Το 1177 π.Χ. αρχίζουν οι επιδρομές των »Λαών της Θάλασσας» στη Αίγυπτο. Ο στρατός και το ναυτικό του Φαραώ καταφέρνουν να τους απωθήσουν, αλλά η νίκη άφησε την Αίγυπτο εξασθενημένη και σύντομα άρχισε να παρακμάζει. Αναφορά σε αυτή την εισβολή γίνεται σε επιγραφές στο Κάρνακ και στο Λούξορ. Ποτέ ξανά το μεγαλείο της Αιγύπτου δε θα έφτανε στα επίπεδα των προηγούμενων αιώνων.
Παράλληλα, όλοι οι πολιτισμοί της Εποχής του Χαλκού (1600-1200 π.Χ.), -ή ορθότερα Εποχή του Ορειχάλκου– που είχαν αναπτυχθεί στη λεκάνη της ανατολικής Μεσογείου και στη Μεσοποταμία καταρρέουν σαν ντόμινο. Μίνωες, Μυκηναίοι, Χετταίοι και Βαβυλώνιοι χάνονται από την ιστορία. Μήπως και αυτοί δέχθηκαν εισβολή από τους Λαούς της Θάλασσας ή μήπως η πτώση τους οφείλεται σε συνδυασμό διαφόρων παραγόντων;
Στα τέλη της 2ης χιλιετίας π.Χ. όλοι οι τεχνολογικά ανεπτυγμένοι πολιτισμοί που έχτισαν μεγαλιθικές κατασκευές, χρησιμοποίησαν γραφή και διεξήγαγαν εμπόριο σε όλη τη Μεσόγειο, ξαφνικά εξαφανίστηκαν. Θα ακολουθήσουν τουλάχιστον 4 αιώνες σκότους μέχρι νέοι και αξιόλογοι πολιτισμοί θα κάνουν πάλι την εμφάνισή τους. Η πτώση όλων αυτών των πολιτισμών εικάζεται ότι προήλθε από μια σειρά καταστροφικών γεγονότων που συνδυάστηκαν για να βυθίσουν την ανθρωπότητα στο σκοτάδι.
Ίσως το 1171 π.Χ. ήταν το έτος που σηματοδότησε την αρχή της κατάρρευσης του πολιτισμένου κόσμου. Η Αίγυπτος δέχεται επίθεση από τους μυστηριώδεις Λαούς της Θάλασσας. Ουδείς γνωρίζει από που προήλθαν, αλλά είναι βέβαιο ότι η άφιξή τους ήταν η απαρχή μιας αλληλουχίας γεγονότων που επηρέασαν ολόκληρο το πολιτισμένο κόσμο. Σχεδόν παράλληλα εισέβαλαν στη μέση ανατολή και στη σημερινή Τουρκία, στη Κύπρο και σε άλλα Μυκηναϊκά βασίλεια.
Περίπου την ίδια εποχή, μεταξύ 1250 και 1100 π.Χ. Παρατηρείται μεγάλη ξηρασία στις περιοχές του σημερινού Ισραήλ, Συρίας και Ιορδανίας. Δείγματα γύρης που ανασκάφτηκαν από τη θάλασσα της Γαλιλαίας έδειξαν ότι για πολλές δεκαετίες, επικράτησε η χειρότερη ξηρασία που είχε παρατηρηθεί για αιώνες. Επιγραφές σε πήλινες πλάκες κάνουν αναφορά σε ανελέητη ξηρασία που έπληξε τη περιοχή. Επειδή όλοι οι πολιτισμοί βασιζόντουσαν ο ένας στον άλλο για το εμπόριο αγαθών, η πτώση ενός πολιτισμού μπορεί να δημιούργησε ντόμινο προβλημάτων. Οι ελλείψεις σε πόρους οδήγησαν σε περαιτέρω μετακινήσεις πληθυσμών, οι οποίοι πολλές φορές με τη χρήση βίας, αναζήτησαν μια καλύτερη τύχη.
Ενδείξεις για ξηρασία υπάρχουν και στην Αίγυπτο. Οι κάτοικοι αντιμετωπίσαν σοβαρές ελλείψεις τροφίμων, γεγονός που πυροδότησε επανειλημμένες εξεγέρσεις ενάντια στη κεντρική εξουσία. Ο συνδυασμός των επιδρομών με την αλλαγή στο κλίμα καθώς και οι εξεγέρσεις και η διακοπή του εμπορίου, γονάτισαν όλους τους πανάρχαιους πολιτισμούς της Μεσογείου.
Όσον αφορά τον ελλαδικό χώρο, τα ανάκτορα και τα μεγαλιθικά τείχη των Μυκηνών και των άλλων σημαντικών πόλεων, πέφτουν σε παρακμή. Πόλεις όπως η Πύλος, η Τίρυνθα, ο Ορχομενός και η Ιωλκός ουσιαστικά εξαφανίζονται. Μάλιστα οι Μυκήνες εγκαταλείφθηκαν εντελώς και δεν ξανακατοικήθηκαν. Η γραφή (γραμμική Β) και το εμπόριο παρακμάζουν και οι πληθυσμοί μειώνονται σημαντικά.
Η πτώση του μυκηναϊκού πολιτισμού συνδέεται με την ευρύτερη και ίσως αφηρημένη υπόθεση της Καθόδου των Δωριέων. Η συγκεκριμένη εξήγηση που υποστηρίζει ότι οι Μυκηναίοι νικήθηκαν και εκτοπίστηκαν από τους Δωριείς, δεν είναι επιστημονικά ευρέως αποδεκτή. Πιθανότατα εντάσσεται στις εισβολές των Λαών της Θάλασσας που έπληξαν ολόκληρη την ανατολική Μεσόγειο. Παράλληλα φαίνεται πως οι εισβολές συνέπεσαν με κλιματικές αλλαγές που έπληξαν τη περιοχή και με τη σειρά τους προκάλεσαν βίαιες μετακινήσεις πληθυσμών.
Όσο μυστηριώδης είναι η προέλευση των Δωριέων, άλλο τόσο μυστηριώδης είναι και η προέλευση των Λαών της Θάλασσας. Οι αρχαιολόγοι θεωρούν ότι οι κλιματικές αλλαγές προκάλεσαν μετακινήσεις πολλών και διαφόρων πληθυσμών, πολλές φορές μέσω θαλάσσης, που αναζήτησαν καλύτερη τύχη κατακτώντας νέους τόπους. Μάλιστα στα αρχαία κείμενα αναφέρονται 9 διαφορετικές φυλές που αποτελούσαν τους Λαούς της Θάλασσας. Μάλιστα 2 εξ αυτών πιθανολογείται ότι είχαν αρχαιοελληνική καταγωγή:
α) Οι Denyen που ίσως προέρχεται από το ελληνικό, Δαναοί
β) Οι Ekwesh που πιθανότατα προέρχεται από το ελληνικό, Αχαιοί.
Όπως και να ‘χει, το βέβαιο είναι ότι οι Λαοί της Θάλασσας, ήταν μια χαλαρή συμμαχία διαφορετικών φυλών που συνασπίστηκαν για να επιδράμουν στα εδάφη των ισχυρών αυτοκρατοριών της εποχής, όπως οι Αιγύπτιοι και οι Χετταίοι. Οι νέοι εισβολείς έφεραν μαζί τους και μια τεχνολογική καινοτομία, που δεν ήταν άλλη από τα σιδερένια όπλα τα οποία ήταν πολύ πιο εύκολα και οικονομικά στη κατασκευή, σε σχέση με τα χάλκινα και ορειχάλκινα που αποτελούσαν το στάνταρ εξοπλισμό των μεγάλων στρατών της εποχής.
Η κατάρρευση των μεγάλων πολιτισμών της Εποχής του Χαλκού, που έλαβε χώρα στα τέλη της 2ης χιλιετίες π.Χ. ήταν αποτέλεσμα συνδυασμού παραγόντων. Οι μεγάλες ξηρασίες που έπληξαν τη περιοχή οδήγησαν σε εξεγέρσεις των πεινασμένων ενάντια της κεντρικής εξουσίας. Παράλληλα, άλλοι μετακινήθηκαν και εγκαταστάθηκαν βίαια σε νέες περιοχές.
Η γενικότερη αναστάτωση σταμάτησε το εμπόριο μεταξύ των λαών και οι μεγάλες πόλεις παρήκμασαν και εγκαταλείφθηκαν. Θα περάσουν τουλάχιστον έως και 4 αιώνες σκότους μέχρι νέα και αξιόλογα βασίλεια να εμφανιστούν, οπως η Ασσυριακή Αυτοκρατορία και λίγο αργότερα τα βασίλεια της Κλασικής Ελλάδας.
Το παρόν άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στις 20 Οκτωβρίου 2017
