Η γειτονιά κάθε άλλο παρά κακόφημη ήταν, οι οικογενειάρχες όμως απέφευγαν το συγκεκριμένο δρομάκι, στο κέντρο του παλιού Ναυπλίου: την οδό Αθανασίου Σιώκου, κάθετο στο Μεγάλο Δρόμο – το μνημείο του κλασικισμού που έφτιαξε ο Καποδίστριας και που, μάλλον άδικα ονομάζεται Βασ. Κωνσταντίνου, πολύ κοντά στην Πλατεία Συντάγματος. Το Ναύπλιον έχει βέβαια μακρά και πυκνή, γεμάτη ιστορία, τόσο που αρκούν οι μετονομασίες δρόμων, κτιρίων και κάθε είδους τοποσήμων για να σε βάλουν στη χρονομηχανή: λες Πλατεία Συντάγματος και γυρίζεις στα 1843, τότε που μόλις είχε μετονομασθεί η Πλατεία Πλατάνου, η τέως Πλατεία Στρατώνα δηλαδή, σε Πλατεία Λουδοβίκου προς τιμήν του απίστευτου φιλέλληνα, πατέρα του Όθωνα. Αλλά ούτε ως Λουδοβίκου επρόκειτο να μακροημερεύσει: η 3η Σεπτεμβρίου του ιδίου έτους μας έδωσε Σύνταγμα και μετονόμασε, μάλλον οριστικά, τις δύο πλατείες, των Αθηνών και του Ναυπλίου.
Κανείς δεν θυμάται πώς λεγόταν παλιότερα η οδός Αθανασίου Σιώκου, αλλά σίγουρα είναι πολύ παλιότερη από το Μεγάλο Δρόμο. Ήταν ένα σοκάκι που οδηγούσε στα παλιά τείχη της Πόλης, εκεί που σήμερα βρίσκεται η Λεωφόρος Βασιλίσσης Αμαλίας. Το Ναύπλιο είναι τόσο παλιό και η ιστορία του τόσον συνεχής, ώστε κάθε τι είναι πανάρχαιο και καινούργιο ταυτόχρονα: στο πλάι του παλατιού της Βενετοκρατίας ευρίσκεται το τζαμί του Αγά Πασά, το γνωστό Βουλευτικό, η πρώτη Βουλή των Ελλήνων. Παμπάλαιο για μας, ανύπαρκτο όταν έφθασαν στην πόλη, συνάμα και μοιραίο για τα δύο παιδιά του Βενετού προύχοντα, που γύρισαν λίγο μετά την Άλωση του Ναυπλίου από τους Οθωμανούς για δεύτερη φορά το 1715, για να βρουν το χαμένο θησαυρό του πατέρα τους. Και έκαναν συμφωνία με τον λάθος Τούρκο: ο χρυσός βρέθηκε αλλά ο Τούρκος σκότωσε τα αρχοντόπουλα και τον κράτησε. Οι τύψεις του μεγάλες, τον βασάνισαν και τελικά τον έκαναν να κτίσει τζαμί για εξιλέωση – ήταν τόσο εντυπωσιακό και ευρύχωρο που μετά την Επανάσταση στέγασε το Βουλευτικό. Αλλά κι’ αυτό είναι απελπιστικά καινούργιο μπροστά στο τζαμί της άλλης πλευράς της Πλατείας (Στρατώνα, Πλατάνου, Λουδοβίκου, Συντάγματος), το Τριανόν που πηγαίναμε σινεμά στη δεκαετία του ’60 και του ’70: το Τριανόν προέρχεται από την… πρώτη Οθωμανική περίοδο, δηλαδή την περίοδο 1540 -1686.
Ο – μετέπειτα θείος – Νικόλας έτρεφε τεράστια περιέργεια για την οδό Αθανασίου Σιώκου. Περνώντας τον Μεγάλο Δρόμο, συνήθως προς το περίφημο παντοπωλείο του Αναστασόπουλου, μία παράξενη μυρωδιά ερχόταν από την Σιώκου: μυρωδιά μεθυστική, ζύμωσης, ανακατεμένη με μυρωδιές από τηγάνι, λουκάνικα, πηχτή, τυριά και αυγά. Ένα μικροσκοπικό μαγαζί με δύο τραπεζάκια έξω – ίσως δύο ή τρία μέσα – και μία στραβή ταμπέλα: “Μπυραρία του Αράπη – Ουζερί”. Τίποτε άλλο εξόν ένα λυμφατικό φως. Α, και ένα στραβό χαρτόνι που έγραφε “Ζύθος” και σφάλιζε το σπασμένο αριστερό παράθυρο. Μέσα, λιγδωμένος από την τηγανίλα, ο γνωστός τσίγκος με τη μελαχρινή ακόμη Βουγιουκλάκη να πίνει χαμογελαστη Φιξ.
Τα βράδια, οι τελευταίοι μάγκες του Ναυπλίου με τα μυτερά παπούτσια, τα κεχριμπαρένια κομπολόγια (αλλά και τα στιλέτα) και την απέχθεια για «τα χωριά», γέροι πια – καθώς και κάποια νεώτερα κακέκτυπά τους που κανείς δεν υπολόγιζε – έκαναν ένα πέρασμα για ένα ποτήρι. Οι φήμες έλεγαν ότι εκεί παλιά σύχναζε ο Διαμαντής ο Χιώτης, πατέρας του μεγάλου Μανώλη και τρομερός μάγκας ενώ κι’ ο ευγενικός Μανώλης εκεί είχε ρίξει τις πρώτες του πενιές, πριν ακόμη περάσει την τέταρτη χορδή στο μπουζούκι…
Το πρωί όμως η μπυραρία είχε περισσότερο κόσμο: το λιμάνι δεν ήταν μακρυά και κάποιοι λιμενεργάτες, με τις χαρακτηριστικές λινάτσες στον ώμο και τα καπέλα από εφημερίδα, περίμεναν το καράβι – συνήθως ένα Liberty χτισμένο στο Μεγάλο Πόλεμο – και το μεροκάματο πίνοντας μπύρα. Οι εργάτες φώναζαν, μάλωναν μεταξύ τους και πείραζαν τις διερχόμενες γυναίκες, ιδίως τις κυρίες της ανώτερης τάξης που κοκκίνιζαν – οι μάγκες πάλι έδειχναν ήσυχοι, αλλά αλίμονο αν έμπλεκες μαζί τους. Άλλωστε η τρομερή φυλακή δεν απείχε πολύ: ακριβώς πάνω από την Πόλη, μέσα στην Ακροναυπλία δέσποζε το θεόρατο κτίριο με τις φρικτές ανθρώπινες ιστορίες. Οι μάγκες είχαν τουλάχιστον ένα πέρασμα στη ζωή τους από το κολαστήριο με την υπέροχη θέα στον Αργολικό, που αργότερα θα γινόταν ένα από τα καλύτερα ξενοδοχεία της χώρας.
Ο μικρός Νικόλας καθυστερούσε εκνευριστικά στη διασταύρωση της Οδού Αθανασίου Σιώκου – ήθελε σώνει και καλά να δει τι γινόταν στο παράξενο μαγαζί με την ακόμη πιο ιδιαίτερη μυρωδιά. Το χέρι του συνοδεύοντος γονέα τεντωνόταν από το τράβηγμα: πάμε, κουνήσου! Αργότερα, όταν μετά δυσκολίας επεξηγήθη στον περίεργο νεαρό τι ήταν και τι σερβίριζε το κατάστημα άρχισε η νέα σεάνς:
– Να δοκιμάσω και εγώ μπύρα
– Δεν πίνουν τα παιδιά μπύρα!
– Δηλαδή του χρόνου που θα πάω σχολείο, θα πίνω;
– Ούτε συζήτηση
– Μα μου είπατε ότι θα γίνω μεγάλος και θα πάω σχολείο!
– Δεν είναι καλό το μαγαζί αυτό, είναι για ρεμπέτες, για αλήτες!
– Μα εσείς λέγατε ότι τα ρεμπέτικα είναι σπουδαία και κρύβουν μέσα τους την ελληνική μουσική παράδοση!
Κάθε κουβέντα των γονέων μεγάλωνε το χάσμα: ο μικρός Νικόλας αισθανόταν μία ακατανίκητη έλξη για το παράξενο μέρος και το απαγορευμένο ποτό ενώ οι γονείς έφριτταν και του έκοβαν την κουβέντα.
Αντιθέτως, η ενασχόληση με τα αεροπλάνα και τα αυτοκίνητα ήταν εγκεκριμένη. Με τις μοτοσυκλέτες όχι τόσο: δεν ήταν μόνον θέμα ασφαλείας – τα γερμανικά πενηντάρια της εποχής αλλά και οι αντιαισθητικές μαύρες R26 και R60 ή τα άγαρμπα ελεφαντάκια της Zündapp, σαφώς αποτελούσαν μεταφορικά μέσα των λαϊκών τάξεων, κάνοντας συνειρμούς με τους θαμώνες της Οδού Σιώκου. Η επανεισαγωγή των μοτοσυκλετών ως life style μέσων από τις γιαπωνέζικες βιομηχανίες αργούσε ακόμη – έφτασε τελικά στο Ναύπλιο γύρω στο ’70-’71 με την, απίστευτα ισορροπημένη και γλυκειά για τα έως τότε δίκυκλα δεδομένα, ηχητική υπόκρουση της CB175 του Κομνηνού.
Η Αργολίδα πάλι, είχε φτωχό αεροπορικό παρόν αλλά πλούσια αεροπορική ιστορία. Οι ντόπιοι ήσαν πάντα πρόθυμοι να διηγηθούν ιστορίες από τις τρομερές αεροπορικές επιθέσεις των Ju-87 κατά την αποχώρηση των Συμμαχικών – ANZAC κυρίως – στρατευμάτων, ενώ το αεροδρόμιο του Άργους, παράγων υπερηφανείας και επιζητουμένης συγκρίσεως με το αγέρωχο Ναύπλιο από τους Αργείους, ήταν κανονικά επιχειρησιακό υπό τους Ιταλούς και τους Γερμανούς ως το ’43 παίζοντας σημαντικό ρόλο στη Μάχη της Κρήτης καθώς και μετέπειτα, στις Μάχες της Βορείου Αφρικής.
Στην πραγματικότητα υπήρχαν δύο αεροδρόμια στην περιοχή – Άργους και Κουτσοποδίου – με μεγάλη ιστορία, έως και η Σχολή Ικάρων είχε μεταφερθεί εκεί, προσωρινά. Στα τέλη του Απριλίου 1941, το Blitzkrieg των αφηνιασμένων Γερμανών κατέστρεψε με τα Stuka τα, περί τα 12 εναπομείναντα από τη Μάχη της Αθήνας Hurricane μαζί με μερικά εκπαιδευτικά Breguet και Avro 621 Tutor της Πολεμικής Αεροπορίας στο έδαφος. Οι Γερμανοί αμέσως κατέλαβαν και κατέστησαν πάλι επιχειρησιακά τα αεροδρόμια, χρησιμοποιώντας BF-109 και 110 στο Άργος και Ju-87 στο Κουτσοπόδι.
Τα μέσα της δεκαετίας του ’60 τα χώριζαν μόλις δύο δεκαετίες από τα τρομερά χρόνια του πολέμου και οι περισσότεροι ενήλικες ήσαν εξοικειωμένοι με τους βασικούς τύπους μαχητικών, του Άξονα κυρίως. Το δε αεροδρόμιο ήταν ακόμη σε χρήση – ακόμη θυμούνται τα παιδιά των «Προτύπων Εκπαιδευτηρίων Μαλτέζου» τα χαμηλά περάσματα που έκαναν ενίοτε οι Ντακότες, ξύνοντας σχεδόν τη σκεπή του σχολείου, λίγο πριν ευθυγραμμισθούν με το διάδρομο. Με τους πιο ξεπεταγμένους να εικάζουν σε ποιά Αργίτισσα καλλονή, που δεν ήσαν λίγες – επί κεφαλής η σεξοβόμβα του ελληνικού κινηματογράφου Ρία Δελούτση, αλλά και η υπέροχη συμμαθήτρια Λιάνα – έκανε επίδειξη ο πιλότος!
– Ούτε οι πιλότοι πίνουν! Το νέο επιχείρημα έκανε τους γεννήτορες υπερήφανους – εφ’ όσον σου αρέσουν τα αεροπλάνα να μιμηθείς τους πιλότους και όχι τους ρεμπέτες!
Όντως αυτό ήταν ισχυρό επιχείρημα για τον μικρό Νικόλα. Όμως από την άλλη οι μεγάλοι έπιναν κρασί και συχνά έφθαναν στο σπίτι εκλεκτοί οίνοι: Βερντέα και Αυγουστιάτης από την Ζάκυνθο, Αγιωργίτικο από τη Νεμέα, ενώ οι φίλοι της οικογένειας, μηχανικοί και γεωπόνοι που υπηρετούσαν και αυτοί για κάποια χρόνια στο Ναύπλιο, μοιράζονταν τα δώρα του τόπου τους. Όλα καλά και άγια – η μπύρα όμως και προ παντός η μπυραρία στο πυρ το εξώτερον – γιατί;
Σιγά σιγά διαμορφώθηκε λοιπόν στο μυαλό του νεαρού μιά παράδοξη αξιακή ιεραρχία: από τη μιά αεροπλάνα, κρασιά και αυτοκίνητα, απολαυστικά και αποδεκτά, ενώ από την άλλη μπύρες και μηχανάκια, γοητευτικά αλλά και ύποπτα για αλητεία. Κάτι σαν το αριστουργηματικό «Σκοτεινό Αντικείμενο του Πόθου» που ο μεγάλος Μπουνιουέλ γύρισε λίγα χρόνια μετά: η Καρόλ Μπουκέ και η Άντζελα Μολίνα σε έναν απίστευτο, φρουδικό αλλά και απόλυτα καλλιτεχνικό συγκερασμό!
Ένας άντρας πρέπει να γευτεί απολαύσεις – άντρας, όπως και οδηγός, χωρίς αγωνιστικά χιλιόμετρα δεν γίνεσαι. Χρειάζεσαι και την Καρόλ και την Άντζελα – πρέπει να καταδυθείς στο ρεμπέτικο και να ανυψωθείς στον Μότσαρτ (ή μήπως αντίστροφα;) για να κάνεις τις επιλογές σου, αυτές που θα δείξουν την ταυτότητά σου – αυτή υπήρξε η τελική ανάλυση του θείου Νικόλα.
Πάνω από ένα τέταρτο του αιώνα έχει περάσει. Πολλά έχουν αλλάξει στον κόσμο – κάπως λιγότερα στο κατακτημένο πλέον από τους τουρίστες αλλά και από τους επήλυδες, μεγεθυμένο Ναύπλιο. Ο θείος Νικόλας, μάλλον απρόθυμα, το έχει από πολλά χρόνια εγκαταλείψει αναγκαστικά, εξακολουθώντας φυσικά να θεωρεί εαυτόν Ναυπλιώτη – πατρίδα είναι τα παιδικά μας χρόνια.
Ο βίος, άλλοτε χρυσός, άλλοτε τσίγκινος, εκτυλίσσεται ακολουθώντας μιά φαινομενικά τυχαία πορεία που κάθε σταθερό της στοιχείο ανάγεται, αν το καλοσκεφτείς, στα παιδικά χρόνια με τις πρώτες μνήμες που γράφονται μέσα μας σαν από πιεστήριο. Βρίσκεται στην Νοτιανατολική Αγγλία, στο Κεντ, όπου και το ετήσιο συνέδριο της – Γερμανικής – επιχείρησης που εργάζεται και ασφυκτιά: τρία χρόνια μετά θα την εγκαταλείψει αρχίζοντας τη μεγαλύτερη περιπέτεια που μπορεί κανείς να πραγματοποιήσει σε καιρούς ειρήνης, το επιχειρείν – και δη διεθνώς – εκ του μηδενός. Ο καλός φίλος Ian, μηχανικός με κλασσική παιδεία και πατέρα ιστορικό, gentleman από αγωγή και οικοδεσπότης εκ γειτνιάσεως – το πατρικό του είναι κοντά στο ξενοδοχείο που λαμβάνει χώρα το Συνέδριο καθώς και οι σχετικές, ανελέητες διαμάχες – βαριέται αφόρητα τους τελειοθήρες αλλά όχι ιδιαίτερα αποτελεσματικούς Γερμανούς. Έχει ήδη μαλώσει με τον Abteilungsleiter που απαιτεί να κοιμάται μαζί μας, στο ξενοδοχείο ενώ το σπίτι του απέχει μισό μίλι. Προ παντός το φυσάει και δεν κρυώνει που η εταιρεία του εξαγοράστηκε από Γερμανούς – επί τέλους Nicolas, ποιός κέρδισε τον bloody war?
– Nicolas, κάνουμε skip το αυριανό workshop; Έτσι κι αλλιώς αφορά την εξάπλωση προς τις τέως σοσιαλιστικές χώρες – τα τεχνικά έχουν εξαντληθεί και εμείς έχομε ήδη παρουσιάσει τις όποιες σοφίες μας. Ρωσόφωνους ψάχνουν οι Γερμανοί, για να πουλήσουν παρωχημένες τεχνολογίες και στοκ.
– Ευχαρίστως, θα πάμε επί τέλους στο Memorial με το Καθιστό Πιλότο; Μόνον εσείς θα κάνατε κάτι τέτοιο!
– Όχι μόνον το κάναμε αλλά φορέσαμε στον πιλότο ένα Irvin Jacket, έτσι ώστε να μην φαίνονται τα διακριτικά του. Τιμούμε έτσι όλους τους Συμμάχους πιλότους που πολέμησαν στη Μάχη της Αγγλίας και γενικότερα στον bloody WW2, Nicolas. Θα μπορούσε να είναι και ένας δικός σας.
– Λoγικά ο Vass, ο Βασιλειάδης, Άσσος φυσικά, που μνημονεύεται και στο Air Forces Memorial, στο Runnymede, στον Τάμεση.
– Πάμε Nicolas και θα σου έχω και μία ωραία έκπληξη αφού είσαι ρέκτης της εγγλέζικης μπύρας!
– Της Τσέχικης θες να πεις Ian αλλά δεν θα τα χαλάσουμε, Σύμμαχοι άνθρωποι.
Και πήγαμε. Το Memorial καταπληκτικό, αξίζει αφιερώματος από μόνο του. Βρίσκεται σε ένα απίστευτης ομορφιάς σημείο, πάνω στη λευκή κιμωλία των υψωμάτων του Dover, στο Capel-Le-Ferne, ατενίζοντας τη θάλασσα και τη Γαλλία. Στην ίδια κατεύθυνση ατένιζαν και τα πυροβόλα της παράκτιας πυροβολαρχίας που έδρευε εκεί στα χρόνια του Πολέμου, ως πρώτη, θερμή υποδοχή στα σμήνη των Ναζί. Φαντάζεται κανείς την θερμή αίσθηση υποδοχής που θα ένοιωθαν τα πληρώματα των, συχνά τραυματισμένων αεροσκαφών όταν έβλεπαν το λευκό των βράχων, επιστρέφοντας από τη Γαλλία ή αργότερα τη Γερμανία. Ή των ταλαιπωρημένων, προσωρινά ηττημένων στρατιωτών στα βαρυφορτωμένα σκάφη της εκκένωσης της Δουνκέρκης – ίσως η πρώτη σπίθα της ανταπόδοσης γεννιόταν μέσα τους βλέποντας τους βράχους και το φως του τεραστίου Φάρου…
Τώρα όμως ήταν η εποχή που έσκαβαν το τούνελ και οι πάντα εκκεντρικοί Εγγλέζοι ανησυχούσαν ότι θα έπαυαν να είναι Νησί! Καθόλου περίεργο ότι 30 χρόνια μετά ξεκόβουν από την Ευρώπη…
Ο χρόνος, ανάμεσα στις ρέπλικες των Spitfire και Hurricane, το εύστοχα γονατισμένο Stuka, το εμπνευσμένο, εκφραστικό άγαλμα πάνω στην σχήματος έλικας βάση και τα ονόματα όσων πολέμησαν – όλα τα ονόματα, όχι μόνον των πεσόντων – πέρασε γρήγορα και η ώρα του γεύματος, σε παρακείμενη pub έφθασε. Με τον Ian χαμογελαστό να παραγγέλνει Πίτα του Βοσκού και… Spitfire!
– Τι είναι αυτό, όπως τα άθλια δικά μας Greek Art για τουρίστες;
– Πιες, δύσπιστε απόγονε του Οδυσσέα και αν δεν σου αρέσει έχει κι’ άλλες.
Είχε δίκιο, η μπύρα, μια κλασσική Εγγλέζικη κεχριμπαρένια Ale, πραγματική Kentish, ήταν καλή. Και ύστερα από 4-5 επαναλήψεις έφτιαξε ένα κλίμα στο οποίο – φαίνεται απίστευτο για το Νησί – μπήκαν και έτεροι πελάτες της pub με τις διηγήσεις να διαδέχονται η μια την άλλη. Με τον συνταξιούχο ταχυδρόμο Brian να μιλά για το παρακείμενο Shakespeare Cliff που συγκέντρωνε τους δημοσιογράφους να παρακολουθούν φλεγματικοί, «σαν σε θέατρο», τις φοβερές αερομαχίες. Και με τον βετεράνο της RAF, τον Hugh, που είχε προλάβει το τέλος του Μεγάλου Πολέμου αλλά όχι τη Μάχη της Αγγλίας, να εξηγεί την ιερή σημασία της μπύρας για τους Βρετανούς και τις απίθανες ενέργειες που έκαναν για να μην ξεμένουν ποτέ. Με αποκορύφωμα τις επιστροφές των Spitfire (και Typhoon και Mustang) που έδρευαν στη Γαλλία και πήγαιναν για σέρβις στην Αγγλία, μετά την Απόβαση στη Νορμανδία: στα άδεια hardpoints αντί για ρουκέτες και βόμβες έμπαιναν βαρελάκια μπύρας! Απίστευτο αλλά πέρα ως πέρα αληθινό – πετάχτηκε σπίτι του και μας έφερε, για του λόγου το αληθές, φωτογραφίες! Είναι άλλωστε ιστορικά διαπιστωμένο ότι η Henty and Constable Brewery, προσέφερε δωρεάν μπύρα στους αποβιβασθέντες στη Νορμανδία Βρετανούς – έπρεπε να βρεθεί όμως ένας τρόπος μεταφοράς. Άλλοι χρησιμοποίησαν απορριπτόμενες δεξαμενές καυσίμου, άλλοι ανήρτησαν τα βαρελάκια και κάποιοι δοκίμασαν να τα βελτιώσουν αεροδυναμικά!
Οι Εγγλέζοιν είχαν πιεί αρκετά ώστε να αρχίσουν να αυτοεπαινούνται:
– The Brits know how to go to War!
Και ύστερα από λίγο:
– Εσείς Nicolas, έχετε μπύρα στην Ελλάδα;
Ο Ian δαγκώθηκε, θα μπλέξουμε, ομολόγησε μετά ότι σκέφτηκε όταν ο κοκκινοτρίχης με τις τεράστιες φαβορίτες ρώτησε άστοχα. Αλλά πρόλαβαν δύο από τους παρόντες, που είχαν επισκεφθεί την Ελλάδα, να ειρωνευτούν το συντοπίτη τους πριν ακουσθεί το περί κρίθινου οίνου των φτωχών που φοβήθηκε ο Ian ότι θα προκαλούσε ενδοσυμμαχική διένεξη!
Η καλή διάθεση φυσικά διεσώθη και αντί παρεξηγήσεως ο yours truly διηγήθηκε, με κάπως picant έμφαση στους Βαυαρούς και τον καλό βασιλιά Όθωνα, την ανάμνηση από την οδό Αθανασίου Σιώκου και το υπέροχο Ναύπλιο! Συμπληρώνοντας με την ηρωική εκκένωση των ANZAC από τα Αργολικά λιμάνια και ακτές, κάτω από τις αδιάκοπες επιθέσεις των Bf-109 και Ju-87 της Luftwaffe που επιχειρούσαν από τον Αλμυρό καθώς και την απεγνωσμένη αντίσταση, κυρίως με τα αντιαεροπορικά και τις, ενισχυτικές του ηθικού αλλά ασήμαντες ως προς το αποτέλεσμα, καταρρίψεις δύο Stuka. Μια πραγματική, ελληνική, άγνωστη στους πολλούς Δουνκέρκη. Αλλά και τον χαμό τόσων πλοίων: to Ulster Prince, ένα επιβατηγό που στα χρόνια της ειρήνης συνέδεε κάθε νύχτα το Λίβερπουλ με το Μπέλφαστ για να βυθιστεί τελικά στο Ναύπλιο. Το Ολλανδικό Slamat και τα Βρετανικά αντιτορπιλικά Diamond και Wryneck, όλα θύματα του εκ των, έξ μόνον Γερμανών Αιθεραρχών (Generalfeldmarschall), Μάνφρεντ φον Ρίχτχόφεν. Και τον Ian να αναλογίζεται χαμογελώντας τους Γερμανούς εργοδότες που δεν φαντάζονταν τι περιελάμβανε η απουσία των δύο νεαρών μηχανικών εκείνη την ημέρα.
– Σαν το Enigma Nicolas, σαν το Enigma. Ούτε που τους είχε περάσει από το μυαλό ότι τους είχαμε στο χέρι!
– Καλά Ian, από αύριο πάλι εργάζεσαι. Θυμάσαι για ποιούς μήπως;
