Ο Σοβιετικός κοσμοναύτης Γιούρι Γκαγκάριν γίνεται ο πρώτος άνθρωπος που πραγματοποιεί τροχιακή πτήση στο εξώτερο διάστημα με την κοσμοκάψουλα «Βοστόκ 1».
Ο Αγώνας του Διαστήματος μεταξύ ΗΠΑ και ΕΣΣΔ μαινόταν ήδη από το 1957 με τους Σοβιετικούς να έχουν σημειώσει κάποιες εντυπωσιακές πρωτιές:
- Στις 21 Αυγούστου του 1957 εκτόξευσαν τον πρώτο διηπειρωτικό βαλλιστικό πύραυλο R-7 Semyorka, που μπορούσε να μεταφέρει και αντικείμενα στο Διάστημα
- 45 μέρες αργότερα, στις 4 Οκτωβρίου του 1957 εκτόξευσαν τον πρώτο τεχνητό δορυφόρο που έφτασε στο Διάστημα, το πρώτο ανθρώπινο κατασκεύασμα που ξεπέρασε τα όρια της ατμόσφαιρας, στη μορφή μιας μικρής σφαίρας με τηλεπικοινωνιακό εξοπλισμό, τον Sputnik.
- Έναν μήνα μετά, στις 3 Νοεμβρίου 1957, ένας δεύτερος δορυφόρος μετέφερε στο Διάστημα την πρώτη μορφή ζωής, μια σκυλίτσα με το όνομα Laika η οποία επιβαίνοντας στο θάλαμο του Sputnik 2 επιβεβαίωσε ότι η διατήρηση ζωής στις συνθήκες του διαστημικού ταξιδιού είναι δυνατή.
Θα ακολουθούσαν αρκετοί πειραματισμοί και εκτοξεύσεις εκκατέρωθεν για να δοκιμαστούν με επιτυχία συστήματα αρκετά ασφαλή για να επιτρέψουν το μεγάλο βήμα: να στείλουν έναν άνθρωπο σε τροχιά.
Η επιλογή του Γιούρι Γκαγκάριν ως του πρώτου ανθρώπου σε τροχιά δεν ήταν δεδομένη. Υπήρχαν πολλοί υποψήφιοι αλλά το πολιτικό υπόβαθρο του μελλοντικού κοσμοναύτη και η επικοινωνιακή του εμφάνιση κέρδισαν τις εντυπώσεις και παρέκμψαν τη μικρή του εμπειρία σε πτητικές συνθήκες. Ο Γκαγκάριν προερχόταν από φτωχή οικογένεια της ρωσικής επαρχίας που είχε υποφέρει από τη γερμανική κατοχή. Γιός ενός μαραγκού και μιας γαλακτοκόμου, ο νεαρός Γιούρι μεγάλωσε σε μια κολλεκτιβοποιημένη φάρμα και αρχικά εκπαιδεύτησε σαν εργάτης σιδηρουργείου ενώ τα Σαββατο-Κύριακα συμμετείχε σε μια αερολέσχη όπου πήρε τα πρώτα μαθήματα αεροπλοΐας.
Σε ηλικία 21 ετών έγινε δεκτός στην Ακαδημία Αεροπορίας Chkalovsky όπου έλαβε τη βασική εκπαίδευσή του σε αεροσκάφη Yak-18 και αποφοίτησε ως πιλότος μαχητικού MiG-15. H βασική του εκπαίδευση κόντεψε να τερματιστεί άδοξα όταν παρατηρήθηκε ότι ήταν κοντός για το αεροσκάφος αλλά οι εκπαιδευτές του του έδωσαν μια ακόμα ευκαιρία επιτρέποντάς του να χειριστεί το αεροσκάφος με ένα μαξιλαράκι που του έδινε καλύτερη ορατότητα στο πιλοτήριο. Ο Γκαγκάριν αποφοίτησε τον Νοέμβριο του 1957 και τοποθετήθηκε σε μονάδα που κάλυπτε τις ναυτικές βάσεις του Βορείου Στόλου στο Μουρμάνσκ. Όταν επελέγη για το Διαστημικό Πρόγραμμα ήταν υποσμηναγός με 265 ώρες πτήσης στο ενεργητικό του.
Το πρωΐ της εκτόξευσης ο συνήθως γελαστός και αισιόδοξος Γκαγκάριν εμφανίστηκε χλωμός και αποξενωμένος. Απαντούσε μονολεκτικά ή με νοήματα σε ερωτήσεις των γιατρών κατά την τελευταία του ιατρική εξέταση, έχανε επαφή με τον περίγυρό του και συχνά σιγομουρμούριζε κάποιες μελωδίες. “Όλα θα πάνε καλά”, ήταν τα τελευταία λόγια που του είπαν πριν μπει στο θαλαμίσκο και ο Γκαγκάριν έγνεψε “ναι”.
Στις 05:30 οι κοσμοναύτες Γιούρι Γκαγκάριν και ο αναπληρωτής του Γκερμάν Τιτώβ ξύπνησαν και ετοιμάστηκαν. Στις 07:10 ο Γκαγκάριν ήταν στο θαλαμίσκο και άνοιξε τα συστήματα επικοινωνιών. Μετά από μια μιρκή καθυστέρηση επειδή ο θαλαμίσκος δεν συμπιεζόταν, τα πάντα ήταν έτοιμα. Ο Γκαγκάριν ήταν ήρεμος και ζήτησε μουσική να παίζει κατά την εκτόξευση. Την ίδια στιγμή, ο επικεφαλής του σοβιετικού διαστημικού προγράμματος, Σεργκέι Κόριολεβ συναισθανόταν πόνους στο στήθος. Ήταν η σημαντικότερη στιγμή της προσπάθειάς του και την εκτελούσε υπό τρομακτική πίεση με μόλις 1 στις 2 εκτοξεύσεις Vostok να είναι επιτυχείς (12 από τις 24 εκτοξεύσεις πέτυχαν τους στόχους που είχαν τεθεί ως τότε).
Η εκτόξευση και το ταξίδι του Γκαγκάριν ήταν, ωστόσο, επιτυχή πέρα από κάθε προσδοκία. Μέσα σε μια πτήση που κράτησε περίπου 100 λεπτά, ο Γιούρι Γκαγκάριν κατόρθωσε να φτάσει σε τροχιά και να ολοκληρώσει μια πλήρη περιστροφή γύρω από τη Γη πριν προσγειωθεί και πάλι. Η μέρα της 12ης Απριλίου ανακηρύχθηκε “Μέρα του Κοσμοναύτη” και γιορτάζεται ως σήμερα στη Ρωσία ενώ το 2011 ανακηρύχθηκε και από τα Ηνωμένα Έθνη “Παγκόσμια Μέρα Ανθρώπινης Διαστημικής Πτήσης”.
Παραλειπόμενα:
- H κόκκινη ένδειξη “CCCP” σημειώθηκε στο κράνος του Γκαγκάριν λίγο πριν την εκτόξευση. Με τη σωρεία κατασκοπευτικών πτήσεων μεταξύ των δύο συνασπισμών και την πρόσφατη κατάρριψη του Γκάρι Πάουερς έναν σχεδόν χρόνο πριν (1η Μαΐου 1960), η στολή του οποίου έμοιαζε πολύ με κοσμοναύτη, θα ήταν χρήσιμο να υπάρχει κάποια μορφή αναγνώρισης εθνικής προέλευσης για όσους ανταποκρίνονταν πρώτοι στο σημείο.
- Οι πόνοι στο στήθος του αρχιμηχανικού Σεργκέι Κόριολεβ δεν ήταν παροδικοί. Μετά από χρόνια προσπαθειών, άγχους, πίεσης από πολιτικά και επαγγελματικά πρόσωπα, η Διαστημική Κούρσα τον είχε καταβάλλει. 8 μήνες μετά θα υποστεί την πρώτη του καρδιακή προσβολή. Κατά την αποθεραπεία του θα διαγνωστεί και με δυσλειτουργία των νεφρών, που φαίνεται να προήλθε από τις συνθήκες εργασίας του στα γκούλαγκ. Μέχρι το 1964 θα εμφανίσει πληθώρα προβλημάτων υγείας αλλά παρά τις παραινέσεις των γιατρών θα συνεχίσει να εργάζεται εξίσου σκληρά και επίμονα. Πέθανε το 1965.
- Η λέξη Poyekhali! (Ξεκινάμε) προβλήθηκε από την υπηρεσία προπαγάνδας της εποχής ως λέξη του Γκαγκάριν με την εκτόξευση. Ο πραγματικός διάλογος ήταν: (Κόριολεβ: “προκαταρκτικό στάδιο…μέσο…κύριο…ΕΚΤΟΞΕΥΣΗ! Σου ευχόμαστε καλή πτήση, όλα είναι εντάξει” – Γκαγκάριν: “Ξεκινάμε! Τα ξαναλέμε σύντομα, αγαπητοί φίλοι”. Η λέξη Polyekhali έγινε trend στις χώρες του Ανατολικού Συνασπισμού σαν λέξη αισιοδοξίας και προσδοκίας για τη νίκη ενώ έγινε και τραγούδι.
- Οι πρώτοι που έγιναν μάρτυρες της καθόδου του Γκαγκάριν στη Γη ήταν ένας γέρος χωρικός και η κόρη του που δούλευαν στα χωράφια όταν είδαν έναν άνδρα με χοντρή λευκή στολή και μεγάλο κράνος να πέφτει με αλεξίπτωτο. Έντρομοι, υποχώρησαν μέχρι που ο Γκαγκάρι κατάφερε να απελευθερωθεί, να βγάλει το κράνος και να τους πει: “Μη φοβάστε, φίλοι μου, είμαι Σοβιετικός πολίτης σαν εσάς και μόλις επέστρεψα από την κοσμοσφαίρα. Χρειάζομαι να βρω ένα τηλέφωνο να μιλήσω με τη Μόσχα”.
