Ανθυποβρυχιακά HU-16B: Κυνηγώντας «σκιές» στο Αιγαίο

Το κυνήγι υποβρυχίων είναι ένα θανάσιμο παιχνίδι δεξιοτεχνίας που απαιτεί υπομονή, αποφασιστικότητα και πάλι υπομονή… Είναι σαν να κυνηγάς «σκιές» στα βαθυγάλανα νερά, σε ύψος λίγων μέτρων από την επιφάνεια. Ωστόσο, παρά την ηλικία και τους περιορισμούς τους, τα ελληνικά HU-16B είχαν αποδείξει σε όλους τί άξιζαν.
Σε διασυμμαχικές ασκήσεις με ιταλικά Br.1150 Atlantic, αμερικανικά P-3C από την Sigonella και βρετανικά Nimrod τα πληρώματα της 353 ΜΝΑΣ θύμισαν ότι ένα αεροπλάνο είναι τόσο καλό όσο αυτοί που το πετούν. Μάλιστα σε μια άσκηση (Νηρηίς ’89) πέτυχαν ότι δεν κατάφεραν τα πληρώματα της RAF που έχασαν… έξι φορές το «εχθρικό» υποβρύχιο.
Οι αποστολές ανθυποβρυχιακού πολέμου διεξάγονται είτε με την μεμονωμένη δράση αεροσκάφους σε μια δοθείσα περιοχή ή με συνδυασμένη Α/Υ δράση αεροσκαφών και μονάδων επιφανείας. Στην περίπτωση που καλείτο αεροσκάφος να αναλάβει μεμονωμένα δράση, με την άφιξή του την προκαθορισμένη περιοχή ο Συντονιστής Τακτικής (TACCO) έπαιρνε τον επιχειρησιακό έλεγχο του αεροπλάνου και το Albatross άρχιζε την ανθυποβρυχιακή έρευνα.

Η έρευνα διεξήγετο οπτικώς και ηλεκτρονικώς από ύψος μικρότερο των 1.000 ποδών (γύρω στα 300 μ). Μάτια και ραντάρ έψαχναν την επιφάνεια για το χαρακτηριστικό σημάδι που αφήνει ένα περισκόπιο ενώ ο χειριστής της συσκευής MAD προέκτεινε τον μήκους 4,8 μ βραχίονα του συστήματος αρχίζοντας την δική του έρευνα.
Όπως δηλώνει το όνομά της, η συσκευή MAD ανιχνεύει τυχόν διαταραχές του γήινου μαγνητικού πεδίου που δημιουργεί η παρουσία ενός μεταλλικού όγκου όπως είναι το υποβρύχιο. Ωστόσο οι ενδείξεις δεν είναι απόλυτα αξιόπιστες, όχι μόνο επειδή και το ίδιο το αεροπλάνο επηρεάζει το μαγνητικό πεδίο αλλά διότι αυτό που προκάλεσε την διαταραχή μπορεί να μην είναι υποβρύχιο αλλά κάποιο ξεχασμένο ναυάγιο. Επρόκειτο για μέσο με περιορισμένη ακτίνα δράσης η οποία γίνεται μικρότερη αν ένας έμπειρος κυβερνήτης υποβρυχίου μεγαλώσει την απόσταση που τον χωρίζει από το αεροπλάνο οδηγώντας το σκάφος του πιο βαθιά.

Όταν χανόταν η επαφή με το υποβρύχιο, ο TACCO σημείωνε στον χάρτη το datum, την τελευταία γνωστή θέση του στόχου. Από την πλευρά του, ο κυβερνήτης του υποβρυχίου δεν σκόπευε να κάνει εύκολη την δουλειά για το Α/Υ αεροσκάφος και άρχιζε αλλαγές πορείας και ταχύτητας. Το κυνήγι θα κρατούσε αρκετά…
Προσπαθώντας να υπολογίσει την νέα θέση του υποβρυχίου ο TACCO ζητούσε από τον κυβερνήτη την ρίψη ηχοσημαντήρων. Με την πόντισή τους, το αεροσκάφος άρχιζε να πετά tactical sonobuoy patterns ρίχνοντας και άλλους ηχοσημαντήρες, θέτοντας το υποβρύχιο σε κλοιό. Η απόλυτη συνεργασία των μελών του πληρώματος ενός αεροσκάφους, τόσο μεταξύ τους όσο και με τις φίλιες μονάδες επιφανείας ή ελικόπτερα, θεωρείται προϋπόθεση για την επιτυχία μιας ανθυποβρυχιακής αποστολής.

Την ίδια ώρα ο κυβερνήτης του υποβρυχίου εκμεταλλευόταν όσα κόλπα ήξερε για να αποπροσανατολίσει τους διώκτες του στην επιφάνεια. Ο μεγαλύτερος ίσως σύμμαχος ενός υποβρυχίου είναι το περιβάλλον στο οποίο επιχειρεί και δη οι θερμογραφικές συνθήκες της θάλασσας καθώς από αυτές εξαρτάται η απόσταση μετάδοσης του ήχου στο νερό.
Στην θάλασσα ο ήχος «ταξιδεύει» πέντε φορές ταχύτερα απ’ ότι στον αέρα. Οι αλλαγές της θερμοκρασίας, η μορφολογία του πυθμένα και η διαφορετική ανά περιοχές περιεκτικότητα του νερού σε αλάτι επηρεάζουν την «ηχώ» του ήχου, μειώνοντας την αποτελεσματικότητα των ανθυποβρυχιακών συσκευών. Αν υποβρύχιο και υδρόφωνο βρίσκονται σε νερά με την ίδια θερμοκρασία, οι συνθήκες είναι ιδανικές για τον εντοπισμό του.

Ωστόσο, αν το υποβρύχιο κινηθεί σε νερά με διαφορετική θερμοκρασία, τα εκπεμπόμενα σήματα αντανακλώνται σε έναν «τοίχο ψυχρού νερού» που πέφτει σαν παραπέτασμα πίσω από το σκάφος αυξάνοντας τις πιθανότητες απόκρυψης και διαφυγής του. Μπερδεύοντας τους διώκτες του, ο κυβερνήτης του υποβρυχίου κέρδιζε χρόνο για την επόμενη κίνησή του. Με λίγη τύχη θα κατόρθωνε να γλυτώσει.
Μόλις χανόταν το ίχνος, το αεροσκάφος διεύρυνε αμέσως την έρευνά του. Σημειωτέον ότι οι ίδιες συνθήκες που προστάτευαν το υποβρύχιο, ορισμένες εποχές του χρόνου στρέφοντο εναντίον του. Αντίθετα με το καλοκαίρι, όπου οι θερμογραφικές συνθήκες ήταν υπέρ του υποβρυχίου, τον χειμώνα η εμβέλεια των ηχοσημαντήρων αυξανόταν, φθάνοντας μερικές φορές ακόμη και τις 5.000 γυάρδες (4.572 μ).

Με έναν καλό κυβερνήτη, το «παιχνίδι της γάτας και του ποντικού» μπορούσε να κρατήσει ώρες. Με έναν εξαιρετικό, μπορούσε να κρατήσει και μέρες. Έως ότου η γραφίδα του MAD να άρχιζε να κινείται σαν τρελλή ή ο χειριστής του ραντάρ να πετύχαινε «radar fix»… Ρίψη καπνογόνου, τώρα! Η επιμονή και η υπομονή του πληρώματος του Α/Υ αεροπλάνου κέρδισαν. Το υποβρύχιο είχε εντοπισθεί ξανά.
Στις ασκήσεις, οι ικανότητες του κυβερνήτη του υποβρυχίου ακονίζουν αυτές του πληρώματος του αεροσκάφος και το αντίστροφο. Στον πόλεμο όμως θα υπήρχε μόνο ένας νικητής. Ο Συντονιστής Τακτικής θα ανέφερε στον πιλότο ότι γνωρίζει την ακριβή θέση του στόχου και είναι έτοιμος για την προσβολή του. Προηγείτο η αναγνώριση της ταυτότητας του υποβρυχίου είτε μέσω IFF, είτε με τον αποκλεισμό των γνωστών περιοχών δράσης των φιλίων μονάδων.
Αν ο αντίπαλος εντοπιζόταν κοντά σε σκάφη επιφανείας, η προσβολή θα γινόταν από αντιτορπιλλικά με βόμβες βάθους, τορπίλλες ή ASROC. Σε διαφορετική περίπτωση, το Albatross άρχιζε τον κύκλο της επίθεσής του έχοντας επιλέξει τα κατάλληλα όπλα ανάλογα με την απόσταση και το βάθος του στόχου. Και τότε το αργό, άχαρο αμφίβιο γινόταν ένα πολύ επικίνδυνο αεροπλάνο.
Αλέξανδρος Θεολόγου
Πρώτη δημοσίευση 11/3/2019