«Bravo November», το Chinook θρύλος   

Τέσσερεις πιλότοι του παρασημοφορήθηκαν πετώντας με αυτό. Έχει ταξιδέψει πολύ, έχει λάβει μέρος σε τρείς πολέμους και το επιχειρησιακό του ιστορικό είναι απαράμιλλο. Αν ένα ελικόπτερο μπορεί να χαρακτηρισθεί ως celebrity, αυτό σίγουρα είναι το «Bravo November» της RAF. Tο πιο γνωστό Chinook στον κόσμο γλύτωσε σαν από θαύμα την καταστροφή στα Φώκλαντς και όχι μόνο επέζησε κερδίζοντας το προσωνύμιο «The Survivor» αλλά συνέχισε να υπηρετεί, εκσυγχρονίσθηκε και πέταξε επιχειρησιακές αποστολές ως HC.4 στο Αφγανιστάν, στο πλαίσιο της Operation Herrick.

Το ‘ΖΑ718’ (c/n B-849) ήταν ένα από τα τριάντα Chinook HC.1 που παραγγέλθηκαν το 1978 από την Βρετανία και παραδόθηκε τον Φεβρουάριο του 1982. Η RAF ακόμη εξερευνούσε τις δυνατότητες του τύπου όταν κλήθηκε να πολεμήσει χιλιάδες μίλια μακριά από τις βάσεις της για την ανακατάληψη των νησιών Φώκλαντ. Το ‘ΒΝ’ έφθασε στον Νότιο Ατλαντικό με το MV Atlantic Conveyor, ένα επιταγμένο εμπορικό (container-RO/RO) 14.950 τόννων, το οποίο υπέστη τροποποιήσεις σε χρόνο ρεκόρ για την μεταφορά οκτώ μαχητικών Sea Harrier, έξι Harrier GR.3 και τεσσάρων Chinook, μεταξύ αυτών και το «Bravo November». Η περιπετειώδης καριέρα του ‘ZA718’ μόλις άρχιζε.

Ο «Survivor» των Φώκλαντς

Στις 19:40 μμ της 25^ης Μαΐου 1982 στο Atlantic Conveyor ήχησε συναγερμός. Τα παραπλέοντα αντιτορπιλλικά είχαν εντοπίσει την εκτόξευση δύο πυραύλων ΑΜ.39 Exocet από ένα ζευγάρι αργεντίνικων Super Étendard της 2^ης Ναυτικής Μοίρας Κρούσης (2da Escuadrilla Aeronaval de Caza y Ataque) που είχαν καταφέρει να πλησιάσουν σε απόσταση 23 μιλίων από τα βρετανικά πλοία. Ένας Exocet (πιθανώς και οι δύο αφού στα ραντάρ των βρετανικών πολεμικών έδιναν ένα στίγμα) χτύπησε το Atlantic Conveyor στην μέση, διαπερνώντας το 3-3,6 μέτρα πάνω από την ίσαλο στο ύψος του αμπαριού ‘C’ σκοτώνοντας 12 ναύτες και ξεκινώντας μια φοβερή πυρκαγιά.

Η φωτιά ξέφυγε γρήγορα από κάθε έλεγχο και το πλοίο βυθίσθηκε, παίρνοντας μαζί του εκτός από τα ελικόπτερα που μετέφερε σχεδόν όλο τον απαραίτητο εξοπλισμό και ανταλλακτικά για την συντήρηση δευτέρου κλιμακίου… Το «Bravo November» σώθηκε επειδή την ώρα της επίθεσης βρισκόταν στον αέρα, παραλαμβάνοντας φορτίο από το αντιτορπιλλικό HMS Glasgow. Κατέφυγε στο αεροπλανοφόρο HMS Hermes όπου προς στιγμήν εξετάσθηκε η σκέψη να το πετάξουν στην θάλασσα διότι έπιανε πολύ χώρο.

Όμως ήταν πλέον το μοναδικό βαρύ ελικόπτερο που είχε η βρετανική εκστρατευτική δύναμη. Και χρησιμοποιήθηκε δεόντως. Χωρίς ανταλλακτικά, εργαλεία και λιπαντικά, το ελικόπτερο πολύ σύντομα έγινε απίστευτα βρώμικο –μια διαρροή ελαίου από το κιβώτιο μετάδοσης κίνησης του ουραίου στροφείου του έδωσε το όνομα «The Shuddering Shithead» αλλά οι στρατιώτες θα έκαναν τα πάντα γι’ αυτό. Το μπαρουτοκαπνισμένο Chinook ήταν κάτι παραπάνω από πολύτιμο.

 
Επιστρέφοντας από μια νυχτερινή αποστολή η καλή του τύχη λίγο έλειψε να στερέψει. Πέφτοντας σε χιονοθύελλα, το πλήρωμα προσπαθούσε να βρει τρόπο να γυρίσει στην βάση του όταν το ελικόπτερο λόγω βλάβης στο υψόμετρο χτύπησε στην θάλασσα με ταχύτητα 100 κόμβων (175 χλμ/ώρα). Με την πρόσκρουση οι ρότορες σήκωσαν ένα τεράστιο σύννεφο ψεκάδων που κατέκλυσαν τους κινητήρες με αποτέλεσμα την μερική απώλεια ισχύος. Το τράνταγμα ήταν τόσο δυνατό που ο κυβερνήτης, Επισμηναγός Dick Langworthy, νόμισε πως είχαν χτυπηθεί από επίγεια πυρά.
Ένα από μέλη του πληρώματος έχασε την κάσκα του και φοβούμενος ότι το ελικόπτερο επρόκειτο να διαλυθεί σκέφτηκε να πηδήξει έξω. Ωστόσο, έχοντας ακόμη τον έλεγχο του βήματος των στροφείων, ο κυβερνήτης κατόρθωσε με φουλ κινητήρες να σηκώσει το ελικόπτερο ξανά στον αέρα «σαν φελλό που πετάγεται από μπουκάλι». Το ελικόπτερο ανέβαινε πλέον περνώντας τα 1.500 πόδια… Παρά λίγο. «Ήμασταν τυχεροί, διότι αν είχαμε χτυπήσει σε στέρεο έδαφος θα ήμασταν νεκροί» έλεγε αργότερα ο Σμηναγός Andy Lawless, συγκυβερνήτης στην πτήση που έγινε αφορμή για το πρώτο παράσημο DFC (Distinguished Flying Cross) στην ιστορία του «Bravo November».
Η βουτιά άφησε τον συγκυβερνήτη χωρίς πόρτα και το ελικόπτερο χωρίς δυνατότητα επικοινωνίας καθώς η δύναμη της πρόσκρουσης ξερίζωσε μια κεραία από την βάση της. Το Chinook επέστρεψε στο Σαν Κάρλος για επιθεώρηση των ζημιών του με τα φώτα αναμμένα ώστε να μην βληθεί από φίλια αντιαεροπορικά. Παραδόξως, εκτός από μερικά βουλιάγματα στην άτρακτο και την ζημιά στον ασύρματο, δεν είχε κάτι σοβαρό. Ο συγκυβερνήτης όμως έκτοτε πετούσε δίχως πόρτα, τρέμοντας από το κρύο σε κάθε αποστολή.

Στις 2 Ιουνίου 1982, το ‘ΒΝ’ διετάχθη να μεταφέρει δύο Λόχους αλεξιπτωτιστών από το Goose Green για την κατάληψη του οικισμού στο Fitzroy. Ογδόντα ένας Paras στριμώχτηκαν στο μοναδικό βαρύ μεταφορικό ελικόπτερο των βρετανικών δυνάμεων –αριθμός διπλάσιος της προβλεπόμενης δυνατότητας του Chinook. Μετά την προσγείωση, το «Bravo November» επέστρεψε στο Goose Green για να παραλάβει εβδομήντα πέντε ακόμη αλεξιπτωτιστές. Αυτό δεν ήταν ελικόπτερο αλλά… μαγικό χαλί.
Υπήρχε ένας ακόμη λόγος που το «Bravo November» ήταν τόσο αγαπητό. «Πετούσαμε μέχρι τα βοηθητικά πλοία και παίρναμε από εκεί μπύρα για τους στρατιώτες» λέει ο Αndy Lawless, απόστρατος σήμερα. Δεν είναι να απορεί κανείς πως έγινε τόσο δημοφιλές. Στις 14 Ιουνίου ο πόλεμος τελείωσε. Και το «Bravo November» είχε συμβάλλει καίρια σε αυτό.
Μέχρι την παράδοση των Αργεντινών, το ελικόπτερο έβαλε πάνω από 100 ώρες πτήσης, μεταφέροντας κάπου 1.500 στρατιώτες, 95 τραυματίες, 650 αιχμαλώτους και 550 τόννους φορτίου. Η τελευταία αποστολή του πληρώματος ήταν να προσγειωθεί δίπλα σε ένα αργεντίνικο Chinook που είχε καθηλωθεί στο Πορτ Στάνλυ μετά από μια αεροπορική επιδρομή και αφαιρέσει με το μοναδικό κατσαβίδι που είχε γλυτώσει από το ναυάγιο του Atlantic Conveyor την θύρα του συγκυβερνήτη και να την προσαρμόσει στο ελικόπτερο. Λέγεται πως παρά τους εκσυγχρονισμούς που ακολούθησαν το ‘ΖΑ718’ πετάει ακόμη με την αργεντίνικη πόρτα!
Ταξίδι σε «θερμά» κλίματα
Είκοσι χρόνια μετά την Operation Corporate το «Bravo November» βρέθηκε με την Επιχείρηση Telic σε πιο ζεστά μέρη, επιχειρησιακώς όμως εξίσου «θερμά» με τα Φώκλαντς. To 2003 ήταν το πρώτο ελικόπτερο που επιχειρώντας από το HMS Ark Royal αποβίβασε Βρετανούς Πεζοναύτες στην χερσόνησο Αλ Φάο με αποστολή να αποτρέψουν την καταστροφή των πετρελαιοπηγών από τους Ιρακινούς. Επί τρείς ημέρες πετούσε κατά μέσον όρο 19 ώρες ημερησίως μεταφέροντας οχήματα, πυροβόλα και στρατιώτες στην πρώτη μεγάλη πολεμική επιχείρηση βρετανικών ελικοπτέρων από την αποχή της επέμβασης στο Σουέζ το 1956 και την μεγαλύτερη στην ιστορία των ελικοπτέρων της RAF.
Σε μια από τις πτήσεις στο Φάο, ο Επισμηναγός Steve Carr βρέθηκε ξαφνικά εν μέσω πυρών. Αν και γύρω του μαινόταν πραγματική μάχη, η ψυχραιμία, το ηγετικό πνεύμα και η γενναιότητα του κυβερνήτη απέναντι στον κίνδυνο του χάρισαν τον Διακεκριμένο Σταυρό Ιπταμένου, το δεύτερο DFC του «Bravo November». Το Ιράκ πάντως δεν είναι το μόνο εξωτικό μέρος που έχει πάει το ‘ΒΝ’ τα χρόνια που υπηρετεί. Αυτό το ελικόπτερο είναι σίγουρα πολυταξιδεμένο: Φώκλαντς, Λίβανος, Γερμανία, Βόρειος Ιρλανδία, Κουρδιστάν και τελευταία, Αφγανιστάν.
Επιχείρηση Herrick

Στο Αφγανιστάν τα Chinook μπορούν να είναι πολλά πράγματα: ενισχύσεις, εφόδια, φαγητό, ταχυδρομείο, άδεια… Αποτελώντας το βασικό μέσον της Joint Helicopter Force (Afghanistan) για άμεσες αερομεταφορές εντός θεάτρου επιχειρήσεων, τα βρετανικά ελικόπτερα του τύπου παρείχαν ανεκτίμητες υπηρεσίες και το «Bravo November» ήταν ένα από αυτά. Μετά τον εκσυγχρονισμό του από Mk.2 (HC.2) σε HC.4 λίγα τμήματα από το αρχικό ελικόπτερο έχουν απομείνει –η άτρακτος, η πινακίδα του κατασκευαστή και ο αριθμός σειράς στο πίσω μέρος. Όμως το ελικόπτερο-θρύλος ήταν πάντα έτοιμο να εκτελέσει ό,τι του ανέθεταν.
Μεταφορά προσωπικού, υλικού και εξοπλισμού σε προκεχωρημένες βάσεις FOB (Forward Operating Bases) και PB (Patrol Bases) όπως και τοποθέτηση/απαγκίστρωση ειδικών δυνάμεων για επιχειρήσεις είναι το μεροκάματο των Chinook στο Αφγανιστάν. Ειδικά οι αποστολές MERT (Medical Emergency Response Team) για την επείγουσα αεροδιακομιδή τραυματιών, στρατιωτικού προσωπικού αλλά και Αφγανών στρατιωτικών και πολιτών, έχουν σώσει πολλές ζωές. Ενίοτε με ρίσκο εκείνων που τις πετούν.

Τον Ιούνιο του 2006 ο Σμηναγός Craig Wilson έγινε ο αποδέκτης του τρίτου DFC για χειριστή του «Bravo November» επιδεικνύοντας «εξαιρετικό θάρρος και έξοχη αεροπορική δεινότητα» κατά την διάρκεια μιας νυχτερινής αποστολής στην επαρχία Χελμάντ, πραγματική «σφηκοφωλιά» των Ταλιμπάν. Η αποστολή της 11^ης Ιουνίου ήταν η παραλαβή ενός τραυματία και υπήρξε επιτυχής, παρόλο που ο Σμηναγός Wilson υποχρεώθηκε εκ των συνθηκών να πετάξει χαμηλά στα 45 μέτρα. Μερικές ώρες αργότερα το ελικόπτερο εκλήθη να πετάξει ξανά, επιστρέφοντας με περιορισμένο καύσιμο.
Ευρισκόμενος ήδη σε υπηρεσία για περισσότερες από 22 ώρες, ο Σμηναγός Wilson προσφέρθηκε εθελοντικά να μεταφέρει ενισχύσεις στη πρώτη γραμμή. Όταν επέστρεψε, μετέφερε δύο τραυματισμένους στρατιώτες. Για τις πράξεις του πέραν της έννοιας του καθήκοντος μέσα σε ένα 24ωρο, η παρασημοφόρησή του με το Distinguished Flying Cross φαντάζει αναμενόμενη.

 
Το τέταρτο DFC ήταν αυτό που απονεμήθηκε στον Σμηναγό Ian Fortune. Όταν το «Bravo November» χτυπήθηκε από πυρά Ταλιμπάν κατά την διάρκεια μιας επιχείρησης απομάκρυνσης τραυματιών από «θερμή ζώνη» στην επαρχία Χελμάντ το 2010, ο Σμηναγός συνέχισε να πετά το ελικόπτερο παρόλο που τραυματίσθηκε από εποστρακισμό βολίδας στην κάσκα του. Τα σημάδια του πολέμου στην άτρακτο του ‘ΖΑ718’ όσο και άλλων Chinook είναι πραγματικές ουλές βετεράνου για «το καλύτερο ελικόπτερο για την δουλειά».

Παρόλο που όλοι γνωρίζουν την ιστορία του «Bravo November» το ελικόπτερο δεν χαίρει ιδιαίτερης μεταχείρισης. Το τεχνικό προσωπικό δουλεύει εικοσιτέσσερεις ώρες το 24ωρο ώστε τα Wokkas (Chinook στην αργκό της RAF) να είναι πανέτοιμα για αποστολή, συμπεριλαμβανομένου του ‘ΖΑ718’. Πάντως όλοι χάρηκαν που το ελικόπτερο βγήκε σώο από μια ακόμη εκστρατεία. Άλλωστε δεν το αποκαλούν «Survivor» χωρίς λόγο.
 
Αλέξανδρος Θεολόγου
 
Πρώτη δημοσίευση 5/12/2018