Να ξεκινήσουμε το σχόλιο μας από το… μακρινό 2020. Μόλις 2 χρόνια πριν δηλαδή αλλά μοιάζουν πολύ περισσότερα με την ταχύτητα των εξελίξεων. Είναι Σεπτέμβριος, η Ελλάδα ζει ακόμη στο Αιγαίο την κρίση με τον τουρκικό Στόλο, όπου το πλοίο ερευνών Oruc Reis κάνει προκλητική περιήγηση, αναζητώντας υδρογονάνθρακες (ή έστω δείχνοντας ότι ερευνά). Στις κρίσιμες αυτές μέρες λοιπόν αναλαμβάνει πρεσβευτής της χώρας μας στο Αζερμπαϊτζάν, ο κ. Νικόλαος Πιπερίγκος, όπου όπως προβλέπεται συναντάται με τον πρόεδρο της χώρας Ιλχάμ Αλίγιεφ για να επιδώσει τα διαπιστευτήρια του. Τυπική διαδικασία, τελειώνει σε λίγα λεπτά με τις γνωστές φιλοφρονήσεις, σερβίρεται ένα κοκτέιλ, καλημέρα σας.
Όχι όμως εκείνη την 2α Σεπτεμβρίου. Καθώς ο Αλίγιεφ κάνει -με ευθύτητα πρέπει να αναγνωρίσουμε- μια εκτενή ανασκόπηση των ελληνοαζερικών σχέσεων μπροστά στον πρεσβευτή μας (δείτε στο βίντεο), όπου του λέει συνοπτικά: Εσείς οι Έλληνες στηρίζετε την Αρμενία την οποία εμείς πολεμούμε, εμείς οι Αζέροι είμαστε αδέρφια με τους Τούρκους, συντασσόμαστε απόλυτα μαζί τους και στο θέμα των ερευνών τους στην Ανατολική Μεσόγειο, τους στηρίζουμε σε κάθε θέμα. Επίσης εμείς οι Αζέροι δεν έχουμε καλές σχέσεις με εσάς τους Έλληνες στα ενεργειακά, είχαμε μάλιστα προσπαθήσει να αγοράσουμε τη ΔΕΣΦΑ (την εταιρία που κάνει την διανομή φυσικού αερίου στην Ελλάδα) και αυτό μπλοκαρίστηκε με δική σας ευθύνη.
Αν μη τι άλλο ο Αλίγιεφ σε αυτή την ασυνήθιστη επιθετική διευκρίνηση ότι «δεν τα πάμε καθόλου καλά», περιέγραψε το τότε δυσμενές πλαίσιο διμερούς συνεργασίας.
Ανακοίνωση ΥΠΕΞ: Απολύτως ανυπόστατοι και προσβλητικοί οι ισχυρισμοί του Αζερμπαϊτζάν
Πάμε μπροστά στο χρόνο, στο 2022. Ο Έλληνας πρωθυπουργός ταξιδεύει χθες στη Βουλγαρία για τα εγκαίνια του αγωγού φυσικού αερίου IGB, που είναι παρακλάδι του ελληνικού TAP και μεταφέρει αέριο στη γειτονική βαλκανική χώρα. Ο ΤAP βέβαια είναι η προέκταση του TANAP, που μέσω Τουρκίας φέρνει αέριο από το Αζερμπαϊτζάν.
Ελλάδα: Eνίσχυση του ρόλου κρίσιμου κρίκου στην ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης μέσω του IGB
Το πλέγμα αυτών των αγωγών περιγράφεται μάλιστα από όλους ως κρίσιμο για την ενεργειακή μας ασφάλεια και αυτονομία, ως “γέφυρα ενέργειας”, ότι θα υποκαταστήσει το ρωσικό αέριο, και άρα έχει μεγάλη γεωπολιτική σημασία. Τι έχουμε ακόμη; Μια συνάντηση Μητσοτάκη-Αλίγιεφ, σε καλό κλίμα γιατί αφορά business, με διαβεβαιώσεις ότι αυτές θα συνεχιστούν. Μάλιστα ο Αλίγιεφ λέει ότι «έχουμε ξεκινήσει συζητήσεις με τους εταίρους μας για την επέκταση του TANAP από 16 δις κυβικά μέτρα το χρόνο σε 32 δις και του TAP από 10 δις σε 20». Άρα Ελλάδα και Αζερμπαϊτζάν όχι μόνο τα «έχουν βρει» ενεργειακά πλέον, παρότι πριν 2 χρόνια είμαστε στον “πάγο”, αλλά συζητάμε για νέο μεγάλο έργο στη Βόρεια Ελλάδα, την επέκταση του εκεί ΤΑP.
Μας συμφέρει αυτό; Βέβαια γιατί και έσοδα έχουμε και ροή φυσικού αερίου έχουμε και διασφαλίζουμε την κατοχύρωση μας ως ενεργειακού κόμβου των Βαλκανίων, όπως είπε ο κ. Μητσοτάκης.
Την ίδια στιγμή το Αζερμπαϊτζάν, με την αμέριστη συμπαράσταση της Τουρκίας και βέβαια και με τουρκικά όπλα, μάχεται εκ νέου την Αρμενία, με μεγάλες απώλειες και από τις δύο πλευρές. Με την Αρμενία να φοβάται πως τελικός στόχος είναι να αποσπαστούν σημαντικά εδάφη της, ώστε το Αζερμπαϊτζάν να αποκαταστήσει και επαφή με το θύλακα του Ναχιτσεβάν (ο τελευταίος είναι αζερικό έδαφος, αλλά χωρίς γεωγραφική επικοινωνία με το κυρίως Αζερμπαϊτζάν).
Κατηγορίες της Αρμενίας στον ΟΗΕ: Το Αζερμπαϊτζάν διέπραξε «ανείπωτες φρικαλεότητες»
Να περιγράψουμε όλα τα παραπάνω ως ακόμη μια άσκηση γεωπολιτικού πραγματισμού; Ως ελληνικό αλλά και αζερικό και τουρκικό κυνισμό; Ως ισορροπίες διεθνών σχέσεων, όπου όλοι μπροστά σε κοινά συμφέροντα ή σε περιστασιακές συναινέσεις ή οικονομικές-γεωπολιτικές αναγκαιότητες κάνουν την ανάγκη φιλοτιμία; Όλα αυτά μαζί.
Έτσι η χώρα μας κάνει την επιλογή να συνεργαστεί με το μέχρι χθες βλοσυρό Αζερμπαϊτζάν στο κρίσιμο θέμα της ενέργειας, να απομακρυνθεί από την «αδελφή και ομόδοξη» Αρμενία που βυθίζεται ξανά σε πόλεμο, να εργαστεί έμμεσα και με την Τουρκία, καθώς η δική μας «ενεργειακή κομβικότητα» εξαρτάται από την τουρκική παροχή.
Κάπου όμως εδώ θα πρέπει να κατανοήσουμε πως αυτό είναι το περιβάλλον διεθνών σχέσεων. Ρευστό, παχύρρευστο, πολτώδες, μίγμα αρχών και αξιών, νομιμότητας, συμφερόντων, συμμαχιών, περιστασιακών ισορροπιών, επίπλαστων συγκερασμών, υποκριτικών ενθουσιασμών, ενίοτε φωνασκιών και αντιπαραθέσεων.
Όπου όλα έχουν αξία μέχρι να λήξουν, όπου όλα μπορεί να κακοφορμίσουν γρήγορα, ή και να εξελιχθούν θετικά. Εκεί που χώρες σαν την μικρομεσαία Ελλάδα ναι μεν έχουν επιλογές, αλλά αυτές δεν είναι ούτε άπειρες στον αριθμό ούτε άκοπες, ούτε χωρίς ρίσκο. Κλισέ όλα τα παραπάνω, αλλά ποτέ δεν εξαντλείται η ανάγκη να τα επαναλαμβάνουμε.
Τουρκία-Αζερμπαϊτζάν: Πλήρης ταύτιση για την Αρμενία, συγχαρητήρια Άγκυρας στους «Αζέρους ήρωες»
Έχουν σχέση αυτά και με τα εξοπλιστικά μας; Ναι, καθώς συχνά πυκνά χρησιμοποιείται το επιχείρημα «να ψωνίσουμε όπλα από τον γεωπολιτικό φίλο μας και όχι από τον εχθρό». Μόνο που το επιχείρημα αυτό χρησιμοποιείται και αφελώς, ενιότε και δόλια. Ανά περίπτωση δηλαδή, για να απαξιώσει κάθε πρόταση οπλικού συστήματος που δεν «αρέσει» ή για να αποθεώσει εκείνο που «αρέσει». Έτσι κατά καιρούς έχουν ονομαστεί ως εθνικοί εχθροί -έστω ως παρασυναγωγοί της Τουρκίας- σχεδόν οι πάντες. Οι Ισπανοί, οι Ιταλοί, οι Βρετανοί, οι Γερμανοί, οι Ολλανδοί, προφανώς οι Αμερικανοί. Μόνο η Γαλλία έχει γλυτώσει τη μομφή και απολαμβάνει τον τίτλο του «μόνου φίλου των Ελλήνων».
Στην πράξη; Και γαλλικά και περισσότερα αμερικανικά σε βάθος χρόνου, και γερμανικά και ολλανδικά και ιταλικά και βρετανικά και σουηδικά και ρωσικά όπλα έχουμε πάρει. Ανάλογα την εποχή, την ανάγκη, την γεωπολιτική ισορροπία. Και η προσδοκία της «φιλίας» δεν επηρεάστηκε τόσο όσο νομίζουμε από την εκάστοτε αγορά. Γιατί ευτυχώς δεν μπορείς να «αγοράζεις» γεωπολιτική επιρροή με εξοπλιστικές προμήθειες -τουλάχιστον στα “κυβικά” της ελληνικής δαπάνης- μόνο να ενισχύεις μπορείς ήδη δομημένες σχέσεις. Γιατί λέμε «ευτυχώς»; Γιατί αν γινόταν η αγορά όπλων να συνεπάγεται αυτόματα και διεθνή επιρροή και συμμαχίες, τότε η Τουρκία με τον σαφώς μεγαλύτερο αμυντικό προϋπολογισμό της θα μπορούσε να έχει εξαγοράσει πολύ περισσότερους από ότι εμείς. Δεν είναι όμως τόσο μονόδρομος η διεθνής πολιτική.
Τελικά ποιο είναι το «καλό όπλο»; Εκείνο που ταιριάζει στις αμυντικές μας ανάγκες, τις εξυπηρετεί στο μέγιστο δυνατό, μπορούμε να το αντέξουμε οικονομικά, έχουμε κάποια εχέγγυα ποιότητας και υποστήριξης στο χρόνο από τον πωλητή του, αυτός είναι και χώρα με την οποία μπορούμε να συνεννοηθούμε και έχουμε σχέσεις αξιοπρεπείς. Ιδανικά, αν μπορούμε κάτι από αυτό να κατασκευάσουμε και τοπικά, μήπως και αποσπάσουμε τεχνογνωσία και επενδύσεις.
Αν αντίθετα και μονομερώς διαλέγουμε όπλα και εταίρους με ονειρώξεις περί «ιστορικής φιλίας» ή «εχθρότητας» ως κύριο κριτήριο (με την εκάστοτε επιδοκιμασία ή αποδοκιμασία γραφικών καντηλαναφτών διαφόρων… μητροπόλεων), τότε δεν είναι απίθανο να βρεθούμε σε άκόμψη θέση. Όπως στη Βουλγαρία, συγχρωτιζόμενοι με τον… συνέταιρο Αλίγιεφ. Το ίδιο έζησε κι αυτός βέβαια, οπότε είμαστε πάτσι!
