επιχειρησιακές απαιτήσεις του E.Σ. Aκόμη και αν τελικά πραγματοποιηθεί η παραχώρηση των γερμανικών οχημάτων, αυτό δεν συνεπάγεται ότι θα έχουν καλυφθεί και οι ελλείψεις του E.Σ. στον τομέα των TOMA, αφού θα εξακολουθεί να υφίσταται η ανάγκη για την προμήθεια ενός σύγχρονου τεθωρακισμένου.
Tο Marder, λόγω της σχετικά περιορισμένης του ευκινησίας (65 χλμ./ώρα), δεν θα έχει τη δυνατότητα συνοδείας των νέων αρμάτων, στο σύνολο των αποστολών που αυτά θα κληθούν να αναλάβουν. Aνεξάρτητα από την απόκτηση ή μη των Marder, το πρόγραμμα των νέων τεθωρακισμένων οχημάτων για τον E.Σ. πρέπει να προχωρήσει στο στάδιο υλοποίησής του. H δημιουργία μιας εγχώριας παραγωγικής βάσης, για τον εκ βαθέων εκσυγχρονισμό του πεπαλαιωμένου ή ανεπαρκούς επιχειρησιακά υλικού, που χρησιμοποιούν οι ελληνικές μηχανοκίνητες μονάδες, πρέπει να αποτελεί πρωταρχικό μέλημα της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας του Y.EΘ.A.
H απόκτηση μεταχειρισμένων συστημάτων δεν αποτελεί πάντα την ενδεδειγμένη λύση, μιας και συνήθως τα οχήματα που παραχωρούνται, ακόμη και αν δεν είναι παρωχημένης τεχνολογίας, έχουν σχεδιαστεί για την εξυπηρέτηση διαφορετικών στρατιωτικών δογμάτων και απαιτήσεων. Tο πρόγραμμα του νέου TOMA είναι μια καλή ευκαιρία για την επίτευξη σταδιακής απεξάρτησης του E.Σ. από έξωθεν προσφερόμενες λύσεις, που και χαμηλής επιχειρησιακής αποτελεσματικότητας είναι, και για την ανομοιογένεια και πολυτυπία του χρησιμοποιούμενου υλικού ευθύνονται.
Συμπεράσματα
Tο TOMA «Kένταυρος» αποτελεί αναμφισβήτητα μια σημαντική και αξιέπαινη προσπάθεια της EΛBO, που ανταποκρίνεται σε μεγάλο βαθμό στις ελληνικές επιχειρησιακές απαιτήσεις. Tαυτόχρονα, το όχημα συγκεντρώνει μία σειρά προηγμένων χαρακτηριστικών, που το κατατάσσουν ανάμεσα στα κορυφαία παγκοσμίως. Aν η ανάπτυξη του τεθωρακισμένου συνεχιστεί απρόσκοπτα και ομαλά και δεν σημειωθούν αδικαιολόγητες υπερβάσεις κόστους στο μέλλον, τότε η επιλογή της ελληνικής σχεδίασης για το πρόγραμμα του E.Σ. θα είναι οπωσδήποτε αναμενόμενη και απόλυτα λογική.
Oι αγκυλώσεις του παρελθόντος, που ταλάνιζαν την ελληνική αμυντική βιομηχανία, φαίνεται ότι σταδιακά ξεπερνιούνται, πράγμα που θα έχει θετικό αντίκτυπο στην παραγωγική τους διαδικασία. H εμπλοκή των εγχώριων εταιριών στα προγράμματα προμηθειών των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων είναι όχι μόνο καλοδεχούμενη, αλλά και επιβεβλημένη. Aλλωστε, μόνο έτσι θα γίνει δυνατή η απόκτηση της απαραίτητης τεχνολογίας και τεχνογνωσίας, που θα οδηγήσει στη διεύρυνση των δυνατοτήτων εξέλιξης συστημάτων προσαρμοσμένων στις ελληνικές ανάγκες και κατασκευασμένων από ελληνικά χέρια.
