Του αναγνώστη μας Μίλτου Αντωνιάδη
Είτε μας αρέσει είτε όχι, η Τουρκία έχει επιτύχει σημαντικά άλματα στην πυραυλική τεχνολογία ενώ ταυτόχρονα τρέχει ένα φιλόδοξο πρόγραμμα ναυπήγησης νέων μονάδων επιφανείας, με 8 ή και 16 σύγχρονους αντιπλοϊκούς πυραύλους έτοιμους προς βολή. Επιπλέον, είναι γνωστή η Τουρκική τεχνογνωσία στον τομέα των UAVs/UCAVs που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν σαν δολώματα ή και spotters για τις τουρκικές μονάδες επιφανείας, ώστε αυτές να εκτελούν βολές πολύ πέραν του ορίζοντα. Τέλος, με τα τουρκικά υποβρύχια Type 214 προ των πυλών, η απειλή περιπλέκεται καθώς μια επίθεση κορεσμού κατά των ελληνικών πλοίων θα μπορούσε να περιλαμβάνει και τορπίλες (δύσκολο επιχειρησιακά να συγχρονιστούν με επίθεση επιφανείας/αέρος, πάντως όχι απίθανο).
Το Πολεμικό Ναυτικό λοιπόν χρειάζεται μονάδες που θα μπορούν πέραν όλων των άλλων να αμυνθούν με αξιώσεις απέναντι σε επιθέσεις κορεσμού με δεκάδες αντιπλοϊκούς πυραύλους, εκτοξευμένους από θαλάσσης ή/και από αέρος, να προσεγγίζουν από διαφορετικές διευθύνσεις το πλοίο.
Στο γενικότερο δράμα της «φρεγατιάδας» που ζούμε τελευταία, έχει προκύψει πρόσφατα ένα υπο-δράμα το οποίο συνοψίζεται στο ερώτημα: εκτοξευτές αντιαεροπορικών πυραύλων VLS Mk41 (των S11515, HF2) ή VLS Sylver (των FDI, FREMM); Υπάρχουν φυσικά πολλά άλλα υπο-δράματα στη σχετική συζήτηση, εξίσου ή και περισσότερο σημαντικά, ωστόσο το παρόν άρθρο θα προσπαθήσει να εστιάσει μόνο σε ότι αφορά στα δύο συστήματα VLS, τις διαφορές τους και πώς αυτές επηρεάζουν τελικά τις δυνατότητες των πλοίων που έχουν προταθεί στο ΠΝ.
Χρήστες και τύποι βλημάτων
Ο VLS Sylver, σε τέσσερις εκδοχές ύψους ως Α-35, Α-43, Α-50 και Α-70 (δηλαδή από 3,5 έως 7 μέτρα), σχεδιάστηκε για να εξυπηρετήσει τους Γαλλοιταλικής σχεδίασης πυραύλους Aster 15 και Aster 30. Στην πορεία δέχτηκε και άλλα όπλα όπως τον MICA VL, ενώ η μεγαλύτερου ύψους έκδοση (A-70) αναπτύχθηκε για να «χωρά» και τους αγαπητούς σε εμάς πυραύλους cruise SCALP NAVAL.
+
Ο τελευταίος (Α-70) βρίσκεται σήμερα σε υπηρεσία μόνο με τις 6 φρεγάτες FREMM του Γαλλικού Ναυτικού. Από τις Belhara «κόπηκε» λόγω κόστους και δεν μας αφορά καθώς δεν συμπεριλαμβάνεται ούτε στις FDI που προσφέρονται στο ΠΝ. Ο Α-50 πάντως, που μας αφορά, υπηρετεί σε αρκετά πλοία, συμπεριλαμβανομένων και των περίφημων Horizon του Ιταλικού και Γαλλικού Ναυτικού αλλά και των Type 45 του Βρετανικού Ναυτικού. Είναι συνεπώς ένα ώριμο οπλικό σύστημα που επιλέχτηκε όχι μόνο από τους Γαλλοιταλούς που το ανέπτυξαν αλλά και από το Βρετανικό Ναυτικό, με ότι αυτό συνεπάγεται.
Ο MK41 της Lockheed Martin φέρεται από τα περίφημα αντιτορπιλικά Arleigh Burke, τα καταδρομικά Ticonderoga και πολλές άλλες κλάσεις «Burke Clones» στον κόσμο, όπως Ιαπωνικά και Κορεάτικα αντιτορπιλικά αλλά και την Ισπανική φρεγάτα F110 (η οποία κόπηκε νωρίς από τον Ελληνικό διαγωνισμό). Όλες οι παραπάνω κλάσεις θεωρούνται πλοία αεράμυνας περιοχής, μερικά από τα ικανότερα στον κόσμο. Ο Mk41 μπορεί να διαμορφωθεί σε διάφορες συνθέσεις κελιών (από μονός έως οκταπλός) και συνήθως προσφέρεται ως οκτώ κελιών, τα οποία φέρουν είτε βλήματα μεσαίου βεληνεκούς (ESSM Blk II) σε τετράδες ανά κελί (quad pack), είτε βλήματα μεγάλου βεληνεκούς (SM-2) σε μονή τοποθέτηση ανά κελί. Από πλευράς μήκους προσφέρεται σε δύο εκδοχές, την Tactical και την πιο ψηλή Strike, η οποία μπορεί να εκτοξεύσει και άλλα όπλα για στρατηγική κρούση (όπως πυραύλους Tomahawk). Αυτή όμως δεν μας αφορά καθώς δεν έχει προσφερθεί στο ΠΝ.
Ωστόσο, στο Τactical module που μας αφορά, η LM έχει «χωρέσει» και πυραύλους για ανθυποβρυχιακό αγώνα (VL ASROC), κάτι που λείπει μέχρι στιγμής από τον Sylver A50.
Ταχυβολία συστημάτων
Ο ρυθμός βολής που επιτυγχάνεται από τον συνδυασμό ραντάρ-συστήματος μάχης και εκτοξευτή είναι ένας σημαντικός παράγοντας όσον αφορά την επιβιωσιμότητα του πλοίου σε επιθέσεις κορεσμού. Ένας υψηλός ρυθμός βολής από τον κάθετο εκτοξευτή συνδυασμένος με την ικανότητα (του πυραύλου/ραντάρ) να κατευθύνονται αυτοί οι πύραυλοι μπορεί να επιτρέψουν στο πλοίο να εγκλωβίσει και να αναχαιτίσει έγκαιρα όλους τους στόχους χωρίς καν να εμπλέξει τα συστήματα εγγύς αεράμυνας που διαθέτει.
Πιο συγκεκριμένα, ο Γαλλικός Sylver φέρεται να μπορεί να εξαπολύσει σχεδόν ταυτόχρονα όλους τους πυραύλους που θα φέρει η FDI (συνολικά 32 στην εκδοχή για το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό), ενώ ο παλαιότερος αλλά «τίμιος» MK41 έχει ακουστεί πώς χρειάζεται από 5 έως 10 δευτερόλεπτα μεταξύ διαδοχικών βολών. Κάτι που θα σήμαινε πως το πλοίο που φέρει VLS MK41 μπορεί να σηκώσει στον αέρα από 6 εως 12 αντιαεροπορικά βλήματα ανά λεπτό μόνο! Ας δούμε όμως τι ισχύει. Ο ΜΚ41 πράγματι χρειάζεται κάποιο χρόνο μεταξύ διαδοχικών εκτοξεύσεων βλημάτων. Ο λόγος είναι τα καυσαέρια που εκτονώνονται μέσω του καναλιού διαφυγής κατά την πυροδότηση ενός βλήματος.
Ο MK41 χρησιμοποιεί θαλασσινό νερό για να ψύξει το κανάλι γρήγορα αμέσως μετά την πυροδότηση του βλήματος, ενώ μια δεύτερη αντλία επιστρέφει όσο νερό δεν εξατμίστηκε πίσω στη θάλασσα. Τελικά πόσος χρόνος απαιτείται για την επαρκή ψύξη του συστήματος αλλά και του αέρα άνωθεν του εκτοξευτή ώστε να εκτοξευτεί το επόμενο βλήμα; Έχουν ακουστεί πολλά, ωστόσο φαίνεται πως το Αμερικάνικο Ναυτικό έχει ορίσει διάστημα τουλάχιστον 5 δευτερολέπτων μεταξύ βολών ESSM Blk II και 10 δευτερολέπτων μεταξύ βολών SM-2. Που είναι λογικό, καθώς ο τελευταίος είναι ένας μεγαλύτερος και βαρύτερος πύραυλος και απαιτεί περισσότερη κινητική ενέργεια για να εκτοξευθεί από στάση, άρα παράγει περισσότερα καυσαέρια. Επίσης, ο χρόνος των 5 δευτερολέπτων ανά ESSM φαίνεται πως δεν ισχύει στην περίπτωση που οι τελευταίοι είναι τοποθετημένοι ανά τετράδα στο ίδιο κελί (quad pack). Τότε ο χρόνος που απαιτείται μεταξύ δύο διαδοχικών εκτοξεύσεων ESSM του ίδιου κελιού ανεβαίνει πάλι στα 10+ δευτερόλεπτα. Πώς γίνεται λοιπόν τόσες διάσημες ναυτικές πλατφόρμες αεράμυνας να βασίζονται στον «αργό» Mk41;
ΑΠΟΨΗ: Επιθέσεις κορεσμού και οι ελληνικές υποψήφιες φρεγάτες για το ΠΝ (Μέρος 2ο)
Πολύ απλά, ο περιορισμός αφορά σε έναν οκταπλό εκτοξευτή. Ο δεύτερος, ο τρίτος και ο τέταρτος που είναι τοποθετημένοι στο ίδιο πλοίο μπορούν να βάλλουν ταυτόχρονα με τον πρώτο. Έτσι, ένα καταδρομικό Ticonderoga με συνολικά 16 οκταπλούς εκτοξευτές Mk41 μπορεί θεωρητικά να εκτοξεύσει μια ομοβροντία από 16 πυραύλους ταυτόχρονα. Ένα Arleigh Burke θεωρητικά μπορεί να εκτοξεύσει 12 πυραύλους ταυτόχρονα (στην πράξη η τακτική των ABs του USN είναι να βάλλουν ESSMs με ρυθμό 1/sec). Και τελικά, μια SIGMA 11515 με τέσσερις οκταπλούς MK41 θα μπορεί να εκτοξεύει τετράδες βλημάτων ανά 5 δευτερόλεπτα, εναλλάσσοντας τα μπλοκ κελιών ώστε να αποφύγει διαδοχική εκτόξευση ESSM από το ίδιο κελί που θα καθυστερούσε περισσότερο. Έτσι μπορεί να φτάσουμε σε 48 βλήματα το λεπτό. Καθόλου άσχημα για τους Ολλανδούς, αν σκεφτούμε ότι η μεν γαλλική FDI δεν διαθέτει καν απόθεμα 48 βλημάτων για να εξαπολύσει, η δε αμερικανική HF2 με έναν μόνο οκταπλό εκτοξευτή Mk41 φορτωμένο με 32 βλήματα σε τετράδες θα έχει και χαμηλό φόρτο βλημάτων και χαμηλό ρυθμό βολής.
Πάμε τώρα στον Γαλλικό Sylver και τις διάφορες εκδόσεις του. H αλήθεια είναι πως ελλείψει δημοσίως διαθέσιμων επιχειρησιακών δεδομένων από το Γαλλικό Ναυτικό δεν μπορούμε ούτε να επιβεβαιώσουμε ούτε να απορρίψουμε τον Γαλλικό ισχυρισμό περί ρυθμού βολής με βεβαιότητα. Αυτό που είναι γνωστό πάντως, είναι πως στους εκτοξευτές Sylver κάθε κελί διαθέτει το δικό του κανάλι διαφυγής (αντί για ένα ανά 8 κελιά). Μια σχεδιαστική καινοτομία που μπορεί να δικαιολογήσει καλύτερους χρόνους σε σχέση με τον Mk41.
Με βάση τα παραπάνω μπορούμε τελικά να υπολογίσουμε την θεωρητική αλλά και την πραγματική ταχυβολία (λαμβάνοντας υπόψη τα διαθέσιμα βλήματα) των προτεινόμενων φρεγατών για βλήματα μέσου βεληνεκούς, δηλαδή ESSM, Aster 15, Mica VL, CAMM ER:
Από τον παραπάνω πίνακα φαίνεται πως ενώ η θεωρητική ταχυβολία του Sylver A-50 είναι εντυπωσιακή, στην πράξη το πλεονέκτημα αυτό ακυρώνεται από τη συνολική διαθέσιμη ποσότητα βλημάτων του πλοίου. Δηλαδή το πλεονέκτημα της ταχύτητας (8 κανάλια αντί για ένα) συνοδεύεται από μειονέκτημα σε φόρτο. Επιχειρησιακά όμως, για να αμυνθείς με επιτυχία σε επιθέσεις κορεσμού αυτό που σε ενδιαφέρει είναι η πραγματική, όχι η θεωρητική ταχυβολία. Πόσα βλήματα θα έχεις σηκώσει μέσα στα πρώτα κρίσιμα 60 δευτερόλεπτα. Δεύτερο αλλά εξίσου σημαντικό συμπέρασμα είναι πως μετά την άμυνα σε επίθεση κορεσμού, ακόμα και η SIGMA με την φτωχότερη διαμόρφωση 2 Χ Mk41 θα έχει αρκετά βλήματα για να συνεχίσει να πολεμά, ενώ η FDI, με άδεια κελιά, θα πρέπει να αποσυρθεί. Αξιοσημείωτο είναι πως η πρόταση της NAVAL GROUP για το ΠΝ, με 4 X Sylver A-50 και ένα RAM είναι σημαντικά καλύτερη από την διαμόρφωση που θα πάρει το Γαλλικό Ναυτικό, με 2 Χ Sylver Α-50 (16 βλήματα) και κανένα CIWS. Οπότε οι FDI σε Γαλλική υπηρεσία θα είναι υποεξοπλισμένα πλοία. Τέλος, η HF2 με τα 12 βλήματα που θα μπορεί να σηκώσει στον αέρα σε ένα λεπτό, μάλλον δεν θα έχει επιβιώσει της επίθεσης κορεσμού (εκτός αν το RAM κάνει το θαύμα του), οπότε η συζήτηση για φόρτους είναι περιττή.
Τι γίνεται όμως με τους SM-2/Aster 30;
Και οι δύο εκτοξευτές μπορούν να βάλλουν βλήματα μεγάλου βεληνεκούς δηλαδή τους Aster 30 και SM-2. Κανένας από τους δύο εκτοξευτές δεν μπορεί να πάρει αυτά τα βλήματα σε τετράδες. Οπότε το πλεονέκτημα του Mk41 σε φόρτο μικρότερων πυραύλων εδώ δεν ισχύει πλέον. Επίσης, αυτά τα βλήματα συνήθως δεν χρησιμοποιούνται για την άμεση αυτοάμυνα του πλοίου αλλά για αεράμυνα περιοχής. Σε αυτόν τον επιχειρησιακό ρόλο, δεν παίζει κάποιο ειδικό ρόλο η ταχυβολία του εκτοξευτή οπότε το πλεονέκτημα ταχυβολίας του Sylver επίσης ακυρώνεται. Άλλα ζητήματα είναι κρίσιμα για την βολή βλημάτων μεγάλου βεληνεκούς, όπως η απαίτηση για καταύγαση στόχων (πχ. το Ticonderoga έχει τέσσερις καταυγαστήρες-illuminators, τo Arleigh Burke έχει τρεις, κ.ο.κ.), ή ο εντοπισμός χαμηλά ιπτάμενων στόχων, όπως αντιπλοϊκοί πύραυλοι cruise, πέραν του ορίζοντα από άλλα ραντάρ και τροφοδότηση δεδομένων μέσω της διασύνδεσής των συστημάτων μάχης των πλοίων, αφού κανένα ραντάρ επιφανείας δεν μπορεί να νικήσει την καμπυλότητα της Γης.
Όσον αφορά αυστηρά στη σύγκριση των δύο συστημάτων κάθετης εκτόξευσης λοιπόν, εδώ έχουμε ισοπαλία. Από την άλλη, σε επίπεδο πλοίου, αν το ΠΝ θέλει να συμπεριλάβει τέτοια βλήματα στο οπλοστάσιό του θα πρέπει να επιλέξει πλοίο/εκτοξευτή με επαρκή φόρτο βλημάτων ώστε να υπάρχει χώρος για αρκετούς πυραύλους μεσαίου βεληνεκούς, λίγους μεγάλου βεληνεκούς και, στην περίπτωση του MK41, επιπλέον κάποια κελιά για VL ASROC.
Φόρτος βλημάτων ή ταχυβολία;
Θα μπορούσαμε φυσικά να αναρωτηθούμε, εάν τελικά ο Sylver A-50 έχει τόσο σημαντικό μειονέκτημα στο φόρτο βλημάτων, πώς και υπηρετεί σε «βαριά» ονόματα αντιτορπιλικών όπως οι Horizon και τα Type 45; Η απάντηση είναι πως αυτές οι δύο σχεδιάσεις διαθέτουν 48 κελιά συνολικά, δηλαδή 50% περισσότερους πυραύλους από τους 32 που χώρεσε η NAVAL GROUP στην FDI που μας προτείνει. Βέβαια, ακόμα και αυτά τα πλοία είναι πολύ μακριά από ένα Arleigh Burke, αν σκεφτούμε τους εκατοντάδες πυραύλους που φιλοξενούνται μέσα στα 96 κελιά MK41 του τελευταίου.
Τελικά η επιλογή του μείγματος είναι διαφορετική για κάθε χρήστη με βάση τις επιχειρησιακές ανάγκες του και το δόγμα που έχει διαμορφώσει για να τις καλύψει. Το ΠΝ δεν είναι Αμερικάνικο Ναυτικό να γεμίζει κελιά με εκατοντάδες πυραύλους. Το κόστος είναι απαγορευτικό και, άλλωστε, τα πλοία μας δεν θα ταξιδεύουν για μήνες στις εσχατιές του πλανήτη όπως αυτά του USN. Το ΠΝ όμως δεν είναι ούτε Γαλλικό Ναυτικό να στέλνει τα πολεμικά του σε μεγάλους στολίσκους με ένα αντιτορπιλικό επικεφαλής, οπότε οι φόρτοι πυραύλων να αλληλοσυμπληρώνονται. Πρέπει να επιλέξει το καλύτερο δυνατό μείγμα φόρτου/ταχυβολίας με βάση τις προτάσεις που έχουν κατατεθεί.
Κατά την προσωπική μου άποψη οι FDI θα πρέπει να αποκτήσουν επιπλέον κελιά Α-50, τουλάχιστον 48, για να προσφέρουν ικανοποιητικό φόρτο και ταυτόχρονα την υψηλότερη ταχυβολία από όλους τους άλλους. Η SIGMA θα πρέπει να ξεχάσει τα 16 κελιά, και ας είναι quad pack, διότι μένει στα ρηχά από άποψης ταχυβολίας (24/min). Και να κλειδώσει στα 32 κελιά προσφέροντας εξαιρετικό φόρτο βλημάτων και ικανοποιητική ταχυβολία. Η FREMM θα πρέπει να έρθει με τον ίδιο αριθμό κελιών MK41 ώστε να ισοφαρίσει τους Ολλανδούς και να ξεχάσει τον Sylver, διότι οι Ιταλικές και οι Γαλλικές FREMM με 32 κελιά Sylver δεν εντυπωσιάζουν κανέναν από άποψης φόρτου. Τέλος η HF2 είναι χαμένη σε αυτόν τον τομέα ότι και να κάνει. Και θα διαφωνήσω με τους φίλους συντάκτες της ΠΤΗΣΗΣ πως αν φέρουν Ticonderoga ως ενδιάμεση λύση οι Αμερικανοί θα πάρουν την παρτίδα της προμήθειας νέων φρεγατών. Αλλά αυτή είναι μια άλλη συζήτηση.
Ο ρόλος του CMS και του data bus
Στο παρελθόν η μετάδοση δεδομένων μεταξύ των υπολογιστικών μονάδων και των ψηφιακών ελεγκτών εμφάνιζε καθυστέρηση. Στα παλαιότερα πρωτόκολλα επικοινωνίας ο σχεδιασμός της ανταλλαγής πακέτων δεδομένων ήταν τέτοιος που μπορούσαν να περάσουν αρκετά κρίσιμα δευτερόλεπτα από τη στιγμή που δινόταν μια εντολή σε κάποια κονσόλα μέχρι να φτάσει στον προορισμό της σε άλλο σημείο του πλοίου και να εκτελεστεί, π.χ. σε μια βολή. Αυτό θα μπορούσε να πετάξει στα σκουπίδια τους υπολογισμούς χρόνων αντίδρασης και ρυθμού βολής όπως αυτοί που είδαμε παραπάνω. Όλες όμως οι προτάσεις που εξετάζονται σήμερα από το ΠΝ αφορούν σε σύγχρονα πλοία με δίκτυα οπτικών ινών και σύγχρονα πρωτόκολλα επικοινωνίας όπου η χρονοκαθυστέρηση αυτή είναι αμελητέα. Αν ωστόσο εξετάσουμε πλοία και συστήματα 20ετίας ή και παλαιότερα, όπως οι διάφορες προτάσεις ενδιάμεσης λύσης που έχουν συζητηθεί (πχ Karel Doorman, Ticonderoga, κλπ.) η συζήτηση αλλάζει. Εκεί πλέον δεν μπορούμε να εξετάζουμε μόνο τις δυνατότητες του κάθε οπλικού συστήματος (VLS). Τα παλαιότερα ψηφιακά δίκτυα μεταφοράς δεδομένων δυσχαιρένουν την εξίσωση λόγω επιπλέον καθυστερήσεων και άλλων αγκυλώσεων.
Όσον αφορά στα σύγχρονα CMS (συστήματα διαχείρισης μάχης), ο ρόλος τους είναι πολύ σημαντικός για την καλύτερη αξιοποίηση οπλικών συστημάτων όπως οι VLS. Οι χρόνοι εκτόξευσης διαδοχικών βλημάτων, η επιλογή των κελιών αλλά και όλες οι συνθήκες για την επιλογή όπλου/κελιού προγραμματίζονται από πριν, ώστε οι χειριστές να μην χρειάζεται να υπολογίζουν κάθε φορά όλες τις παραμέτρους την ώρα της μάχης. Αυξάνεται έτσι η ταχύτητα αντίδρασης του πληρώματος και ελαχιστοποιείται η πιθανότητα ανθρώπινου λάθους. Για παράδειγμα το AEGIS μπορεί να ρυθμιστεί ώστε να επιλέγει μόνο του το κατάλληλο βλήμα (SM-2 ή ESSM), τα κελιά και τη σειρά εκτόξευσης, ακόμα και την συνιστώμενη καθυστέρηση μεταξύ δύο διαδοχικών βολών SM-2 εάν πρόκειται να καθοδηγηθούν από τον ίδιο καταυγαστήρα στην τερματική φάση (ώστε αν αποτύχει ο πρώτος πύραυλος, να αναλάβει ο SPG-62 την κατεύθυνση του δεύτερου).
Για τα προσφερόμενα CMS στο ΠΝ γνωρίζουμε ότι το SETIS της FDI είναι ολοκληρωμένο με τον Sylver, άρα η επιλογή αυτού του VLS σε αυτό το πλοίο είναι μονόδρομος. Το Tacticos της SIGMA «μιλάει» και με τους δύο τύπους VLS, το ίδιο και το ΑΤΗΕΝΑ (κατά τα φαινόμενα) που προτείνουν οι Ιταλοί στις FREMM. Τέλος, για το COMBATSS-21 των HF2 δεν είναι σαφές αν υπάρχει ολοκλήρωση με τους Sylver, όμως ούτως ή άλλως μια τέτοια επιλογή θα ήταν αυτοκτονική για ένα πλοίο με τόσα λίγα κελιά.
Σε κάθε περίπτωση, η αρχική παραμετροποίηση του CMS θα γίνει με βάση τις οδηγίες και προτιμήσεις του πελάτη, δηλαδή του ΠΝ. Και τα στελέχη του ΠΝ διαθέτουν τεράστια πρακτική εμπειρία από τις ασκήσεις «ΑΣΤΡΑΠΗ» με την ΠΑ αλλά και εξαιρετική θεωρητική κατάρτιση ώστε με βάση τα μέσα που τελικά θα αποκτήσουν να ορίσουν τις βέλτιστες ρυθμίσεις για την καλύτερη αξιοποίησή τους.
