Götterdämmerung: Η Νίκη των Συμμάχων μέσα από τα μάτια των Γερμανών

Αν κοιτάξει κανείς προσεκτικά τις φωτογραφίες των Γερμανών αιχμαλώτων που πλημμύριζαν σαν ένα ανθρώπινο ποτάμι τις απελευθερωμένες ευρωπαϊκές χώρες και την ίδια την Γερμανία 75 χρόνια πριν, θα δει κούραση, απογοήτευση, πίκρα αλλά και ανακούφιση. Ο πόλεμος στην Ευρώπη, ένα αδυσώπητο σφαγείο που διεκδίκησε περισσότερες ζωές κι από την πανούκλα, είχε τελειώσει. Και αυτοί ήταν ζωντανοί.
Το «Χιλιετές Ράϊχ» κράτησε μόλις δώδεκα χρόνια. Και πραγματικά μεταμόρφωσε την Ευρώπη: ερειπωμένες πόλεις, διαλυμένη βιομηχανική παραγωγή, εκατομμύρια νεκροί, ανάπηροι και άνθρωποι ψυχολογικά τραυματισμένοι για πάντα… Οι φωτογραφίες στο βιβλίο ‘To VE Day Through German Eyes’, πολλές από τις οποίες έρχονται για πρώτη φορά στο φως, δείχνουν την αληθινή κληρονομιά των Ναζί.
Ο συγγραφέας του, Jonathan Trigg, πρώην στρατιωτικός ο ίδιος, χρησιμοποίησε ως πηγές τις μαρτυρίες Γερμανών που πολέμησαν στον Β΄ΠΠ παίρνοντας άπειρες συνεντεύξεις σε βάθος εικοσαετίας. Εγκλωβισμένη μεταξύ των δυνάμεων των δυτικών Συμμάχων και των Σοβιετικών, η ναζιστική Γερμανία στο τέλος ηττήθηκε σε μια τρομακτική δίνη βίας που άφησε βαθειά τα σημάδια της στην ευρωπαϊκή ήπειρο. «Ούτε ένα στρέμμα γης ή σπίτι δεν έμεινε στην Ευρώπη ανέγγιχτο από τον πόλεμο, με εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους να υφίστανται εξαιρετικές κακουχίες και πόνο» επισημαίνει.

Ο κλοιός γύρω από την ναζιστική Γερμανία σφίγγει καθώς οι Σύμμαχοι απελευθερώνουν τις κατακτημένες χώρες την μια μετά την άλλη. Ο Βρετανός Υποστράτηγος Ανταίρ χαιρετά από τον πύργο άρματος Cromwell το πλήθος στις ελεύθερες πλέον Βρυξέλλες.

Γάλλοι εθελοντές των Waffen-SS. Εκτιμάται ότι το 1944, περίπου 7.000 με 11.000 από αυτούς πολέμησαν στο πλευρό των γερμανικών δυνάμεων ενώ ορισμένοι έδωσαν την τελευταία τους μάχη στο Βερολίνο.

Εσθονοί Waffen-SS. Πολλοί ρίχτηκαν στην μάχη τους τελευταίους μήνες του πολέμου σε μια προσπάθεια να αποφευχθεί το διαφαινόμενο τέλος. Οι περισσότεροι από αυτούς τους νεαρούς δεν επεζησαν.

Γερμανοί στρατιώτες βαδίζουν προς την αιχμαλωσία. Γι’ αυτούς ο πόλεμος τελείωσε. Ήταν από τους τυχερούς που έπεσαν στα χέρια των Δυτικών Συμμάχων.

Οι ελπίδες ότι ο πόλεμος θα τελείωνε μέχρι τα Χριστούγεννα του ’44 έμειναν ελπίδες. Οποιοσδήποτε Γερμανός μπορούσε να κρατήσει όπλο στάλθηκε στην μάχη. Σφυροκοπούμενοι από παντού, οι Ναζί δεν θα παρέδιδαν τα όπλα παρά τον Μάιο του επόμενου έτους, περικυκλωμένοι και εξαντλημένοι, χωρίς ελπίδα σωτηρίας.
Όπως λέει ο Τριγκ, με το βιβλίο του ήθελε να δώσει μια εικόνα των τελευταίων ατελείωτων μηνών του πολέμου από την σκοπιά του στρατιώτη μέσα στο όρυγμά του, συχνά μέχρι τα γόνατα στην λάσπη, έως το πολυπόθητο τέλος. Οι φωτογραφίες δίνουν μια μικρή μόνο ιδέα εκείνων των δραματικών ημερών.
Πόλεις-φαντάσματα από τις μάχες και τους συμμαχικούς βομβαρδισμούς, η φρίκη της Δρέσδης όπου σε δύο νύχτες ερρίφθησαν περισσότεροι από 3.900 τόννοι βομβών (εκρηκτικές/εμπρηστικές) από 1.249 βρετανικά και αμερικανικά αεροσκάφη, στρέμματα ερειπίων στο Βέζελ, το Αμβούργο και σε άλλα μεγάλα αστικά ή βιομηχανικά κέντρα, διυλιστήρια στις φλόγες από τις ανηλεείς αεροπορικές προσβολές…

Ένα Mosquito FB Mk.VI της 464ης Μοίρας της RΑΑF «περιποιείται» τον σιδηροδρομικό σταθμό του Soltau σε μια από τις επιδρομές που διεξήχθησαν από μικρό ύψος στο πλαίσιο της Επιχείρησης Clarion. Τα αεροπλάνα των Συμμάχων ήταν ο υπ’ αριθμόν ένα κίνδυνος τον τελευταίο χρόνο του πολέμου.

Γερμανικό διυλιστήριο φλέγεται κατά την διάρκεια αεροπορικής επιδρομής. Παρατηρείστε την σχολαστική παραλλαγή των εγκαταστάσεων αλλά και το πολύ χαμηλό ύψος πτήσης του συμμαχικού αεροσκάφους.

Τραυματίες στρατιώτες των SS ποζάρουν στον φακό πριν επιστρέψουν την μάχη. Τους περιμένει ο θάνατος ή η αιχμαλωσία -αν και απέναντι στους Σοβιετικούς οι επιλογές τους ήταν μάλλον περιορισμένες.

Επίστρατοι της παλλαϊκής άμυνας (Volkssturmmänner) παρελαύνουν με τα όπλα τους ενώπιον του Γκαίμπελς. Παιδιά, μεσήλικες, ακατάλληλοι για στράτευση και ηλικιωμένοι θα σταματούσαν, υποτίθεται, τις στρατιές που είχαν περικυκλώσει το Βερολίνο.

Η επίθεση στις Αρδέννες, η τελευταία «ζαριά» του Χίτλερ, ξένοι εθελοντές των Waffen-SS, παιδιά και ηλικιωμένοι των μονάδων παλλαϊκής άμυνας Volkssturm που τους έριξαν στην μάχη εναντίον ψημένων στον πόλεμο στρατιωτών μετά από μια βιαστική εκπαίδευση σε αντιαρματικά Panzerfaust και ο Φύρερ, σε μια από τις τελευταίες του δημόσιες εμφανίσεις, να συγχαίρει την ημέρα των 56^ων γενεθλίων του ανήλικους «στρατιώτες» της Χιτλερικής Νεολαίας, θυμίζουν μέσα από τις σελίδες του βιβλίου τί χρειάστηκε για να φτάσουμε έως την VE Day.
Δέκα ημέρες μετά την φωτογραφία με τους παρασημοφορημένους νεολαίους στον κήπο της Καγκελαρίας, ο Χίτλερ αυτοκτόνησε στο Führerbunker, το καταφύγιο-αρχηγείο του. Στις 8 Μαΐου 1945 η Γερμανία συνθηκολόγησε. Το ποτάμι των αιχμαλώτων φούσκωσε κι άλλο. Αυτοί ήταν οι τυχεροί. Όσοι έπεσαν στα χέρια του Κόκκινου Στρατού τους περίμεναν πέντε με δέκα χρόνια σκληρών καταναγκαστικών έργων. Υπήρχαν και πιο άτυχοι.

Γερμανοί αιχμάλωτοι πολέμου διασχίζουν το ερειπωμένο Άαχεν. Προσέξτε ότι η ουρά της φάλαγγας στρίβει στο βάθος του δρόμου και χάνεται από την θέα καθώς το ανθρώπινο ποτάμι οδηγείται προς τα στρατόπεδα κράτησης που στήνονται.

Το κλουβί με τους Ναζί. Άνδρες της φρουράς της Αντβέρπ και ντόπιοι συνεργάτες των Γερμανών κρατούνται μετά την παράδοσή τους στον Ζωολογικό Κήπο της πόλης.

Μικρά αγόρια με Panzerfaust, η εφεδρεία του Χίτλερ πριν την πτώση. Η συνάντηση με τους νεολαίους στον κήπο της Καγκελαρίας ήταν από τις τελευταίες εμφανίσεις του Φύρερ.

Το ρημαγμένο Βερολίνο στο τέλος του πολέμου. Ο Χίτλερ κράτησε την υπόσχεση του και άλλαξε την όψη της Γερμανίας. Μόνο που αυτό έγινε δια πυρός και σιδήρου.

Κάθε έναν από τους τελευταίους πέντε μήνες του πολέμου, τουλάχιστον 250.000 Γερμανοί στρατιώτες έχαναν την ζωή τους. Ένα εκατομμύριο άλλοι δεν άντεξαν την πείνα και τις κακουχίες στα σοβιετικά στρατόπεδα όπου κρατούντο αιχμάλωτοι. «Είχαν συμπεριφερθεί με τόση βαρβαρότητα που έπρεπε να το περίμεναν» παρατηρεί ο Τριγκ. Οι δε απώλειες Γερμανών αμάχων από τις συμμαχικές αεροπορικές επιδρομές έφθασαν σχεδόν τις 600.000, υπερπολλαπλάσιες των 43.000 θυμάτων του Blitz στην Βρετανία.
«Δεν μπορώ καν να φανταστώ πόσο απαίσιοι πρέπει να ήταν για τον Γερμανό αεροπόρο ή πεζικάριο οι τελευταίοι μήνες του πολέμου. Είχαν ξεμείνει από εξοπλισμό, πυρομαχικά και καύσιμα και ήταν ξεπερασμένοι σε όλους τους τομείς.
Οι Ναζί ήταν τόσο φρικτοί ώστε έστελναν αγόρια και γέρους να πολεμήσουν με ελάχιστη εκπαίδευση και οπλισμό ως πρόβατα επί σφαγή, με δεκάδες χιλιάδες νεκρούς. O Χίτλερ ήταν ο πιο δειλός απ’ όλους. Παρότρυνε τους άνδρες του να πολεμούν μέχρις εσχάτων αλλά προτίμησε την αυτοκτονία…»
Φωτο: ‘To VE Day Through German Eyes’ (Amberley Books), αρχείο
Αλέξανδρος Θεολόγου