Γράφει ο Ηρακλής Μαρδύρης
Η ύπαρξη ενός Ευρωπαϊκού αμυντικού προϋπολογισμού, ακόμα και αν αυτός είναι τεράστιος και δεν έχει όρια, μάλλον θα ωφελήσει μόνο τους εργολάβους, αν δεν συνδυαστεί με μια κοινή εξωτερική πολιτική. Η πρόσφατη κρίση που δημιούργησε η Τουρκία στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο κατέδειξε πόσο μακριά κείτεται μια τέτοια κοινή πολιτική και για αυτό ευθύνες δεν φέρει μόνο η Γερμανία και η Γαλλία, όσο και όλοι εμείς οι Ευρωπαίοι πολίτες.
Η κάθε ευρωπαϊκή χώρα έχει την δική της εξωτερική πολιτική, που είναι αποτέλεσμα των συμφερόντων της, εμπορικών δεσμών, ενεργειακών εξαρτήσεων, κουλτούρας, ιστορικών εχθροτήτων και πολέμων.
Βασισμένη σε αυτές τις παραμέτρους είναι και η εξωτερική πολιτική της ΕΕ, που υπάρχει (τουλάχιστον στη θεωρία), αλλά εκ του αποτελέσματος είναι ακόμα μακριά από αυτό που φιλοδοξεί να γίνει.
Η πολιτική της ΕΕ χαρακτηρίζεται από αγκυλώσεις, δυσκαμψίες και καθυστερήσεις στη λήψη αποφάσεων. Ο κύριος λόγος είναι η αρχή της ομοφωνίας. Το βέτο ή έστω η απειλή βέτο από μία μόνο από τις 27 χώρες είναι αρκετό ώστε να κάνει σχεδόν αδύνατη τη λήψη δύσκολων αποφάσεων. Κάθε χρόνο παρατηρούμε πολλά παραδείγματα αποτυχημένων πρωτοβουλιών της Ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής.
Έχουν υπάρξει και θα συνεχίσουν να υπάρχουν πολλές προσπάθειες για να αλλάξει αυτό, αλλά ακόμα δεν έχει γίνει κάποια σημαντική πρόοδος. Ο λόγος είναι ότι φυσικά χρειάζεται ομοφωνία για να καταργηθεί η αρχή της ομοφωνίας! Τόσο τα εθνικά συμφέροντα, που μπορεί να είναι αντιμαχόμενα με άλλων κρατών μελών της ένωσης, όσο και η έννοια της πολιτιστικής και εθνικής ανεξαρτησίας αποτελούν τροχοπέδη.
Ένα παράδειγμα είναι η Ανατολική Μεσόγειος. Οι ενέργειες της Τουρκίας ενάντια στα Ελληνικά και Κυπριακά συμφέροντα θα έπρεπε να είχαν ως λογικό επακόλουθο τη λήψη κάποιας μορφής μέτρων από την ΕΕ εναντίων της. Η Τουρκία παραβιάζει συστηματικά τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας και της Κύπρου και οι φιλικές παρακλήσεις της ΕΕ αγνοήθηκαν επιδεικτικά.
Σε αυτή την περίπτωση, η Γερμανία, μία από τις χώρες που κατά ειρωνικό τρόπο είναι κατά της αρχής της ομοφωνίας, είναι και μία από τις χώρες που μπλοκάρουν τις κυρώσεις! Ένας από τους λόγους είναι ότι πολλοί πολίτες της είναι τουρκικής καταγωγής και το Βερολίνο δεν θέλει να τους δυσαρεστήσει.
Ταυτόχρονα όμως η Γερμανία έχει την προεδρία της ΕΕ, οπότε το δίλημμα και το πρόβλημα γίνεται μεγαλύτερο. Ειδικά σε αυτούς τους έξι μήνες, η προεδρεύουσα χώρα θα πρέπει να βάζει στην άκρη τα εθνικά συμφέροντα προς όφελος των ευρωπαϊκών, ώστε να προοδεύσει η ΕΕ ως σύνολο. Εξ΄ άλλου η ισχυρότερη εξωτερική πολιτική της ΕΕ είναι από τις δηλωμένες προτεραιότητες της Γερμανικής προεδρίας. Ένα είναι σίγουρο, ότι η Γερμανία, λόγο της ιστορίας της, επιδιώκει μια εξωτερική πολιτική βασισμένη στον διάλογο, την κατανόηση και στην αποφυγή οποιαδήποτε κλιμάκωσης και σύγκρουσης. Σε άλλες κουλτούρες όμως μια τέτοια πολιτική εκλαμβάνεται ως αδυναμία.
Οι Τουρκικές ενέργειες είναι ένα τεστ. Μπορεί η ΕΕ να λειτουργήσει με την αρχή της ομοφωνίας; μπορεί να αποχωριστεί την αρχή της ομοφωνίας; Μπορεί μια χώρα, η Γερμανία στο παράδειγμα μας, να φύγει από την εθνική προσήλωση και να δράσει προς το Ευρωπαϊκό συμφέρον; Είναι διατεθειμένη να αφήσει τις αρχές της στην εξωτερική πολιτική και να συγκρουστεί; Είναι διατεθειμένη να διαταράξει τις διμερείς της σχέσεις με μια άλλη χώρα ώστε να ενδυναμώσει τη θέση της ΕΕ στη διεθνή σκακιέρα, στο σύνολο;
Και αν για τον Έλληνα αναγνώστη, που είναι το θύμα των Τουρκικών ενεργειών, η απάντηση στο δίλημμα της Γερμανίας είναι ξεκάθαρη, για να μην είμαστε υποκριτές θα έπρεπε να βάλουμε την Ελλάδα στη θέση της Γερμανίας. Τι κάνουμε εμείς ή τι θα κάνουμε όταν το δίλημμα χτυπήσει τη δική μας πόρτα; Γιατί η θέση μας τώρα με την Τουρκία είναι αυτονόητη, αλλά όταν οι Εσθονοί δέχτηκαν μια διαδικτυακή επίθεση άνευ ιστορικού προηγουμένου από τη Ρωσία ή όταν η Ρωσία κατέλαβε την Κριμαία, ήταν πιο σημαντική η κοινή εξωτερική πολιτική ή τα ροδάκινα που κάναμε εξαγωγή στη Ρωσία;
Αυτή την εποχή διαπραγματευόμαστε μια συμφωνία με τη Μ. Βρετανία. Τι θα είναι πιο σημαντικό για την Ελλάδα, κάποιες διευκολύνσεις για τους Έλληνες φοιτητές και μερικοί επιπλέον Βρετανοί τουρίστες ή τα συμφέροντα των Δανών και Ιρλανδών ψαράδων;
Θα υποστηρίξουμε τους Γάλλους στο Μάλι (που πολεμάνε), τους Ισπανούς στο Γιβραλτάρ, τους Φινλανδούς και τους Σουηδούς στην αρκτική ή θέλουμε κοινή ευρωπαϊκή πολιτική a la carte;
Τώρα η ΕΕ είναι ένας εύκολος και πλούσιος στόχος. Οι ανταγωνιστές της αρκεί να βρουν ένα μόνο κράτος μέλος διαθέσιμο/ευκολόπιστο για να την μπλοκάρουν, και να εκμεταλλευθούν κάθε ευκαιρία, χωρίς μάλιστα τον φόβο αντιποίνων. Αρκεί για τον κάθε Τραμπ, Σι Τσινπίνγκ, Πούτιν, Ερντογάν, να βρει έναν μόνο χρήσιμο ηλίθιο για να βγάλει την ΕΕ εκτός παιχνιδιού. Αν θέλουμε να έχουμε λόγο στον μελλοντικό κόσμο και να ζήσουμε με την ελευθερία για την οποία πολέμησαν οι προγονοί μας στους πιο σκληρούς και αιματηρούς πολέμους της ιστορίας, τότε θα πρέπει να λάβουμε κάποιες σημαντικές αποφάσεις. Τίποτα δεν είναι δεδομένο και τίποτα δεν χαρίζεται. Όσο και να διαμαρτυρόμαστε, με τις ελλείψεις της και τις αδυναμίες της, η ΕΕ είναι ο φάρος της δημοκρατίας, της ελευθερίας και της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στον πλανήτη. Μπορεί κάποιοι να ελκύονται από ισχυρές προσωπικότητες όπως ο Πούτιν, αλλά ελάχιστοι (φανατισμένοι) θα προτιμούσαν να ζήσουν σε ολιγαρχικά και αυταρχικά καθεστώτα όπως της Ρωσίας ή της Κίνας.
Η αρχή της ομοφωνίας υπάρχει για ένα λόγο. Όχι για να δένει τα χέρια της ΕΕ, αλλά για να μην υπάρχει ηγεμονία των μεγάλων στους μικρούς. Αντιστρόφως, δεν υπάρχει για να εκβιάζουν οι μικροί τους μεγάλους. Οι ευρωπαϊκές ηγεσίες πρέπει να δείξουν ωριμότητα και να αποδείξουν ότι μπορούν να συνεργάζονται αρμονικά και αποδοτικά προς το κοινό καλό, διαφορετικά η κατάργηση της αρχής της ομοφωνίας θα γίνει επιτακτική και θα φανεί ως ένα αναγκαίο κακό προς την πρόοδο. Για να επιτευχθεί αυτό θα πρέπει και οι πολίτες να στέκονται στο ύψος των περιστάσεων, να γνωρίζουν τουλάχιστον που βρίσκονται στον χάρτη οι άλλες χώρες και τι προβλήματα αντιμετωπίζουν. Να θεωρείται αυτονόητο ότι οι φίλοι μας είναι οι εταίροι μας, και πρέπει να τους βοηθάμε, για να θεωρείται αυτονόητο ότι και αυτοί πρέπει να μας βοηθάνε.
