Πυρκαγιές: Ένα προμελετημένο έγκλημα;

Είναι δύσκολο για κάποιον που ζει σε αυτή τη χώρα να προσφέρει μια πρώτη αποτίμηση για τους λόγους που οι πυρκαγιές προκάλεσαν τέτοια εκατόμβη θυμάτων, κυρίως λόγω του κλίματος φόρτισης που επικρατεί, αλλά και του συναισθηματισμού εξαιτίας της τραγωδίας. Αξίζει ωστόσο να δούμε κάποια ενδιαφέροντα άρθρα που δημοσιεύτηκαν στο εξωτερικό και εξετάζουν το ζήτημα από την «ασφάλεια» της συναισθηματικής απόστασης.
Είναι αλήθεια πως αυτές τις ημέρες, ειπώθηκαν και γράφτηκαν πολλά. Είναι επίσης αλήθεια, πως κάποιες δύσκολες παραδοχές, ίσως δε διατυπωθούν ποτέ. Προφανώς μιλάμε για μια παταγώδη αποτυχία του κρατικού μηχανισμού να προστατεύσει τους πολίτες, αλλά το κακό ίσως να μην ξεκίνησε το πρωι της περασμένης Δευτέρας, αλλά να έχει τις ρίζες του πολύ πιο πίσω. Παρακάτω θα σας παραθέσουμε συνοπτικά δυο ξενόγλωσσα άρθρα, που επιχειρούν να εξηγήσουν τους λόγους της τραγωδίας.
Το πρώτο άρθρο δημοσιεύτηκε στο The Conversation με τίτλο «Ελληνικές πυρκαγιές: η αρπακτική πολιτική οικονομία πίσω από μια επαναλαμβανόμενη ανθρώπινη καταστροφή.» Ο συντάκτης αναφέρει πως οι φωτιές δεν είναι καθόλου σπάνιες στην Ελλάδα, και λίγο-πολύ, είναι προβλέψιμο πως κάθε καλοκαίρι θα συμβούν.
Η Ελλάδα, παρά το γεγονός πως είναι μέλος της ΕΕ και μια αναπτυγμένη οικονομία, επιδεικνύει χαρακτηριστικά λιγότερο αναπτυγμένων χωρών, διότι το κράτος είναι εν πολλοίς κεντρικά ελεγχόμενο, αλλά συχνά αναποτελεσματικό. Η λανθασμένη άσκηση της κρατικής εξουσίας μπορεί να εμποδίσει τις υγιείς επιχειρήσεις και οι ρυθμιστικές λειτουργίες έχουν λίγη θετική επίπτωση σε μια χώρα όπου η παραοικονομία ανθεί.
Ο συντάκτης συγκρίνει την Ελλάδα με χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ, με μεγάλους αλλά αδύναμους κρατικούς μηχανισμούς, χαρακτηριστικά που αποδίδει σε διαδοχικές αδύναμες κυβερνήσεις που δημιούργησαν μια σειρά από παθογένειες που απαντούνταν σε χώρες του Παραπετάσματος.
Η ιστορικά προβληματική ανάπτυξη της Ελλάδας, συνείσφερε στη καταστροφή, γεγονός που συνδέεται με φτωχή οικολογική διαχείριση, οικοδομικά πρότυπα, πρόληψη πυρκαγιάς και πυροσβεστικές ικανότητες. Το πρόβλημα εδράζεται στη νομοθεσία και την εφαρμογή της.
Η Ελλάδα έχει ένα απαρχαιωμένο και ατελές σύστημα διαχείρισης τίτλων γης, ενώ η προσπάθεια δημιουργία κτηματολογίου που ξεκίνησε το 2000, δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Εάν σε αυτό προστεθεί η πολεοδομική και δασονομική διαφθορά, καθώς αυτή του κράτους γενικότερα, το αποτέλεσμα είναι ευκαιρίες για ανάπτυξη στο τομέα του real estate.
Στην Ευρώπη είναι αδύνατο να χτίσει κάποιος χωρίς την απαραίτητη άδεια, ενώ όσοι το επιχειρούν, έρχονται αντιμέτωποι με βαριά πρόστιμα και κατεδαφίσεις. Στην Ελλάδα είναι δυνατό να καταπατηθεί δασική ή αγροτολειβαδική έκταση, να τοποθετηθούν θεμέλια σε ένα κτήριο, να συνδεθούν υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, να δωροδοκηθούν αξιωματούχοι, και τέλος -προεκλογικά συνήθως- να γίνουν νομιμοποιήσεις αυθαιρέτων.
Με ποια δικαιολογία μπορούν οι πολιτικοί να δικαιολογήσουν την ανοχή στη παρανομία; Η πιο συνηθισμένη είναι πως τα αυθαίρετα αφορούν οικίες φτωχών πολιτών, αν και στη πραγματικότητα αρκετές φορές, κάποια από αυτά τα κτίσματα αφορούν βίλες με πισίνες και όχι παραπήγματα.
Η τραγωδία σύμφωνα με το συντάκτη, οφείλεται εν μέρη σε ανέντιμους πολιτικούς που για ψηφοθηρικούς λόγους επιτρέπουν μια στρεβλή κατάσταση να συνεχίζεται, αλλά και στους πολίτες που με την ανοχή και ίσως την ενθάρρυνση των κυβερνώντων, είναι συνένοχοι σε αυτή τη κατάσταση. Επειδή η πολιτεία για δεκαετίες ολόκληρες έχει ανεχτεί, παραβλέψει και πολλές φορές ανταμείψει τη παρανομία για το δικό της συμφέρον, η ελληνική κοινωνία ίσως θα πρέπει να κοιταχτεί στο καθρέπτη για να βρει τους ενόχους της καταστροφής.
Στο phys.org είδαμε ένα ακόμη ενδιαφέρον δημοσίευμα με τίτλο «Φωτιές στην Ελλάδα, μια τραγωδία αλλά όχι μια έκπληξη,» που αποδίδει τη καταστροφή στην άναρχη δόμηση εντός πευκοδασών, έλλειψη σχεδίων εκκένωσης και στη κακή οργάνωση των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης που έχουν πληγεί από την οικονομική κρίση.
Ο δασολόγος Νίκος Μπόκαρης υποστηρίζει πως στη περίπτωση της καταστροφής στο Μάτι, οι προϋποθέσεις για να συμβεί ήταν παρούσες εδώ και καιρό. Η ύπαρξη πολλών οικισμάτων ανάμεσα σε πεύκα και η κακή ή αδύνατη πρόσβαση σε ορισμένες κατοικίες, έκαναν τη καταστροφή αναπόφευκτη. Τα πεύκα ήταν μεγάλα σε ηλικία, ψηλά και πλατιά, δίνοντας το απαραίτητο καύσιμο στη πυρκαγιά για να εξαπλωθεί, με τη βοήθεια ανέμων ταχύτητας άνω των 100 χλμ/ώρα.
Σύμφωνα με τον ειδικό στις φυσικές καταστροφές Κώστα Καλαμποκίδη, η κλιματική αλλαγή δημιουργεί νέες και πιο ακραίες καιρικές συνθήκες. Επισημαίνει όμως ότι ο καιρός μπορεί να προβλεφθεί. Ακόμη και σε χώρες με πανίσχυρα μέσα δασοπυρόσβεσης, ο κίνδυνος που υπάρχει σε κατοικημένες περιοχές εντός δασών είναι τεράστιος.
Όλοι οι ειδικοί επί των φυσικών καταστροφών συμφωνούν πως η κλιματική αλλαγή παίζει μεγάλο ρόλο, κάτι που επικαλέστηκε και ο Έλληνας πρωθυπουργός. Ο Αλέξης Τσίπρας ωστόσο παραμέλησε να αναφερθεί σε μια σημαντικότατη έλλειψη που δεν είναι άλλη από τη πρόληψη. Σύμφωνα με τη περιβαλλοντολόγο Χριστίνα Θεοχάρη «Έχουμε κουραστεί να το λέμε και να το επαναλαμβάνουμε χωρίς να γίνεται τίποτα.» Ο βασικός σχεδιασμός, όπως ένα καλά διαφημισμένο σχέδιο εκκένωσης, θα έχει ελαχιστοποιήσει τη τραγωδία στο Μάτι. Πολλοί από αυτούς που έχασαν τη ζωή τους εγκλωβίστηκαν σε κυκλοφοριακή συμφόρηση, τη στιγμή που κάτοικοι και τουρίστες προσπαθούσαν έντρομοι να ξεφύγουν από τις φλόγες.
Σύνοψη
Τι μας λένε τα παραπάνω δημοσιεύματα; Τραγωδίες όπως αυτή στο Μάτι έχουν ξανασυμβεί και ίσως συμβούν πάλι στο μέλλον. Μια σειρά από διαδοχικές ανίκανες κυβερνήσεις έχουν επιδείξει ανοχή και έχουν ενθαρρύνει παραβατικές συμπεριφορές για ψηφοθηρικούς λόγους. Η έλλειψη πρόληψης και σχεδιασμού όμως, αποτελούν τους κύριους λόγους που θρηνήσαμε εκατόμβη θυμάτων. Σύμφωνα με τους ειδικούς, επρόκειτο για μια καταστροφή που ήταν θέμα χρόνου να συμβεί και κανείς δεν έκανε τίποτα για να την αποτρέψει.