Του Μακαρίου Δρουσιώτη από το κυπριακό site “Πολίτης”
Δημοσιεύουμε το παρακάτω άρθρο του γνωστού Κυπρίου δημοσιογράφου και συγγραφέα Μακαρίου Δρουσιώτη ο οποίος σχολιάζει -με πολλά ιστορικά στοιχεία- τη στάση του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου κατά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο και στο πως αντέδρασε τότε η διεθνής κοινότητα, σε αντιπαραβολή με τη σημερινή ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Με αφορμή τις κυρώσεις της διεθνούς κοινότητας κατά της Ρωσίας, λέγονται και γράφονται διάφορα περί υποκριτικής στάσης των «δύο μέτρων και δύο σταθμών» από τη διεθνή κοινότητα, επειδή δεν υπήρξε η ίδια ευαισθησία για την τουρκική εισβολή στην Κύπρο.
Η κριτική αυτή δεν αποτελεί μόνο τη διέξοδο του φιλορωσικού λόμπι, αλλά και γνήσια απορία προβληματισμένων ανθρώπων που αισθάνονται μεγάλη αδικία. Πράγματι, όταν στις 20 Ιουλίου 1974 η Τουρκία εξαπόλυσε στρατιωτική επιδρομή κατά της Κύπρου, δεν μας υπερασπίστηκε κανένας. Αυτό δεν οφείλεται στο ότι μας μισούν ή μας ζηλεύουν, αλλά υπάρχει άλλη πειστική εξήγηση. Ας δούμε με ψυχραιμία τα γεγονότα:
Στις 15 Ιουλίου έγινε το πραξικόπημα με στόχο την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Ο Μακάριος –σε αντίθεση με τον Ζελένσκι που έμεινε στο Κίεβο και υπερασπίζεται τη χώρα του– διέφυγε στο εξωτερικό. Το κύμα της διεθνούς στήριξης στην Ουκρανία υποκινήθηκε και από την ηρωική τάση του Προέδρου της Ουκρανίας. «Δεν θέλω μέσο να φύγω, θέλω όπλα να πολεμήσω», ήταν η απάντηση του Ζελένσκι στην προσφορά που του έγινε να τον βγάλουν έξω από τη χώρα.
Όταν, λοιπόν, ο Μακάριος εγκατέλειψε την Κύπρο, Πρόεδρος εγκαταστάθηκε ο Νίκος Σαμψών. Στη διπλωματική αλληλογραφία της εποχής, ο Σαμψών περιγράφεται «δολοφόνος», ενώ η Τουρκία τον αποκαλούσε «χασάπη της Ομορφίτας», λόγω της δράσης του κατά Τουρκοκυπρίων την περίοδο 1963-64. Ως δολοφόνο τον περιέγραψε και ο Μακάριος, ο οποίος καθοδόν προς τη Νέα Υόρκη στάθμευσε στο Λονδίνο και είχε διαβουλεύσεις με τη Βρετανική κυβέρνηση. Σύμφωνα με τα διπλωματικά αρχεία, ο Μακάριος επικαλέστηκε το εγκληματικό παρελθόν του Σαμψών και ζήτησε από τη Βρετανία να συντονιστεί με την Τουρκία και, ως εγγυήτριες δυνάμεις, να τον επαναφέρουν στην εξουσία. Ο Μακάριος είπε στον Πρωθυπουργό Ουίλσον ότι «δεν ήταν σίγουρος ότι οι Τούρκοι τον συμπαθούσαν ιδιαίτερα, αλλά πίστευε ότι τον προτιμούσαν από τον Σαμψών».
Η στρατηγική του Μακαρίου, ο οποίος ενεργούσε σε συντονισμό με τη Μόσχα, ήταν να καταγγείλει την Ελλάδα στο Συμβούλιο Ασφαλείας για εισβολή στην Κύπρο και κατάλυση του κράτους με σκοπό την Ένωση. Η Σοβιετική Ένωση αντιμετώπιζε το πραξικόπημα σαν συνωμοσία του ΝΑΤΟ και της Ελλάδας, με θύμα το κυπριακό κράτος. Θύμα συνωμοσίας ήταν για τη Ρωσία και η Τουρκία. Αυτό ήταν το κοινό υπόβαθρο μιας άτυπης συνεργασίας μεταξύ Ρωσίας, Τουρκίας και Μακαρίου, για αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης στην Κύπρο.
Στις διαβουλεύσεις που έκανε η Τουρκία πριν την εισβολή διαβεβαίωνε τους συνομιλητές της ότι θα αποκαθιστούσε τη συνταγματική τάξη, ενώ έφτασε στο σημείο να υποστηρίζει τάχα την αποκατάσταση του Μακαρίου στην εξουσία. Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Χένρι Κίσινγκερ ήταν πολύ καχύποπτος με τη συμπόρευση του Μακαρίου με τους σοβιετικούς και δεν ευνοούσε την επιστροφή του στην εξουσία. Στις διαβουλεύσεις του με τους Βρετανούς, ο Κίσινγκερ έλεγε ότι είχε αμφιβολίες ότι οι Κύπριοι, υπό τις περιστάσεις, επιθυμούσαν πραγματικά την επιστροφή του Μακαρίου «με τον μανδύα του τουρκικού ανδρείκελου». Έκρινε επίσης πως «ούτε στον ίδιο τον Μακάριο θα άρεσε αυτός ο ρόλος και ότι ίσως εν ευθέτω χρόνω επεδίωκε να επανακαθορίσει τη θέση του, στρεφόμενος προς τους Ρώσους».
Η Εισβολή της Τουρκίας
Στις 19 Ιουλίου 1974, ενώ το BBC είχε μεταδώσει σκηνές από τον απόπλουν του τουρκικού στόλου, και οι ναυτικές δυνάμεις της Σοβιετικής Ένωσης στην Ανατολική Μεσόγειο παρακολουθούσαν τον πλου των αποβατικών σκαφών προς την Κύπρο, ο Μακάριος, προσφωνώντας το Συμβούλιο Ασφαλείας, αναφέρθηκε έξι φορές σε εισβολή της Ελλάδας στην Κύπρο: «Το πραξικόπημα της ελληνικής χούντας είναι μια εισβολή, από τις συνέπειες του οποίου θα υποφέρει ολόκληρος ο λαός της Κύπρου, τόσο οι Έλληνες όσο και οι Τούρκοι». Μάλιστα, υποβαθμίζοντας τον τουρκικό κίνδυνο, είπε: «Θεωρώ μικρότερο τον κίνδυνο από την Τουρκία από ό,τι τον κίνδυνο από εκείνους (σ.σ. τους Έλληνες αξιωματικούς)».
Στην παρέμβασή του, ο αντιπρόσωπος της Τουρκίας Οσμάν Ολτσάι εξήγγειλε την απόβαση στρατευμάτων στην Κύπρο. «Η Τουρκία θεωρεί καθήκον της να κάνει χρήση των δικαιωμάτων που της παρέχουν οι διεθνείς συνθήκες», είπε. Ο Κύπριος αντιπρόσωπος Ζήνωνας Ρωσσίδης, ο οποίος μίλησε μετά από τον Ολτσάι, δεν αντέκρουσε αυτή τη θέση, ούτε βέβαια και ο Ρώσος αντιπρόσωπος. Τουναντίον, ο αντιπρόσωπος των ΗΠΑ διαχώρισε τη θέση του: «Δεν θεωρούμε στην παρούσα περίπτωση ότι μπορεί να δικαιολογηθεί η στρατιωτική επέμβαση από οποιοδήποτε μέρος, για οποιοδήποτε λόγο», είπε.
Κι ενώ τα τουρκικά αποβατικά πλοία προσέγγιζαν την Κύπρο, το Συμβούλιο Ασφαλείας ξεκίνησε διαβουλεύσεις για την έκδοση ψηφίσματος καταδίκης της Ελλάδας για το πραξικόπημα. Σε λίγες ώρες, η Τουρκία άρχισε να αποβιβάζει στρατεύματα στην Κύπρο. Η Κυπριακή Δημοκρατία ΔΕΝ ζήτησε την έκτακτη σύγκλιση του Συμβουλίου Ασφαλείας για την εισβολή και το αιτήθηκε η Ελλάδα. Οι Αμερικανοί κατέθεσαν σχέδιο ψηφίσματος που να ζητά κατάπαυση του πυρός και έναρξη συνομιλιών. Η σοβιετική αντιπροσωπεία, η οποία συντονιζόταν με τον Μακάριο, αρνείτο να δώσει τη συγκατάθεσή της και ζητούσε να προωθηθεί το προσχέδιο ψηφίσματος για την καταδίκη του πραξικοπήματος, όπως και έγινε, με μια προσθήκη που ζητούσε κατάπαυση του πυρός και έναρξη συνομιλιών. Το ψήφισμα 353 του Συμβουλίου Ασφαλείας, που εγκρίθηκε στις 20 Ιουλίου, δεν έχει καμιά αναφορά στην Τουρκία, ούτε στην εισβολή. Ζητούσε μόνο την αποχώρηση του «ξένου στρατιωτικού προσωπικού». Εξηγώντας τη θέση της χώρας του στο Συμβούλιο Ασφαλείας, ο Σοβιετικός αντιπρόσωπος διευκρίνισε ότι η σχετική αναφορά στο ψήφισμα παρέπεμπε «στους Έλληνες αξιωματικούς, των οποίων η κατάφωρη παρέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις της Κύπρου, με οδηγίες από την Αθήνα, είναι η πρωταρχική αιτία της σημερινής κρίσης».
Δικαιολογημένη
Σε ανακοίνωσή της, η Σοβιετική κυβέρνηση χαρακτήρισε την εισβολή δικαιολογημένη αντίδραση στη «συνεχιζόμενη επίθεση εναντίον της κυπριακής ανεξαρτησίας από τον ελληνικό στρατό». Τις προάλλες, ο πρέσβης της Ρωσίας στη Λευκωσία Οσάτσι –ο οποίος υπηρετούσε τότε στη Λευκωσία- ισχυρίστηκε ψευδώς ότι η χώρα του ήταν η πρώτη που καταδίκασε την εισβολή, ενώ ήταν η μόνη που την υποστήριξε. Στην ανακοίνωση της κυβέρνησης της ΕΣΣΔ, την οποία διάβασε στο Συμβούλιο Ασφαλείας ο αντιπρόσωπος της χώρας στον ΟΗΕ, ανάφερε ότι η Τουρκία αποβίβασε στρατεύματα στην Κύπρο και ότι είχαν αρχίσει «ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ τουρκικών στρατευμάτων και των πραξικοπηματιών». Σύμφωνα με τη Σοβιετική κυβέρνηση, τα κίνητρα της Τουρκίας ήταν «να υπερασπιστεί την τουρκική κοινότητα του νησιού», ότι η Τουρκία είχε αναλάβει αυτό το βήμα «αφού πείστηκε ότι όλα τα ειρηνικά μέσα για την επίλυση της κρίσης είχαν εξαντληθεί» και ότι στόχος της ήταν «η αποκατάσταση της ανεξαρτησίας της Κύπρου και η επαναφορά στην εξουσία της νόμιμης κυβέρνησής της».
Αυτό το τελευταίο ήταν το δέλεαρ στον Μακάριο να συναινέσει σιωπηρά στην τουρκική επέμβαση. Ο Μακάριος, ο οποίος στις 19 Ιουλίου προσφώνησε το Συμβούλιο Ασφαλείας για να καταγγείλει την «ελληνική εισβολή», στις 20 Ιουλίου δεν ζήτησε να του δοθεί το βήμα για να καταδικάσει την τουρκική εισβολή. Στις 20 Ιουλίου 1974, ο Μακάριος ΔΕΝ εξέδωσε καν μια ανακοίνωση, ούτε και έκανε κάποια δήλωση καταδίκης της εισβολής. Ο δε αντιπρόσωπος της Κύπρου, στη συζήτηση που έγινε στο Συμβούλιο Ασφαλείας, επέκρινε περισσότερο την Ελλάδα για το πραξικόπημα: «Η ευθύνη κατά κάποιο τρόπο –ίσως σε πολύ σημαντικό βαθμό– βαραίνει εκείνον που ξεκίνησε την επίθεση εναντίον της Κύπρου, αλλά σίγουρα μια επίθεση δεν δικαιολογεί μιαν άλλη».
Ο μόνιμος αντιπρόσωπος της Τουρκίας Ολτσάι παρουσίασε την εισβολή ως ειρηνευτική επιχείρηση, απότοκο της επέμβασης της Ελλάδας…
Η συνέχεια στο “Πολίτης”
