Χθες, Τετάρτη, 10 Ιουνίου η επιχείρηση “IRINI” της Ευρωπαϊκής Ένωσης έδωσε το πρώτο της τεστ με την πραγματικότητα και απέτυχε.
Το εμπορικό πλοίο RoRo “CIRKIN”, τουρκικής ιδιοκτησίας με σημαία Τανζανίας, εντοπίστηκε να κατευθύνεται προς τις ακτές της Λιβύης νοτιο-δυτικά της Κρήτης. Η πορεία του πλοίου το έθετε αμέσως στη λίστα υπόπτων για μεταφορά όπλων στην αντιμαχόμενη Λιβύη και βάσει των κανόνων της επιχείρησης έπρεπε να ελεγχθεί. Το πλοίο συνόδευαν τρία πλοία του τουρκικού πολεμικού ναυτικού (TDK).
Η φρεγάτα “ΣΠΕΤΣΑΙ” (F453), το μόνο πλοίο σε υπηρεσία με το ιταλικό στρατηγείο της επιχείρησης τη στιγμή εκείνη, αντέδρασε όπως προβλεπόταν: Απονήωσε το οργανικό της ελικόπτερο, προσέγγισε το ύποπτο πλοίο και το κάλεσε με τον ασύρματο να σταματήσει για νηοψία. Το “CiRKIN” δεν απάντησε. Η απάντηση ήρθε από ένα από τα τουρκικά πολεμικά που απάντησαν μόνο πως “το πλοίο βρίσκεται υπό την προστασία της Τουρκικής Δημοκρατίας”.
Το μήνυμα μεταδόθηκε από το ελικόπτερο στη φρεγάτα “ΣΠΕΤΣΑΙ” και από τη φρεγάτα στο αρχηγείο της EUNAVFOR MED, έδρα της επιχείρησης “IRINI”. Το αρχηγείο απάντησε να μην πραγματοποιηθεί νηοψία αλλά να παρακολουθήσει η φρεγάτα διακριτικά. Τα τουρκικά πλοία κατέπλευσαν στο λιμάνι της Μισράτα χωρίς άλλα προβλήματα.
Αυτά είναι τα γεγονότα, όπως έλαβαν χώρα. Επειδή, όμως, πολλά γράφτηκαν από χθες σε ιστότοπους και καφενεία, για το “τί έπρεπε” να γίνει και “πώς όφειλε” να δράσει το ελληνικό πλοίο, θεωρούμε πως πρέπει να βάλουμε κάποια πράγματα στη θέση τους.
Η επιχείρηση “IRINI” είναι μια επιχείρηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για την ακρίβεια είναι μια από τις πρώτες επιχειρήσεις που αναλαμβάνει η Ε.Ε. στον στρατιωτικό τομέα. Πρόκειται, λοιπόν, για μια πρόβα των ικανοτήτων της να λαμβάνει σοβαρές αποφάσεις και τολμηρές πρωτοβουλίες στον διεθνή χώρο μετασχηματιζόμενη από μια ένωση εμπορική και χρηματική, σε ένωση πολιτική.
Πώς η Irini θα αντιδράσει στις (τουρκικές) παραβιάσεις του εμπάργκο όπλων στη Λιβύη;
Η επιχείρηση “IRINI” είναι μια πιο αποφασιστική έκδοση της “SOPHIA”, που προηγήθηκε τα πέντε προηγούμενα χρόνια (2015-2020) για να αναχαιτίσει τη ροή λαθρομεταναστών και να περιορίσει τα θανατηφόρα ατυχήματα από τη μεταφορά ανθρώπων με πλαστικές σχεδίες από τη Λιβύη στην νότια Ευρώπη. Η επιχείρηση “SOPHIA” ήταν λοιπόν περισσότερο μια επιχείρηση ακτοφυλακής, για έρευνα και διάσωση (όπως είχαν αιχμηρά παρατηρήσει Βρετανοί βουλευτές) και αντικαταστάθηκε από μια δράση πιο οργανωμένης μορφής για την επιβολή εμπάργκο όπλων στη Λιβύη και την αποτροπή λαθρεμπορίου καυσίμων, την εκπαίδευση της ακτοφυλακής και την αποτροπή λαθρομετανάστευσης και εμπορίας ανθρώπων.
Πρόκειται, λοιπόν, είναι μια στρατιωτική επιχείρηση που ανέλαβε η Ενωμένη Ευρώπη εφαρμόζοντας τις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασσφαλείας του ΟΗΕ (απόφαση 2292 του 2016) για εμπάργκο μεταφοράς όπλων από και προς τη Λιβύη ώστε σταδιακά να δημιουργηθούν συνθήκες κατάπαυσης του πυρός στη χώρα. Μάλιστα, στις 5 Ιουνίου (την περασμένη Παρασκευή) το Σ.Α. του ΟΗΕ ομόφωνα ενέκρινε και ενίσχυσε τα περιθώρια δράσης της επιχείρησης δίνοντας το δικαίωμα να εκτελούν νηοψίες σε διεθνή ύδατα προς τον σκοπό εφαρμογής του εμπάργκο όπλων (απόφαση 2526 του 2020 του Σ.Α. του ΟΗΕ)
Στην επιχείρηση συμμετέχει και η Ελλάδα με σημαντική συμβολή (η φρεγάτα “‘ΥΔΡΑ” τον Μάιο και η φρεγάτα “ΣΠΕΤΣΑΙ” τον Ιούνιο). Μαζί τους έπρεπε να υπάρχει κι ένα δεύτερο πλοίο, καθώς τον Μάιο η “ΥΔΡΑ” συνυπηρέτησε με το γαλλικό αντιτορπιλικό “JEAN BART” και τον Ιούνιο η “ΣΠΕΤΣΑΙ” έπρεπε να είναι με το ιταλικό ελικοπτεροφόρο-αποβατικό “SAN GIORGIO” που όμως δεν είχε ακόμα αναπτυχθεί.
Εκείνη την κρίσιμη στιγμή φαίνεται πως επέλεξε η Τουρκία για να κάνει την κίνηση προκαλώντας τα αντανακλαστικά της Ε.Ε.. Η ελληνική φρεγάτα βρέθηκε μόνη της να εφαρμόσει τις εντολές ενός ναυτικού αποκλεισμού με άνωθεν εντολές το ιταλικής διοίκησης EUNAVFOR MED, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο μέσω της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας (CSDP) και μέσω αυτών του Συμβουλίου Ασφαλείας.
Η Τουρκία σπάει το εμπάργκο πώλησης όπλων στην Λιβύη – πούλησε οχήματα MRAP Kirpi
Η Τουρκία από τη μεριά της φαίνεται να ενθάρρυνε μια πράξη πειρατείας. Με βάση το Διεθνές Δίκαιο, αν και υποχρεούται να εφαρμόσει και να σεβαστεί και αυτή το εμπάργκο στη Λιβύη, είναι ελεύθερη να διατηρεί σχέσεις και να έχει εμπόριο με την κυβέρνηση της Λιβύης, εφόσον αυτή είναι επίσημα αναγνωρισμένη (και η κυβέρνηση Faraj είναι). Κακόπιστα αλλά νόμιμα, ένα εμπορικό πλοίο στα διεθνή ύδατα μπορεί να αρνηθεί τον έλεγχο από ένα ξένο πολεμικό πλοίο.
Εδώ , όμως, δεν ήταν αυτή η περίπτωση. Η φρεγάτα “ΣΠΕΤΣΑΙ” δεν ήταν ένα ελληνικό πολεμικό αλλά βρισκόταν υπό τη σημαία της Ε.Ε. και εφάρμοζε σαφείς αποφάσεις του ΟΗΕ. Το τουρκικό πλοίο δεν είχε δικαίωμα να αρνηθεί. Η άρνηση δεν προήλθε από το ίδιο το πλοίο αλλά από σαφή επιθετική κοινοποίηση των τουρκικών πολεμικών πλοίων: “το πλοίο είναι υπό την προστασία της τουρκικής δημοκρατίας” (δηλαδή, αν πλησιάσετε θα ανοίξουμε πυρ).
Τίθενται τα εξής ερωτήματα:
1. Τί έπρεπε να κάνει ο Έλληνας πλοίαρχος της “ΣΠΕΤΣΑΙ”; Να παρακούσει την εντολή του ανωτέρου του και να κινηθεί μόνος εναντίον τριών τουρκικών πολεμικών με σαφή πρόθεση να ανοίξουν πυρ; Πιθανώς και δεν νομίζουμε πως αμφιβάλλει κανείς για το θάρρος των πληρωμάτων και των αξιωματικών του ναυτικού μας αλλά εκτός από το θάρρος υπάρχει και η κοινή λογική. Μια τέτοια αντίδραση θα ικανοποιούσε κάποιους ναυμάχους του πληκτρολογίου αλλά θα κατέληγε με τη φρεγάτα με σοβαρές ζημιές και την Ελλάδα υπόλογη.
2. Τί έπρεπε να κάνει ο Ιταλός διοικητής, όταν ήξερε από τις προηγούμενες μέρες πως ο στολίσκος αυτός περνούσε ήδη από το Αιγαίο; Δεν έπρεπε να ζητήσει και να λάβει ενισχύσεις καθώς είχε ένα μόνο πλοίο διαθέσιμο να να διεξάγει αποκλεισμό στη μισή αφρικανική ακτή της Μεσογείου; Δεν έπρεπε να παρέμβει ο ίδιος καλώντας τα τουρκικά πολεμικά να μην διακόπτουν μια στρατιωτική επιχείρηση;
3. Τί έκανε η Ευρωπαϊκή Ένωση όταν αναλαμβάνει μια τόσο σημαντική επιχείρηση στην “αυλή” της και εφαρμόζει για πρώτη φορά ωμή δύναμη; Δεν ήξερε πως η Τουρκία εμπλέκεται άμεσα στη διένεξη μεταξύ των δύο παρατάξεων στη Λιβύη; Δεν ήξερε πως εφοδιάζει συστηματικά τώρα για μήνες τον Saraj με όπλα, οχήματα, μισθοφόρους, UAV ακόμα και με πτήσεις μεταγωγικών αεροσκαφών;
Θα το ξαναπούμε. Η χθεσινή ταπείνωση ήταν αποκλειστικά μια αποτυχία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των θεσμών της, που αποδεικνύονται ασπόνδυλοι, τυφλοί και μουγγοί και της υποτιθέμενης ισχύος, που ενώ διακηρύσσεται σε φωτογραφικά και αποσπάσματα βίντεο, την κρίσιμη στιγμή αποδεικνύεται ανίκανη, άτολμη και ελλιπής.
Η Τουρκία δεν είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά παραμένει υποψήφιο μέλος, μέλος του ΝΑΤΟ και μέλος του ΟΗΕ. Δεν είναι υπεράνω του διεθνούς δικαίου και δεν μπορεί να συμπεριφέρεται σαν νταής. Τη Δευτέρα, ο υπουργός εξωτερικών της θα προσέλθει στην Κοινή Διάσκεψη και καλό θα είναι να του υπενθυμίσουν τα παραπάνω πριν του εγκρίνουν πάλι εκατομμύρια για να φροντίσει τους πρόσφυφες ή οτιδήποτε άλλο.
Ο κατευνασμός δεν βοήθησε ποτέ κανέναν εκτός από τον παραβάτη των Συνθηκών. Και ένας πόλεμος δεν σταματά με ευχολόγια στο twitter αλλά με πράξεις. Ίσως η “IRINI” να έχει έρθει στο τέλος της. Και ίσως τη θέση της χρειάζεται ένας “ARIS”.
Και μια παράπλευρη ερώτηση, αν αντί των Τούρκων ήταν Ρώσοι που μετέφεραν όπλα ή μισθοφόρους στην άλλη παράταξη, θα λειτουργούσε το εμπάργκο καλύτερα ή μήπως η Ευρωπαϊκή Ένωση πίστεψε ότι δεν θα αντιμετώπιζε δύσκολες καταστάσεις και δύσκολες αποφάσεις όταν αναλάμβανε την υποχρέωση να εφαρμόσει αποφάσεις του ΟΗΕ;
