Με μια σειρά αποχαρακτηρισμένων εγγράφων από την υπηρεσία του Γιούρι Γκαγκάριν στην Σοβιετική Αεροπορία, η Ρωσία γιόρτασε στις 12 Απριλίου την Ημέρα της Αστροναυτικής –την ημέρα που ο Άνθρωπος έσπασε τα γήινα δεσμά του και ταξίδεψε για πρώτη φορά στο Διάστημα. Η ιστορική πτήση του Βαστόκ-1 διήρκεσε μόλις 108 λεπτά όμως άλλαξε τον κόσμο μας για πάντα, ανοίγοντας νέους ορίζοντες για την ανθρωπότητα και μετατρέποντας τον πρώτο κοσμοναύτη σε παγκόσμιο είδωλο του 20ου αιώνα.
Τα μέχρι πρότινος απόρρητα στρατιωτικά έγγραφα από το ατομικό του φάκελο, δείχνουν ότι ο Γιούρι Αλεξέιεβιτς Γκαγκάριν είχε την στόφα των Κατάλληλων Ανθρώπων πριν καν επιλεγεί για το σοβιετικό διαστημικό πρόγραμμα. Δεκάδες σελίδες που βλέπουν για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας, με τις τοποθετήσεις και προαγωγές του Γκαγκάριν από τον βαθμό του Υποσμηναγού το 1957 μέχρι του Σμήναρχου το 1963 και τα σχόλια των ανωτέρων του, μαρτυρούν ότι ο νεαρός αεροπόρος «το είχε» γι’ αυτό και ξεχώριζε.
Η επιλογή του, μαζί με τους Αλεξέι Λεόνοφ, Γκέρμαν Τιτόφ και τους άλλους υποψηφίους του προγράμματος Βαστόκ, ήταν αποτέλεσμα σχολαστικής μελέτης όχι μόνο των ικανοτήτων τους αλλά, κυρίως, της προσωπικότητάς τους. Στα έγγραφα περιλαμβάνονται αναφορές με το προφίλ του Γκαγκάριν κατά την παραμονή του στο Κέντρο Εκπαίδευσης Κοσμοναυτών έξω από την Μόσχα στις οποίες επισημαίνεται η «καλή ανοχή» του στις φάσεις της εκπαίδευσης στο μηχάνημα της φυγόκεντρου, της πτώσης με αλεξίπτωτο και φυσικά στις πτήσεις.
Η ευφυία του αξιολογείται ως «υψηλή» συγκεντρώνοντας κατά μέσον όρο 4,8 βαθμούς –με άριστα το 5– ενώ όσον αφορά την προσωπικότητά του κυριαρχούν «η κοινωνικότητα, η αισιοδοξία και μια υγιής αίσθηση χιούμορ». Ο εκπαιδευόμενος Γκαγκάριν επιδεικνύει επίσης «σεβασμό στην συλλογικότητα» και θετική ανταπόκριση στην εποικοδομητική κριτική.
Οι αξιολογητές του τον χαρακτηρίζουν «πειθαρχημένο, ικανό και έντιμο αξιωματικό», «ικανό να κρατά στρατιωτικά μυστικά» και «πιστό στις ιδέες του Κόμματος και της σοσιαλιστικής Πατρίδας». Το δε παρουσιαστικό του 25χρονου ιπτάμενου κρίνεται «καλό» –προσόν χρήσιμο για τα πρωτοσέλιδα που θα κατέκλυζαν τον κόσμο αργότερα.
Τα αποχαρακτηρισμένα έγραφα περιλαμβάνουν επίσης το πρωτότυπο της διαταγής του υπουργού Άμυνας Ραντιόν Μαλινόφσκι που προήγαγε τον Γκαγκάριν σε Επισμηναγό ενώ αυτός ήταν ακόμη σε τροχιά. Στην διαταγή της 12ης Απριλίου 1961 επισημαίνεται ότι ο Γκαγκάριν πήγε στο Διάστημα «για να γίνει ο πρώτος που θα ανοίξει τον δρόμο για το διάστημα στην ανθρωπότητα, αναλαμβάνοντας έναν απαράμιλλο ηρωϊκό άθλο και φέρνοντας αιώνια δόξα στην Σοβιετική μας Πατρίδα».
Σφιγμένος στην διαστημική του στολή στο εσωτερικό της κάψουλας Восток 3ΚΑ-3, ο Σμηναγός Γκαγκάριν άφησε μέσα σε φλόγες και καπνούς το Κοσμοδρόμιο Μπαϊκανούρ με τον πύραυλο Восток-K. Όταν επέστρεψε στην Γη, ήταν το πρόσωπο για το οποίο μιλούσαν οι πάντες.
Ένας πραγματικός σταρ μιας εποχής όπου όλα έδειχναν πιθανά, ο πρώτος άνθρωπος που πέταξε στο Διάστημα πραγματοποίησε περιοδείες ανά τον κόσμο συναντώντας ξένους ηγέτες, διασημότητες αλλά και απλούς ανθρώπους. Τα δημοσιοποιημένα αρχεία περιλαμβάνουν αποκόμματα εφημερίδων και σχετικό υλικό από τις επισκέψεις του Γιούρι Γκαγκάριν στην Τσεχοσλοβακία, την Βουλγαρία, την Φινλανδία, την Βρετανία, την Πολωνία, την Κούβα, την Βραζιλία και τον Καναδά από τον Απρίλιο μέχρι τον Αύγουστο του ’61.
Μετά την πτήση-ορόσημο της 12ης Απριλίου 1961, ο Γκαγκάριν τοποθετήθηκε ως Υποδιευθυντής του Κέντρου Εκπαίδευσης Κοσμοναυτών. Κατά την διάρκεια της θητείας του εκεί, βοήθησε στην εκπαίδευση πολλών άλλων πρωτοπόρων του Διαστήματος, συμπεριλαμβανομένης της Βαλεντίνα Τερεσκόβα, της πρώτης γυναίκας κοσμοναύτη.
Το άστρο του χαρισματικού Γκαγκάριν έμελλε να σβήσει στις 27 Μαρτίου 1968, όταν το διθέσιο MiG-15UTI με το οποίο είχε απογειωθεί από την αεροπορική βάση Τσκάλαφσκι για μια πτήση ρουτίνας με τον εκπαιδευτή Βλαντίμιρ Σιρογκέν, συνετρίβη με αποτέλεσμα τον θάνατο και των δύο επιβαινόντων. Ήταν μόλις 34 χρονών… Όμως κανείς δεν ξέχασε τον αεροπόρο με το αστραφτερό βλέμμα που έγραψε ιστορία για όλη την ανθρωπότητα.
Αλέξανδρος Θεολόγου
Πρώτη δημοσίευση 9/1/2019
