Αεροσκάφος κρούσης stealth F-117A της USAF καταρρίπτεται από σερβική συστοιχία Α/Α πυραύλων κατά τον πόλεμο του Κοσσυφοπεδίου. Είναι η μόνη καταγεγραμμένη απώλεια του stealth αεροσκάφους του τύπου σε περίοδο επιχειρήσεων.
Η αεροπορική εκαστρατεία στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας ξεκίνησε στια 24 Μαρτίου 1999 μετά από διεθνή κινητοποίηση κατά των μέτρων καταστολής της κυβέρνησης του Βελιγραδίου προς τις ένοπλες ομάδες (αρχικά) και τον αλβανόφωνο πληθυσμό (στη συνέχεια) της σερβικής επαρχίας του Κοσυφοπεδίου και Μετοχίων. Με την παρακίνηση πολιτικών παρατάξεων και ομάδων πίεσης σε ισχυρά κράτη της Δύσης, κυρίως στις ΗΠΑ, οργανώθηκε επιχείρηση υπό την αιγίδα της Ατλαντικής Συμμαχίας, της πρώτης επίσημης στην ιστορία της ύπαρξής της (και κατά ειρωνία, λίγο πριν τα 50στά της “γενέθλια”) που συγκέντρωσε αρκετές χώρες στο να ξεκινήσουν έναν αδυσώπητο αεροπικό πόλεμο κατά της Σερβίας ώστε να την υποχρεώσουν να έρθει σε διαπραγματεύσεις.
Η κίνηση, ωστόσο, του ΝΑΤΟ συνάντησε μια ασυνήθιστα μεγάλη αντοχή από τη μεριά του σερβικού λαού που συσπειρώθηκε γύρω από την ηγεσία του και υπέμεινε τα χτυπήματα για δυόμιση σχεδόν μήνες, ενώ η αποτελεσματικότητα των βομβαρδισμών θα αποδειχθεί ότι ήταν αρκετά μικρή με αποτέλεσμα να εξελιχθεί από εξάρθρωση του συστήματος αεράμυνας στην καταστροφή των δημοσίων υποδομών της χώρας.
Ωστόσο, στις 20:15 της 27ης Μαρτίου, τρεις μέρες μετά την έναρξη των βομβαρδισμών, αεροσκάφος κρούσης τύπου F-117 Nighthawk με το κωδικό κλήσης “Vega 31” με κυβερνήτη τον αντισυνταγματάρχη (αντισμήναρχο) Darrell Patrick “Dale” Zelko, βετεράνο της επιχείρησης “Desert Storm”, καταρρίφθηκε από σερβική πυροβολαρχία SA-3 ‘Goa’ της 250ής Ταξιαρχίας Αεράμυνας πάνω από τη Βοϊβοδίνα, στη βόρεια Σερβία, κοντά στο χωριό Buđanovci.
Η επιχείρηση ήταν μοναδική στα χρονικά καθώς τα stealth βομβαρδιστικά κρούσης F-117 είχαν σχεδιαστεί (και δοκιμαστεί με επιτυχία σε πραγματικές επιχειρήσεις) για αφανή διείσδυση ξεγελώντας τα εχθρικά ραντάρ. Ωστόσο, το ραντάρ των παλιών (τεχνολογία 1960) S-125 Neva/Pechora (κωδική ονομασία ΝΑΤΟ: SA-3 Goa) κατόρθωσε να εντοπίσει το αεροσκάφος και εφαρμόζοντας τακτικές αποφυγής, εγκλώβισε και εκτόξευσε αρκετούς πυραύλους προς το μέρος του αμερικανικού αεροσκάφους. Ο αντισυνταγματάρχης “Dale” Zelko κατόρθωσε να αποφύγει τον πρώτο πύραυλο αλλά έπεσε θύμα του δευτέρου που προκάλεσε σημαντική ζημιά στο αεροσκάφος του και έπεσε σε περιδίνηση. Με κόπο κατόρθωσε να το εγκαταλείψει και να κρυφτεί καταδιωκόμενος από Σέρβους στρατιώτες κι αστυνομικούς για να διασωθεί από ομάδα ειδικών επιχειρήσεων της Αεροπορίας με ένα MH-53 οκτώ ώρες μετά.
Εικόνες από τα συντρίμμια του “Nighthawk” έκαναν το γύρο του κόσμου και αποτέλεσαν ένα πρώτης τάξεως όπλο προπαγάνδας στα χέρια των Σέρβων, σε μια σύγκρουση που η διαχείριση των ειδήσεων είχε ίσως μεγαλύτερη σημασία από τις ίδιες τις ειδήσεις. Σήμερα, τα συντρίμμια του Nighthawk εκτίθενται στο μουσείο Αεροπορίας στο Βελιγράδι, κάποια κομμάτια στάλθηκαν σύμφωνα με κάποιες πληροφορίες στη Ρωσία και στην Κίνα για να μελετήσουν την τεχνολογία stealth και ένα κομμάτι λάστιχο του αεροπλάνου δόθηκε σε δημοσιογράφους “δώρο” από τον ανεξάρτητο πολέμαρχο “Arkan”.
Η Αμερικανική Αεροπορία υποβάθμισε το γεγονός λέγοντας πως η τεχνολογία ήταν ήδη ξεπερασμένη και πως σύντομα τα αεροσκάφη θα αποσύρονταν. Τα F-117 αποσύρθηκαν το 2008, αν και κάποια έχουν εντοπιστεί να πετούν ακόμα. Ο διοικητής της Σερβικής πυροβολαρχίας που κατέρριψε το αμερικανικό “Nighthawk”, αντισυνταγματάρχης Zoltán Dani, ανακηρύχθηκε σε ήρωα της Σερβίας. Σήμερα είναι απόστρατος και διατηρεί αρτοποιείο. Συναντήθηκε με τον “Dale” Zelko το 2011 και σήμερα συνδέονται με δεσμούς φιλίας.
20 χρόνια από την Operation Allied Force στη Σερβία: Ο Αεροπορικός Πόλεμος στο μικροσκόπιο
