Σπανίζει στην Ελλάδα η δημόσια και κυρίως εκ των «έσω» κριτική στο στράτευμα. Συνήθως, οι δηλώσεις πολιτικών προϊσταμένων στην Άμυνα, είναι υπερθετικές και με πολλά κλισέ. Οι λόγοι είναι ευνόητοι, τόσο για λόγους δημόσιας εικόνας -πολιτικών και στρατιωτικών-, όσο και από μια κουλτούρα πολύχρονη που επιβάλλει σημαντικά ζητήματα των Ενόπλων Δυνάμεων να επιλύονται εσωτερικά, χωρίς δημοσιότητα. Αν επιλύονται θα σχολιάσουμε εμείς, και δεν μένουν θαμμένα και ανακυκλούμενα.
Τι είπε λοιπόν στην Βουλή πριν λίγες μέρες ο υπουργός Αμύνης κ. Παναγιωτόπουλος, σε μια ζωηρή συζήτηση (καλό είναι αυτό) περί αποστολής όπλων στην Ουκρανία; Σχολιάζοντας το ότι πολλές πληροφορίες για το θέμα αλλά και γενικότερα κυκλοφορούν ευρύτατα;
«Θα θέσω θέμα στους αρχηγούς για το ελβετικό τυρί στα επιτελεία. Η άσκηση αντικατασκοπείας δεν έχει νόημα. Είναι πρόβλημα. Το συζητάνε όλοι στα καφενεία. Ποιοι; Αξιωματικοί; Υπαξιωματικοί; Προς Θεού. Είναι σημείο ανησυχίας αυτό. Η πληροφορία δεν πρέπει να είναι προσβάσιμη σε όλους. Εκφράζω την ευχή να μιλάνε όλοι λιγότερο. Τα στελέχη των ΕΔ δεν μπορούν να διοχετεύουν πληροφορίες ψάξε αυτό, δες εκείνο, δες αν ισχύει το άλλο. Μίλησαν οι αρχηγοί των επιτελείων και πέντε λεπτά μετά ήρθε ο συνάδελφος από τη Λέσβο ο οποίος προφανώς είχε μιλήσει με αξιωματικό ή υπαξιωματικό από εκεί (σ.σ. τη Λέσβο) και μας έλεγε για τη διάταξη στο νησί. Πέντε λεπτά μετά τους αρχηγούς».
Η παραδοχή αυτή του υπουργού πήρε μεγάλη δημοσιότητα και κακώς έγινε πεδίο κομματικής αντιπαράθεσης από όλες τις πλευρές (με εύκολες και άδικες στοχοποιήσεις). Στη συνέχεια, ο κ. Παναγιωτόπουλος σε συνέντευξη του στην εφημερίδα «Τα Νέα» έδωσε και περισσότερες διευκρινήσεις, για το αν θεωρεί το Πεντάγωνο «ελβετικό τυρί», δηλαδή γεμάτο τρύπες διαρροών:
«Δεν αναφέρομαι στο «Πεντάγωνο» ειδικά, αλλά σε όλο το σύστημα της στρατιωτικής ιεραρχίας από το επίπεδο του υπαξιωματικού και πάνω. Η διαρροή οπουδήποτε και σε ΜΜΕ, διαβαθμισμένων πληροφοριών για θέματα ασφάλειας όπως π.χ. αποθέματα και δυνατότητες συστημάτων των Ενόπλων Δυνάμεων, είναι κάτι που με προβληματίζει ιδιαίτερα αυτή την εποχή. Στη Βουλή έκανα παρότρυνση προς τους αρχηγούς των Επιτελείων να κάνουν ενέργειες για να ελέγξουν αυτό το φαινόμενο. Εκτιμώ ότι αυτές οι συμπεριφορές είναι για να αντιμετωπίζονται με όρους στρατιωτικού ποινικού κώδικα και όχι με χαλαρή αντιμετώπιση. Πρέπει να αναλάβουμε όλοι τις ευθύνες μας. Θα δώσω κατευθύνσεις άμεσα.»
Να πούμε λοιπόν μερικά για το ζήτημα: Αρχικά ο υπουργός έχει δίκιο. Και καλώς τονίζει ότι οι διαρροές γίνονται σε όλα τα επίπεδα. Ο ίδιος μιλά από «υπαξιωματικούς» και πάνω, αλλά στην πράξη ο κάθε στρατευμένος, κάτοχος κινητού θα ανεβάσει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και θα δείξει στην παρέα του βιντέακια από τον «στρατιωτικό βίο». Άκακα και χιουμοριστικά τα περισσότερα, αλλά σαφώς μια μελέτη τους όλο και κάτι θα δείξει και θα αποκαλύψει. Ταυτόχρονα βέβαια με μακροσκελείς αφηγήσεις για κάθε στοιχείο της στρατιωτικής καθημερινότητας.
Από κει και πάνω, ανάλογα φαινόμενα παρατηρούνται παντού. Κουβέντες, σχόλια, φωτογραφίες, κυκλοφορούν. Και ναι, πολλοί αξιωματικοί, δείχνουν διάθεση για κουβέντα. Σε ποιους μιλούν; Ας μην πάει το μυαλό μας κατευθείαν στο κακό. Οι πολιτευτές και βουλευτές αναζητούν αξιωματικούς που υπηρετούν στην περιοχή τους για κάποια «εξυπηρέτηση». Ο τοπικός Μητροπολίτης, φυσικά και έχει γνώμη και άποψη. Δήμαρχοι, δημοτικοί σύμβουλοι, οι «προύχοντες» κάθε επαρχίας, σύλλογοι, οργανώσεις, απόστρατοι, ομάδες εθνοφυλάκων, όλοι θα ψάξουν έναν αξιωματικό να πουν το παράπονο τους, να υποβάλλουν το αίτημα τους, να ζητήσουν κάποια βοήθεια, κ.ο.κ. Όλα αυτά όμως παράγουν ένα πλέγμα φιλικών σχέσεων, συμπαθειών, τελικά συζητήσεων, σχολίων, υπονοούμενων. Δεν είναι απίθανο λοιπόν κάποια να θίγουν ζητήματα διαβαθμισμένα.
Μετά είμαστε και εμείς οι δημοσιογράφοι: Οι εξειδικευμένοι της άμυνας, θεωρητικά τουλάχιστον διαθέτουν γνώσεις και κριτήριο να σταματήσουν την ερώτηση πριν φθάσει σε «διαβαθμισμένα», αλλά και αν τα ακούσουν, έστω από εκφυγή της γλώσσας, να μην τα δημοσιοποιήσουν. Θεωρητικά πάντα, γιατί έχουμε δει πολλά φαινόμενα «εύκολης δημοσιότητας». Για όσους έχουν την απορία, η ΠΤΗΣΗ που έχει πολλές αποκλειστικότητες από τα τεκταινόμενα στον χώρο της άμυνας, τις έχει ακριβώς λόγω παράδοσης δεκαετιών στον προσεκτικό χειρισμό της πληροφορίας. Έχοντας δηλαδή κερδίσει την εμπιστοσύνη των αρμοδίων για το τι γράφεται και πως γράφεται.
Αλλά πέρα από τους αμυντικούς συντάκτες, πολλοί συνάδελφοι (έμπειροι αλλά και νεόκοποι) δείχνουν ενδιαφέρον για τα αμυντικά ζητήματα. Συνήθως γίνεται με καλή πρόθεση, άλλες φορές για εντυπωσιασμό. Τα αποτελέσματα; Ευτυχώς τις περισσότερες φορές τα κείμενα δεν πάνε βαθιά, αλλά έχει συμβεί να περιέχουν στοιχεία που καλό θα ήταν να μην μεταφερθούν.
Είχε δίκιο ο υπουργός το υπαρκτό αυτό θέμα να το δημοσιοποιήσει; Ναι και όχι. Ναι γιατί είναι σοβαρό και οι εποχές παράξενες και γιατί τελικά πρέπει τα ζητήματα που απασχολούν την Άμυνα μας να φτάνουν στο Κοινοβούλιο και να συζητούνται, είτε στις ειδικές επιτροπές είτε στην Ολομέλεια. Όχι, γιατί καλό θα ήταν η στόχευση του να συνοδεύεται και από παρουσίαση πολιτικής σε αυτό το ζήτημα ασφαλείας, με ένα οργανωμένο πλάνο δηλαδή και όχι ως «έκρηξη». Κατά την άποψη μας όμως οι διάφορες αιτιάσεις “παραπόνων” που ακούστηκαν, με δηλώσεις πως “με όσα είπε ο υπουργός, μας προσέβαλλε όλους” είναι στα όρια της υπερβολής. Γιατί ξαναλέμε, το ζήτημα είναι υπαρκτό και δεν μπορεί να εμφανίζονται οι γνώστες του, ξαφνικά ως “θιγμένοι”.
Ο υπουργός πάντως μίλησε για εφαρμογή του στρατιωτικού κώδικα, δηλαδή ουσιαστικά της διερευνητικής και τελικά και τιμωρητικής διαδικασίας που αυτός προβλέπει. Είναι αυτό λύση; Ως έσχατη ναι. Στην πράξη, είναι σημαντικό οι Ένοπλες Δυνάμεις να αλλάξουν την κουλτούρα τους σε ότι αφορά την επικοινωνία. H οποία πρέπει να βελτιστοποιηθεί, να «οχυρωθεί» σε συγκεκριμένα άτομα που θα τη διαχειρίζονται, τα οποία να εκπαιδευθούν ανάλογα και με σύγχρονες μεθόδους (η «επικοινωνία» πλέον είναι επιστημονικό πεδίο), να έχουν σχετικές ικανότητες, με δομημένο κώδικα λειτουργίας. Όπως και να βελτιωθεί γενικώς η ροή πληροφορίας προς τα Μέσα σε ποιότητα και όγκο, ώστε οι Ένοπλες Δυνάμεις να απολαμβάνουν τη δημοσιότητα που αξίζουν, χωρίς αυτή να παράγεται επιπόλαια.
Ακόμη είναι σημαντικό να ενισχυθούν πληροφοριακά οι ειδικές κοινοβουλευτικές επιτροπές περί των αμυντικών, αλλά και να “θωρακιστούν” από πλευράς ασφαλείας, με σωστή ενημέρωση και με σχετικές -νομικές- δεσμεύσεις όλων των εμπλεκομένων.
Γενικότερα όμως είναι απαραίτητο κάθε ένας που δημόσια ομιλεί για τα της Άμυνας, ειδικός ή «ειδικός», να κάνει ένα έλεγχο στο τι λέει, γράφει, υπονοεί ή καταγγέλλει. Το ελβετικό τυρί βλέπετε, πέρα από τρύπες, έχει και ωραία γεύση αλλά και επίγευση. Και μερικοί έχουν χτίσει και καριέρα σερβίροντας ένα τέτοιο μίγμα από τυρί, φαρμάκι, δραματοποίηση, μεγαλοστομίες, εθνικοφαμφάρα και παραπληροφόρηση.
