To 2005, η Αμερικανική Εταιρία Διαλεκτικής, ανακήρυξε τη λέξη “truthiness”, που σημαίνει «η αλήθεια που θέλουμε να υφίσταται», ως λέξη της χρονιάς. Το 2016, η λέξη της χρονιάς σύμφωνα με το Oxford Dictionarie, ήταν το “post-truth,” (μετα-αλήθεια) δηλαδή η πολιτική (συνήθως) ρητορική που αγνοεί την αλήθεια και βασίζεται σε μια προσωπική, ενίοτε εντελώς πλαστή, εκδοχή της πραγματικότητας. Το 2017, η φράση «fake news» έφτασε στη κορυφή της σχετικής λίστας δημοφιλίας του Collins English Dictionary. Μήπως ζούμε στην εποχή της μετα-αλήθειας, των fake news και των εναλλακτικών γεγονότων;
Σήμερα γνωρίζουμε πως τα fake news, δηλαδή η έννοια μέσα από την οποία ξεπήδησαν η μετα-αλήθεια, η αλήθεια που θέλουμε να υφίσταται και τα «εναλλακτικά γεγονότα», έχουν χρησιμοποιηθεί ως όπλο προπαγάνδας εναντίον κρατών και ιδεών. Η ταχύτητα με την οποία μια πληροφορία διαδίδεται σήμερα (πχ μέσω κοινωνικών δικτύων), αποτελεί το βασικό όπλο αυτών που θέλουν να διεξάγουν ένα νέο είδους «ασύμμετρο» πόλεμο, κατά οποιουδήποτε αντιπάλου. Fake news και προπαγάνδα υπάρχουν από την απαρχή της ανθρωπότητας, το μόνο που αλλάζει είναι η ταχύτητα διασποράς, αλλά όπως πάντα, έτσι και στις μέρες μας υπάρχει ένα μεγάλο υγιές κομμάτι σε κάθε κοινωνία, που αντιστέκεται στις θεωρίες συνωμοσίας και το λαϊκισμό.
Όλο και περισσότεροι άνθρωποι σε κάθε χώρα του πλανήτη, αρχίζουν είτε να αμφισβητούν εξωπραγματικούς ισχυρισμούς που κατακλύζουν τα media, ή να λαμβάνουν πιο ενεργό ρόλο, δημιουργώντας πλατφόρμες ελέγχου πληροφοριών και γεγονότων (fact checking). H αλήθεια είναι πως δεν φτάσαμε τυχαία σε αυτό το σημείο. Η ιστορία βρίθει από δραματικές καταστάσεις που ξεκίνησαν από τη διάδοση ανυπόστατων φημών, όπως πογκρόμ και μαζικές δολοφονίες εθνικών ομάδων, μέχρι πολέμους που βασίστηκαν σε σαθρά στοιχεία, όπως η κλιμάκωση της έντασης στο Βιετνάμ το 1964 και την εισβολή στο Ιράκ το 2003.
Αν και η παραπληροφόρηση και η χειραγώγηση των μαζών καλά κρατεί, ζούμε στην Εποχή της Επιστήμης της Λογικής και του Ορθολογισμού και πλέον, σε αντίθεση με το Μεσαίωνα, οι άνθρωποι που κρατούν σημαντικές θέσεις στη κοινωνία, σπάνια πιστεύουν σε μάγισσες, μονόκερους και αστρολόγους.
Αν εξαιρέσουμε κάποιους «μεταμοντερνιστές» που θεωρούν πως οι άνθρωποι είναι παράλογοι εκ φύσεως και πως η λογική είναι ένα είδους όπλου ηγεμονικής καταπίεσης και τους συνωμοσιολόγους που πιστεύουν ότι μας ψεκάζουν και μας κυβερνούν ερπετόμορφοι εξωγήινοι, οι υπόλοιποι άνθρωποι που παραπλανιούνται εσκεμμένα από τη παραπληροφόρηση, είναι άτομα της διπλανής πόρτας.
Ο σωστά ενημερωμένος πολίτης, μπορεί να αποφασίσει σωστά για το δικό του μέλλον και το μέλλον της κοινωνίας στην οποία ζει. Μαθαίνοντας τους ανθρώπους να χρησιμοποιούν υγιή κριτική πάνω σε σημαντικά θέματα, είναι μια διαδικασία που πρέπει να ξεκινά τουλάχιστον από το σχολείο. Τα fake news και η εποχή της μετά-αλήθειας, ήρθαν για να μείνουν. Τα τεχνολογικά μέσα τους δίνουν τη δυνατότητα να «επικαλύπτουν» τη πραγματικότητα. Επομένως είναι εξαιρετικά σημαντικό για τις σύγχρονες κοινωνίες να μεγαλώσουν πολίτες που δεν θα είναι έρμαιο της χειραγώγησης, αλλά υγιή σκεπτόμενα άτομα.
Διαβάστε επίσης
Επιβιώνοντας στην εποχή του λαϊκισμού και της «μετά-αλήθειας»
