Broken Arrow: 10 φορές που οι ΗΠΑ απειλήθηκαν από τα ίδια τους τα πυρηνικά όπλα

Στον Στρατό έτσι και χαθεί ένα όπλο τρέχουν όλοι. Φανταστείτε να χάνεται ένα πυρηνικό όπλο. Το μόνο που φοβόνταν οι Αμερικανοί σε περίπτωση που ο Ψυχρός Πόλεμος γινόταν πολύ θερμός ήταν η απειλή των σοβιετικών διηπειρωτικών πυραύλων. Κι όμως υπήρξαν όχι μια αλλά αρκετές φορές που οι ΗΠΑ απειλήθηκαν από τα ίδια τους τα πυρηνικά.
Από την αρχή της ατομικής εποχής υπήρχε η αίσθηση ότι όλη αυτή η τρομακτική ισχύς βρισκόταν στα πρόθυρα να ξεφύγει από τον έλεγχο. Όσο μεγάλωνε το αμερικανικό πυρηνικό οπλοστάσιο, τόσο αυξάνονταν και οι πιθανότητες ατυχήματος. Παρά τις σχολαστικά θεσπισθείσες διαδικασίες «μηδενικού λάθους» λάθη συνέβησαν, το ίδιο και αστοχίες.

Διότι όσο σατανικά τέλεια κι αν είναι τα πυρηνικά όπλα, παραμένουν μηχανήματα. Και τα μηχανήματα αναπόφευκτα κάποια στιγμή υποκύπτουν στον Νόμο του Μέρφυ. Αυτές είναι οι 10 πιο γνωστές περιπτώσεις που όπλα της Αποκάλυψης χάθηκαν. Ακόμα χειρότερα, ορισμένα εξακολουθούν να αγνοούνται.
10 Μαρτίου 1956: Ένα Β-47 Stratojet που μετέφερε δύο ατομικά όπλα δεν εμφανίστηκε ποτέ στο ραντεβού του με το ιπτάμενο τάνκερ πάνω από την Μεσόγειο. Το αεροσκάφος ουδέποτε βρέθηκε, ούτε οι πυρηνικές «κάψουλες» –τα πρώιμα ατομικά όπλα διέθεταν εσωτερικώς έναν προσθαφαιρούμενο κύλινδρο με το σχάσιμο υλικό που θα πυροδοτούσε το όπλο. Επειδή τα πρώτα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου τα βομβαρδιστικά πετούσαν περιπολίες οπλισμένα, για λόγους ασφαλείας η πολιτική της USAF ήταν τα όπλα να μην έχουν τις κάψουλες τοποθετημένες παρά μόνον σε περίπτωση κρίσης ή σε πόλεμο.

27 Ιουλίου 1956: Ο πιλότος ενός Β-47Β της 307^th Bomb Wing που εκτελούσε ‘touch and go’ στην βρετανική αεροπορική βάση Lakenheath χάνει τον έλεγχο, το αεροσκάφος αναπηδά και σύρεται στον διάδρομο καταλήγοντας πάνω σε μια αποθήκη πυρηνικών όπλων όπου πιάνει φωτιά. Το πλήρωμα σκοτώνεται ενώ το φλεγόμενο αεροπορικό καύσιμο τυλίγει τρία ατομικά όπλα Mark-6 προκαλώντας τους σοβαρές ζημιές.
Ένας ειδικός πυροτεχνουργός δήλωσε ότι ήταν θαύμα που ο μηχανισμός πυροδότησης σε ένα από τα όπλα δεν ενεργοποίησε τα εκρηκτικά προκαλώντας εκτός από καταστροφή και διαρροή ραδιενέργειας (όχι όμως πυρηνική έκρηξη). Όλα τα όπλα μεταφέρθηκαν στις ΗΠΑ για έλεγχο και επισκευές. Το ατύχημα, από τα σοβαρότερα της Strategic Air Command, έμεινε στην ιστορία ως «η μέρα που παραλίγο η νοτιοανατολική Αγγλία να μετατραπεί σε έρημο».

22 Μαΐου 1957: Κατά την τελική φάση προσέγγισης ενός Β-36 στην αεροπορική βάση Kirtland στο Νέο Μεξικό, μια υδρογονοβόμβα Mk-17 απελευθερώνεται κατά λάθος, διαπερνά τις θύρες της αποθήκης οπλισμού και εκρήγνυται στο έδαφος ανοίγοντας έναν κρατήρα διαμέτρου 7,6 μέτρων και 3,6 μέτρα βαθύ. Τα συνεργεία που έσπευσαν εντόπισαν ίχνη ραδιενέργειας στο εσωτερικό του.
31 Ιανουαρίου 1958: Βομβαρδιστικό Β-47 συντρίβεται κατά την απογείωσή του λόγω φωτιάς που προκλήθηκε από την διάρρηξη μιας δεξαμενής καυσίμου. Το αεροσκάφος μετέφερε ένα οπλισμένο πυρηνικό όπλο το οποίο ωστόσο δεν εξερράγη. Ίχνη ραδιενεργού μόλυνσης εντοπίσθηκαν αργότερα σε ένα πυροσβεστικό όχημα και στην στολή ενός πυροσβέστη.

5 Φεβρουαρίου 1958: Σε μια άσκηση αναχαίτισης κοντά στην αεροπορική βάση Hunter της Τζώρτζια ο χειριστής ενός F-86L της Εθνοφρουράς συγκρούεται με ένα Β-47B το οποίο μετέφερε μια βόμβα υδρογόνου τύπου Mark 15 Mod 0 προκαλώντας του εκτεταμένες ζημιές. Πριν επιχειρήσει αναγκαστική προσγείωση, ο κυβερνήτης του ‘Ivory Two’ ενημερώνει την SAC ότι θα απορρίψει την βάρους 3.450 κιλών βόμβα ανοικτά του νησιού Tybee.
Παρά τις έρευνες, η «Βόμβα του Tybee» δεν βρέθηκε ποτέ. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του αμερικανικού υπουργείου Ενέργειας, το όπλο πρέπει να βρίσκεται θαμμένο σε ιλύ 1,5-4,5 μέτρων στα αβαθή του Wassaw Sound, κοντά στις εκβολές του ποταμού Σαβάννα. Είναι ακόμα εκεί.

24 Ιανουαρίου 1961: Η δομική αστοχία στην πτέρυγα ενός οπλισμένου B-52G σε ύψος 1.000-2.000 ποδών (300-610 μ) 19 χλμ. βορείως του Goldsboro της Β. Καρολίνας διέλυσε το αεροπλάνο και σκόρπισε το φορτίο του –δύο ενεργές θερμοπυρηνικές βόμβες Mark 39, ισχύος 3-4 μεγατόννων. Η μία βόμβα προσγειώθηκε με το αλεξίπτωτο επιβράδυνσης όμως η άλλη έπεσε σε μαλακό έδαφος και διαλύθηκε. Τα κομμάτια της βυθίστηκαν τόσο πολύ που η USAF αναγκάστηκε να προβεί σε ανασκαφή για να τα ανακτήσει.
Παρόλο που τα συνεργεία έφθασαν σε βάθος 12,2 μέτρων, ένα τμήμα της δεν βρέθηκε. Απόρρητα αρχεία που αποχαρακτηρίσθηκαν το 2013 αποκαλύπτουν ότι μια από τις βόμβες λίγο έλειψε να εκραγεί καθώς είχαν ολοκληρωθεί πέντε από τα έξι στάδια της διαδικασίας όπλισής της.

5 Δεκεμβρίου 1965: Το αεροπλανοφόρο USS Ticonderoga (CVA-14) βρισκόταν εν πλω από το Βιετνάμ προς την Ιαπωνία όταν ένα A-4E (BuNo 151022) της Μοίρας VA-56 ‘Champions’ με ένα πυρηνικό όπλο Β-43 ισχύος 1 μεγατόννου στον κεντρικό φορέα της ατράκτου κύλησε από τον προεξέχοντα ανελκυστήρα Νο 2 στα αριστερά του πλοίου και έπεσε στον ωκεανό, μαζί με τον χειριστή του, Ανθυποπλοίαρχο Doug Webster. Το οπλισμένο Skyhawk χάθηκε σε βάθος 4.900 μέτρων, 68 μίλια (109 χλμ) από το νησί Κικάι της επαρχίας Καγκόσιμά.
Το μεγάλο βάθος καθιστούσε απαγορευτική οποιαδήποτε επιχείρηση ανέλκυσης και το όπλο θεωρήθηκε οριστικά απολεσθέν. Το περιστατικό αποκαλύφθηκε μόλις το 1989 προκαλώντας διπλωματικό επεισόδιο με την κυβέρνηση του Τόκυο καθώς η βόμβα βρίσκεται ακόμα στα ανοικτά της Οκινάουα.

17 Ιανουαρίου 1966: Το «Περιστατικό του Παλομάρες» έχει την αμφιλεγόμενη διάκριση να είναι το πιο γνωστό ατύχημα με πυρηνικά όπλα. Κατά την διάρκεια εναερίου ανεφοδιασμού πάνω από τις ακτές της νότιας Ισπανίας, ένα B-52G συγκρούσθηκε με το KC-135Α από το οποίο έπαιρνε καύσιμο και άρχισε να διαλύεται σκορπίζοντας τις τέσσερεις υδρογονοβόμβες Β28RI που μετέφερε. Τρείς βόμβες έπεσαν κοντά στο ψαροχώρι Παλομάρες.
Σε δύο από αυτές, τα εκρηκτικά που πυροδοτούν την αλυσιδωτή αντίδραση εξερράγησαν με την πρόσκρουση, προκαλώντας διασπορά πλουτωνίου σε μεγάλη έκταση η οποία απαίτησε εκτεταμένη επιχείρηση απορρύπανσης. Το τρίτο όπλο προσγειώθηκε ομαλά με το αλεξίπτωτό του ενώ το τέταρτο έπεσε στην Μεσόγειο. Η έρευνα που διοργανώθηκε το εντόπισε με την βοήθεια βαθυσκάφους μετά από πέντε μήνες, στις 7 Απριλίου 1966. Το Β28 που προσγειώθηκε άθικτο εκτίθεται σήμερα στο National Atomic Museum του Άλμπουκερκι, στο Νέο Μεξικό.

21 Ιανουαρίου 1968: Ένα Β-52G της 380^th Strategic Bomb Wing από την βάση Plattsburgh της Ν. Υόρκης με χαρακτηριστικό κλήσης ‘ΗΟΒΟ 28’ που πετούσε περιπολία Chrome Dome οπλισμένο με τέσσερεις βόμβες υδρογόνου Μark 28 F1 πήρε φωτιά και συνετρίβη στο Wolstenholme Fjord της Γροιλανδίας, 7 μίλια πριν τον διάδρομο της αεροπορικής βάσης της Θούλης. Έξι από τα επτά μέλη του πληρώματος εγκατέλειψαν επιτυχώς και διασώθηκαν. Όλα τα όπλα καταστράφηκαν μολύνοντας με ραδιενέργεια μια μεγάλη έκταση. Οι Δανοί έγιναν έξαλλοι και απαίτησαν από τους Αμερικανούς συμμάχους να καθαρίσουν –κυριολεκτικά.
Η επιχείρηση απορρύπανσης διήρκεσε πάνω από έξι μήνες. Σχεδόν κάθε κομμάτι του Stratofortress περισυνελέγη, όχι όμως ο κύλινδρος που περιείχε το πυρηνικό καύσιμο (ουράνιο και δευτεριώδες λίθιο) μιας εκ των βομβών. Μετά το περιστατικό, ο τότε υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ, Ρόμπερτ ΜακΝαμάρα, αποφάσισε ότι κανένα αμερικανικό αεροσκάφος δεν θα πετά με ενεργό πυρηνικό όπλο εκτός αν υφίσταται κρίση. Ο «βρώμικος» κύλινδρος παραμένει κρυμμένος στους πάγους.

19 Σεπτεμβρίου 1980: Κατά την διάρκεια προγραμματισμένων εργασιών συντήρησης σε υπόγειο συγκρότημα διηπειρωτικών βαλλιστικών πυραύλων LGM-25C Titan II στο Νταμάσκος του Άρκανσω, ένα «καρυδάκι» που έπεσε από έναν τεχνικό από ύψος 21 μ. τρύπησε το λεπτό αλουμινένιο περίβλημα του πυραύλου προκαλώντας διαρροή υγρού προωθητικού καυσίμου υπό πίεση από την δεξαμενή του πρώτου ορόφου.
Το συγκρότημα εκκενώθηκε ενώ ειδικά εκπαιδευμένο πλήρωμα επιχείρησε να καθαρίσει το σιλό από τους ατμούς. Ξαφνικά το εξαιρετικά πτητικό καύσιμο ανεφλέγη. Η έκρηξη ήταν τόσο δυνατή που τίναξε την 740 τόννων θωρακισμένη πόρτα και πέταξε το δεύτερο στάδιο του πυραύλου έξω από το σιλό. Η ισχύος 9 μεγατόννων κεφαλή του Titan, τρείς φορές ισχυρότερη από όλες τις βόμβες που ερρίφθησαν στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο συμπεριλαμβανομένων των δύο ατομικών, εκτοξεύθηκε 30 μέτρα μακρύτερα πέφτοντας σε ένα χωράφι.

Οι συσκευές ασφάλειας που διέθετε η κεφαλή για την αποτροπή πρόωρης έκρηξής της σε περίπτωση ατυχήματος λειτούργησαν και αποφεύχθηκε η πυρηνική καταστροφή. Όμως τα τοξικά καύσιμα εξαπλώθηκαν παντού απαιτώντας την περισυλλογή και απομάκρυνση των μολυσμένων συντριμμιών του σιλό και του χώματος. Ό,τι έμεινε από το συγκρότημα θάφτηκε.
«Υπήρξαν πολλοί ήρωες εκείνη την νύχτα» ειπώθηκε χαρακτηριστικά. Ωστόσο το συμβάν που στοίχισε την ζωή σε έναν τεχνικό κατέδειξε τις αδυναμίες του συστήματος να αντιμετωπίσει μια πιθανή καταστροφή. Αντίστοιχα περιστατικά συνέβησαν και στην Σοβιετική Ένωση, απλώς δεν τα μάθαμε. Όχι ότι αυτό μας έκανε να αισθανόμαστε πιο ήσυχοι.
Αλέξανδρος Θεολόγου
Πρώτη δημοσίευση 23/3/2018