Αν όλα τα κράτη σέβονταν το Διεθνές Δίκαιο, άρα τον Καταστατικό Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, απλώς δεν θα υπήρχαν πόλεμοι. Και άρα, είναι η απαραίτητη, επαρκής, ικανή και αναγκαία συνθήκη για την ειρήνη, δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας Νίκος Δένδιας, ο οποίος αναφέρθηκε στην επιδίωξη ειρηνικής επίλυσης των διαφορών ανάμεσα στα κράτη.
Κατά την παρέμβασή του στο 17ο Συνέδριο του Economist που πραγματοποιείται στην Κύπρο, στο πάνελ «Can the potential of peace and co-operation prevail in the Eastern Mediterranean? – Adherence to the international law: Is it a sufficient condition for peace in the region?», ο κ. Δένδιας επεσήμανε:
«Καταρχήν είναι χαρά μου που βρίσκομαι εδώ στη Λευκωσία και μεγάλη μου τιμή που διαδέχομαι στο βήμα τον φίλο μου, τον υπουργό Εξωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκο Χριστοδουλίδη. Με τον Νίκο Χριστοδουλίδη έχουμε μια στενότατη συνεργασία σε όλους τους τομείς, ιδιαίτερα στο πλαίσιο του Συμβουλίου Υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ.
Θέλω να ευχαριστήσω επίσης τον Economist για την πρόσκληση σήμερα εδώ στη Λευκωσία και την ευκαιρία να απευθυνθώ σε ένα ιδιαίτερα διακεκριμένο ακροατήριο.
Η συζήτηση βασίζεται σε ένα πολύ ενδιαφέρον, και θα ήθελα να πω και συναρπαστικό ερώτημα. Ιδιαίτερα για κάποιον όπως εγώ, για τον οποίο η μελέτη και εφαρμογή του δικαίου αποτελεί το περιβάλλον της ζωής μου και η επαγγελματική μου κατεύθυνση.
Ένα βασικό ερώτημα, το οποίο μου τέθηκε: ο σεβασμός στο Διεθνές Δίκαιο είναι επαρκής προϋπόθεση της ειρήνης στην περιοχή;
Σε ένα σαφές ερώτημα, χρειάζεται μια απολύτως σαφής απάντηση. Και κατ’ εμέ ο σεβασμός στο Διεθνές Δίκαιο, είναι, επαναλαμβάνω, επαρκής, αυτοτελώς, προϋπόθεση για την ειρήνη. Θα μπορούσα να δώσω μια πολυπαραγοντική απάντηση. Όμως μια πολυπαραγοντική θεώρηση καταλήγει, κατά την κρίση μου, στην μη απάντηση.
Θα το επαναλάβω λοιπόν και στα αγγλικά, όπως είναι διατυπωμένο, για να ξέρουμε για τι συζητάμε εδώ στην Ανατολική Μεσόγειο. “International Law is a sufficient condition for peace in our region”.
Και το απευθύνω στην αίθουσα, και θα μου επιτρέψετε να το απευθύνω και πέρα από την αίθουσα. Είναι απλό και ως λογικός συλλογισμός. Αν όλα τα κράτη σέβονταν το Διεθνές Δίκαιο, άρα τον Καταστατικό Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, απλώς δεν θα υπήρχαν πόλεμοι. Και άρα, είναι η απαραίτητη, επαρκής, ικανή και αναγκαία συνθήκη για την ειρήνη.
Και βεβαίως, είναι η απαραίτητη συνθήκη για την ειρηνική επίλυση των διαφορών. Γιατί μεταξύ γειτονικών κρατών υπάρχουν, και είναι αναπόφευκτο να υπάρχουν, διαφορές.
Το ερώτημα είναι πώς επιλύονται οι διαφορές. Επιλύονται με τα όπλα, όπως γινόταν στους προηγούμενους αιώνες ή ειρηνικά, όπως επιθυμούμε τώρα;
Και αν επιθυμούμε να τις επιλύσουμε ειρηνικά, επί τη βάσει ποιων κανόνων; Αν δεν εφαρμόζουμε όλοι τους ίδιους κανόνες, το πρόβλημα επίσης καθίσταται άλυτο. Διότι, δεν έχουμε αυτό το οποίο συμβαίνει στην εσωτερική έννομη τάξη, όπου το δίκαιο επιβάλλεται από το κράτος, το οποίο κατά τον Weber έχει το προνόμιο της έννομης βίας.
Στη διεθνή κοινότητα δεν υπάρχει ένας Leviathan, όπως ονειρευόταν ο Thomas Hobbes, για να επιβάλλει το δίκαιο. Εναπόκειται στα ίδια τα κράτη, αφενός να το διαμορφώσουν και κυρίως να το εφαρμόσουν.
Και θα μου επιτρέψετε να σας πω ένα απλό παράδειγμα της καθημερινής μας ζωής. Αν επιχειρήσουμε να λύσουμε από κοινού μια άσκηση γεωμετρίας, και η μια πλευρά εφαρμόζει την ευκλείδεια γεωμετρία, όπου υπάρχουν παράλληλες γραμμές, και η άλλη πλευρά εφαρμόζει την παραβολική γεωμετρία, όπου δεν υπάρχουν παράλληλες γραμμές. Υπάρχει ποτέ πιθανότητα να υπάρξει κοινή λύση αυτής της άσκησης;
Οφείλουμε λοιπόν να έχουμε κοινούς κανόνες. Και οι κοινοί κανόνες, κυρίες και κύριοι, είναι το Διεθνές Δίκαιο. Δεν υπάρχει κάτι άλλο στην ανθρωπότητα του 21ου αιώνα διαθέσιμο.
Είναι ενδιαφέρον ότι οι βάσεις του Διεθνούς Δικαίου τέθηκαν παράλληλα με τη δημιουργία του εθνικού κράτους ως βασικού παίκτη στις διεθνείς σχέσεις, τον 17ο αιώνα. Και επίσης ότι τα βασικά έργα του φερόμενου ως “πατέρα του Διεθνούς Δικαίου”, του Grotius, αφορούσαν αφενός μεν τον νόμο για τον πόλεμο και την ειρήνη, αφετέρου δε, και αυτό είναι πολύ σημαντικό για την περιοχή μας, τον νόμο για την ελευθερία των θαλασσών. Δηλαδή, τους μακρινούς προγόνους του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και της UNCLOS, της Σύμβασης του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας.
Γιατί εμείς, η Ελληνική Δημοκρατία, ασπαζόμαστε το Διεθνές Δίκαιο και το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας ως θεμελιώδη αρχή και αξία της εξωτερικής μας πολιτικής. Και όχι μόνο στην θεωρία, αλλά κυρίως, στην πράξη. Και έχουμε ως κύριο στόχο την προώθηση της ειρήνης, σταθερότητας και ευημερίας στην Μεσόγειο, αλλά και στον κόσμο.
Για την επίτευξη του στόχου αυτού, η κυβέρνηση Μητσοτάκη, στην οποία έχω την τιμή να συμμετέχω, έχει αναλάβει μια σειρά από πρωτοβουλίες. Είχε την καλοσύνη ο Νίκος να αναφερθεί σε πάρα πολλές από αυτές προηγουμένως.
Με στόχο να επιλύουμε ειρηνικά τις διαφορές μας επί τη βάσει των κανόνων του Διεθνούς Δικαίου. Συμφωνήσαμε με την Ιταλία την Αποκλειστική μας Οικονομική Ζώνη. Συμφωνήσαμε με την Αίγυπτο την Αποκλειστική Οικονομική μας Ζώνη. Συμφωνήσαμε με την Αλβανία να παραπέμψουμε τη διαφορά μας στη Χάγη. Υπογράψαμε Αμυντικές Συμφωνίες με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, με τη Γαλλία. Όμως, οι Συμφωνίες αυτές έχουν ρητή αναφορά στον Καταστατικό Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών.
Γιατί οι Συμφωνίες αυτές, κυρίες και κύριοι, δεν στρέφονται εναντίον οιουδήποτε. Δεν αποτελούν ούτε άμεση, ούτε έμμεση απειλή για τρίτες χώρες.
Εμείς, η Ελλάδα, μαζί με την Κυπριακή Δημοκρατία, προωθούμε τη συνεργασία στην περιοχή. Και την προωθούμε, πάλι ο Νίκος αναλυτικά με κάλυψε σε αυτό, μέσω και τριμερών και πολυμερών σχημάτων. Το επόμενο θα είναι στην Αθήνα μεθαύριο με την Αίγυπτο, τον φίλο μας τον Sameh Shoukry, και με τον Γάλλο υπουργό, τον κ. Le Drian.
Τα σχήματα αυτά δεν είναι σχήματα τα οποία έχουν στενή ατζέντα, έχουν μία ευρύτατη ατζέντα. Καλούνται να αντιμετωπίσουν τις κοινές προκλήσεις: πανδημία, κλιματική αλλαγή. Αποσκοπούν στην ενίσχυση της συνεργασίας, της διασυνδεσιμότητας σε τομείς όπως η ενέργεια και οι μεταφορές, απαραίτητους τομείς για να υπάρξει οικονομική ανάπτυξη. Και πάντα με έναν σταθερό παρονομαστή και παράγοντα: τον σεβασμό στις αρχές του Διεθνούς Δικαίου.
Και απαντώ στην Τουρκία: τα σχήματα αυτά δεν αποσκοπούν στην περικύκλωσή της, δεν αποσκοπούν στον αποκλεισμό της. Είναι σχήματα ανοιχτά σε όλους. Με τον έναν και απαράβατο όρο και συνθήκη: τον σεβασμό του Διεθνούς Δικαίου.
Η Ελλάδα και η Κυπριακή Δημοκρατία, μέσω της ενεργού συμμετοχής στην Ευρωπαϊκή Ένωση -μια Κοινότητα Αρχών και Αξιών, το πιο, κατά την κρίση μου, σημαντικό εγχείρημα συνεργασίας κρατών στην ιστορία της ανθρωπότητας – με αυτό τον τρόπο, λοιπόν, με αυτήν τη συμμετοχή θεωρούμε ότι θέτουμε ένα ακόμα θεμέλιο για την εμπέδωση της ειρήνης και της σταθερότητας στον πλανήτη.
Και βασική μας προτεραιότητα, βασική ελληνική προτεραιότητα, είναι η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης προκειμένου να συμπεριλάβει καταρχήν τα Δυτικά Βαλκάνια, τη γειτονιά μας, αλλά, ίσως κάποτε στο μέλλον, αν η τουρκική κοινωνία το επιλέξει, και την Τουρκία.
Όμως, πάλι, υπό τον απαράβατο όρο της αποδοχής των κριτηρίων για την ένταξη, συμπεριλαμβανομένου του ευρωπαϊκού κεκτημένου, που, σημειώνω, συμπεριλαμβάνει την UNCLOS. Η UNCLOS, κυρίες και κύριοι, δεν αποτελεί μόνο Συνθήκη την οποία έχουν υπογράψει όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δεν έχει, ίσως, παρατηρηθεί ότι την UNCLOS, την έχει υπογράψει και η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση. ‘Αρα, είναι ο απόλυτος ορισμός του ευρωπαϊκού κεκτημένου. Και, βεβαίως, οι χώρες που θέλουν να είναι μαζί μας στο κοινό μας μέλλον πρέπει να συνυπογράψουν τις αρχές της καλή γειτονίας.
Δυστυχώς, ο σεβασμός του Διεθνούς Δικαίου στην περιοχή μας αποτελεί ακόμα ένα όνειρο, φοβούμαι, ίσως μακρινό. Και είμαι υποχρεωμένος ως υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας, ευρισκόμενος σήμερα εδώ, στη Λευκωσία, να θυμίσω και να θυμηθώ ότι χθες συμπληρώθηκαν 38 χρόνια από την ανακήρυξη του ψευδοκράτους, ανακήρυξη που καταδικάσθηκε αμέσως με την Απόφαση 541/83 από το σύνολο των μονίμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών εν μέσω μάλιστα, τότε ακόμη του Ψυχρού Πολέμου. Και ακόμα χειρότερα, έκτοτε η τουρκική συμπεριφορά έχει επιδεινωθεί κατά τρόπο δραματικό. Οι παραβιάσεις βασικών αρχών του Διεθνούς Δικαίου, η απειλή χρήσης βίας, θυμίζω το casus belli εναντίον της Ελλάδας, καθώς και οι παραβιάσεις διατάξεων του Δικαίου της Θάλασσας συνεχίζονται αμείωτες. Στη μακρά λίστα προστίθενται και άλλα θέματα: κατοχή εδάφους γειτονικών χωρών, συνεχείς παραβιάσεις κυριαρχίας και κυριαρχικών δικαιωμάτων, η καινοφανής υβριδική απειλή της εργαλειοποίησης του μεταναστευτικού, η οποία βρήκε μιμητές στο πρόσωπο, παραδείγματος χάρη, του Λευκορώσου δικτάτορα, ο οποίος επιχειρεί τις τελευταίες μέρες να εκβιάσει την Ευρωπαϊκή Ένωση εργαλειοποιώντας τον ανθρώπινο πόνο, εργαλειοποιώντας την ελπίδα συνανθρώπων μας για μια καλύτερη ζωή.
Αλλά, κυρίες και κύριοι, δεν ήρθα εδώ για να μιλήσω για την Τουρκία. Ήρθα να μιλήσω για την Ελλάδα και τον Ελληνισμό».
Ολοκληρώνοντας, ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών τόνισε: «Η Ελλάδα, όπως και η Κύπρος, δεν είμαστε μεγάλες χώρες. Η Ελλάδα μόνη ή μαζί την Κύπρο, δεν είμαστε οι ρυθμιστές των διεθνών εξελίξεων. Αλλά μέσω του σεβασμού και της προώθησης του Διεθνούς Δικαίου και του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας επιθυμούμε να συμβάλλουμε στη δημιουργία μιας καλύτερης κοινωνίας κρατών, μιας καλύτερης κοινωνίας ανθρώπων. Να προσπαθήσουμε ώστε η ζωή των λαών της περιοχής να μην είναι “μοναχική, φτωχή, δυσάρεστη, σύντομη” όπως έλεγε ο Hobbes. Να ανατρέψουμε το ιστορικό στερεότυπο της “βαλκανιοποίησης” της περιοχής.
Να συμβάλλουμε με τις δυνάμεις μας στη δημιουργία μιας ζώνης σταθερότητας, ασφάλειας, ειρήνης, ευημερίας για όλους τους λαούς, για όλους τους ανθρώπους της περιοχής μας».
