Βρετανία: Κατασκευαστική αβλεψία πίσω από θανατηφόρο περιστατικό σε βολή Challenger 2  

 
Μια κατασκευαστική αβλεψία αλλά και μια σειρά μοιραίων λαθών και παραλείψεων φαίνεται πως ευθύνονται για το θανατηφόρο δυστύχημα που σημειώθηκε πέρυσι κατά την βολή άρματος Challenger 2 του Βρετανικού Στρατού στο πεδίο ασκήσεων Castlemartin του Pembrokeshire. Ένα εξάρτημα της κάννης το οποίο είχε αφαιρεθεί από το προηγούμενο πλήρωμα για έλεγχο δεν βρισκόταν στην θέση του, με αποτέλεσμα τα καυτά αέρια της βολής να εισβάλλουν στο εσωτερικό του πύργου με ολέθριες συνέπειες.
Οι Δεκανείς Μάθιου Χάτφιλντ και Ντάρρεν Νίλσον, γεμιστής και αρχηγός πληρώματος αντίστοιχα, υπέκυψαν στα τραύματα που υπέστησαν ενώ στο άρμα σημειώθηκε έκρηξη και ξέσπασε φωτιά. Ο Ανθυπασπιστής Στιούαρτ Λώσον και ο στρατιώτης Μάικ Γουώρρεν τραυματίσθηκαν επίσης αλλά επέζησαν.
Σύμφωνα με την έρευνα της επιτροπής διερεύνησης, οι Νίλσον και Χάτφιλντ, αμφότεροι εκπαιδευτές με πολεμική εμπειρία στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, είχαν καλέσει τον Ανθυπασπιστή Λώσον για «βολή φιλοξενούμενου» (guest shoot) ώστε να δει πως βάλλει το Challenger 2. Όμως η επίδειξη πραγματοποιήθηκε χωρίς το απαραίτητο σύστημα ασφάλειας BVA (Bolt Vent Axial) που «σφραγίζει» την κάννη, εμποδίζοντας τα καυτά αέρια της εκπυρσοκρότησης να εισέλθουν στον πύργο.

Βάσει των κανονισμών, η αφαίρεσή του από το προηγούμενο πλήρωμα που έχει εκτελέσει βολή είναι πάγια πρακτική προκειμένου το εξάρτημα να επιθεωρηθεί πριν επανατοποθετηθεί. Το BVA αφήνεται σε μια θήκη εντός του πύργου, το «brew bin» στην γλώσσα των αρματιστών. Μετά την έκρηξη το εν λόγω εξάρτημα βρέθηκε δίπλα στο κινητό τηλέφωνο του Δεκανέα Χάτφιλντ…
Τα μέλη της επιτροπής διερεύνησης επισημαίνουν ότι προετοιμάζοντας το πυροβόλο για βολή χωρίς το BVA, ένα κόκκινο φως θα εμφανιζόταν σε μια οθόνη προειδοποιώντας το πλήρωμα για την απουσία του και αποτρέποντας την εκτέλεση βολής. Ακολουθώντας την προβλεπόμενη διαδικασία, ο Δεκανέας Χάτφιλντ θα έπρεπε να τοποθετήσει ο ίδιος ένα άλλο εξάρτημα, γνωστό ως TVE (Tube Vent Electric) για να εμφανισθεί «πράσινο φως» και να συνεχιστεί με ασφάλεια η βολή.
Δεν έγινε έτσι. Το άρμα έβαλλε και αέρια θερμοκρασίας 3.000 βαθμών Κελσίου επέστρεψαν στον πύργο. Η μαρτυρία του Ίλαρχου Τόμας Νάϊ που βρισκόταν στο παρατηρητήριο του πεδίου βολής είναι αποκαλυπτική.

«Γέμισαν και πυροδότησαν… Στην αρχή σκέφτηκα ότι δεν έβαλλαν, το πυροβόλο δεν έμοιαζε να είχε οπισθοδρομήσει. Είδα κάτι που νόμισα ότι ήταν μαύρος σάκκος (τα προωθητικά γεμίσματα είναι σε μαύρους σάκκους) να πέφτει από το πλάι του τανκ.
Αργότερα απεδείχθη πως ήταν η φόρμα του Δεκανέα Νίλσον καθώς αυτός εκτινασσόταν έξω από τον πύργο. Ένα-δύο δευτερόλεπτα μετά, πετάχτηκε μια πραγματικά βίαιη φλόγα και από τις δύο θυρίδες στην κορυφή του άρματος. Αυτή στην πλευρά του πυροβολητή ήταν πολύ πιο άγρια και έκαιγε επί τρία με τέσσερα δευτερόλεπτα…»
Ο Δεκανέας Νίλσον βρέθηκε δίπλα στο τανκ και μεταφέρθηκε 100 μέτρα πιο πέρα όπου διαπιστώθηκε ότι είχε υποστεί καρδιακή ανακοπή. «Σε διάστημα μισής ώρας έβγαλαν έξω και τον Δεκανέα Χάτφιλντ. Κάποιος μπήκε στο άρμα, τύλιξε ένα σχοινί γύρω του, τον έβγαλαν από τον πύργο και τον απέθεσαν δίπλα στο τανκ. Με τον ίδιο τρόπο τράβηξαν και τον Ανθυπασπιστή Λώσον»
Ο Ίλαρχος Νάϊ σκέφτηκε ότι και οι τέσσερεις ήταν νεκροί. «Δεδομένης της σφοδρότητας της φωτιάς, νόμισα ότι κανείς δεν επέζησε, είναι πραγματικά μεγάλη υπόθεση ότι βγήκαν όλοι» δήλωσε ενώπιον της επιτροπής.
Λάθη, παραλείψεις –και επικίνδυνη εξοικείωση με την ρουτίνα

Το βασικό αίτιο που οδήγησε στον θάνατο των δύο ανδρών του Βασιλικού Συντάγματος Τεθωρακισμένων ήταν ότι το άρμα μπόρεσε να βάλλει παρόλο που έλειπε το κρίσιμο εξάρτημα, τονίζει η έκθεση του τραγικού περιστατικού. «Κατά την παραγωγή του πυροβόλου ο κίνδυνος αυτός δεν ελήφθη επαρκώς υπ’ όψιν ούτε διερευνήθηκε, ως εκ τούτου η δυνατότητα βολής χωρίς BVA πέρασε απαρατήρητη» επισημαίνει η ιατροδικαστής Λουίζ Χαντ.
Όμως σε κάθε δυστύχημα σπανίως φταίει μόνο ένα πράγμα. Οι διερευνητές επισημαίνουν την απουσία γραπτών διαδικασιών σχετικά με την παράδοση αρμάτων στα επόμενα πληρώματα, τις ασκήσεις και τις επικοινωνίες. Την ημέρα του συμβάντος δεν υπήρχε σύστημα διαθέσιμο για τον έλεγχο του BVA ενώ τα προωθητικά γεμίσματα στο εσωτερικό του πύργου ήταν «εσφαλμένως αποθηκευμένα».
Η μη ορθή αποθήκευση των γεμισμάτων προκάλεσε δευτερεύουσα έκρηξη μετά την αστοχία λόγω της απουσίας του BVA ενώ η πρακτική επισφαλώς αποθηκευμένων γεμισμάτων ευρέθη ότι είναι συνήθης, αναφέρεται χαρακτηριστικά. Μάρτυρες κατέθεσαν ότι μερικές φορές τα γεμίσματα τοποθετούνται εκτός των ειδικών πυρίμαχων θηκών του πύργου και σε μια περίπτωση μάλιστα ένα ήταν πάνω στα γόνατα ενός από το πλήρωμα!
Από την πλευρά του, ο Διοικητής του Συνάγματος, Αντισυνταγματάρχης Σάιμον Ρίτζγουεϊ, όφειλε να είχε ζητήσει γραπτή έγκριση από αξιωματικό ανώτερου βαθμού πριν επιτρέψει την «βολή φιλοξενούμενου» και θα έπρεπε να είχε υποπέσει στην αντίληψή του η συνήθεια των πληρωμάτων να μην αποθηκεύουν ορθώς τα προωθητικά γεμίσματα στον πύργο των αρμάτων τους. Ο Κανονισμός ορίζει ότι για να επιτραπεί σε μη εκπαιδευμένο προσωπικό να εισέλθει σε άρμα απαιτείται «γραπτή εξουσιοδότηση δύο αστέρων» δηλαδή από αξιωματικό με βαθμό Ταξιάρχου.

Ακόμη χειρότερα, η έρευνα έδειξε ότι ο Αντισυνταγματάρχης Ρίτζγουεϊ, επίσης βετεράνος της εισβολής στο Ιράκ το 2003, δεν γνώριζε ότι θα γινόταν «guest shoot» εκείνη την μέρα ώστε να διατάξει τον Ανθστή Λώσον να «κάτσει πάνω στα χέρια του» και να αφήσει την βολή στον αρχηγό πληρώματος. Επίσης αποκαλύφθηκε ότι τα πληρώματα άλλαζαν μεταξύ τους άρματα –«hot-bedding»– όμως η κατάσταση των πληρωμάτων και των δραστηριοτήτων των αρμάτων δεν ενημερωνόταν πάντα άμεσα.
Το πόρισμα με τις διαπιστώσεις και τις συστάσεις της επιτροπής για να αποτραπούν στο μέλλον θανατηφόρα περιστατικά όπως αυτό της 14^ης Ιουνίου 2017 εστάλησαν στο υπουργείο Άμυνας και στην BAE Systems που σχεδίασε και κατασκεύασε το Challenger 2. Αυτή είναι η δουλειά των διερευνητών, να μην επαναληφθεί ένα ατύχημα.
Όμως συχνά, τα ατυχήματα δεν γίνονται από νέους και άπειρους αλλά από «παλιούς» με αξιοσημείωτη πείρα. Είναι αυτοί που δηλώνουν κατηγορηματικά ότι «κάτι τέτοιο δεν θα συνέβαινε ποτέ σε μένα». Μπορεί η καθημερινή τριβή με το αντικείμενο να οδηγήσει σε υπερβολική αυτοπεποίθηση λόγω εξοικείωσης και ως εκ τούτου σε μια «χαλαρή» νοοτροπία; Το τραγικό περιστατικό στο πεδίο βολής του Castlemartin δείχνει ότι ακόμη κι ένα δοκιμασμένο οπλικό σύστημα, όπως το Challenger 2, μπορεί υπό τις κατάλληλες προϋποθέσεις να στραφεί εναντίον των χειριστών του.
Αλέξανδρος Θεολόγου