Η Αμερικανική Διαστημική Υπηρεσία (NASA) και επιστήμονες στις ΗΠΑ ανίχνευσαν πέραν κάθε αμφιβολίας νερό στη φωτεινή (ορατή) πλευρά της Σελήνης. Οι επιστήμονες εκτιμούν επίσης ότι στη Σελήνη υπάρχουν πολλές μικρές και μεγάλες και μόνιμες «παγίδες νερού», δηλαδή περιοχές όπου το νερό μπορεί να παγιδευτεί σταθερά, και οι οποίες καλύπτουν μια συνολική έκταση έως 40.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Οι σχετικές ανακοινώσεις έγιναν σε δύο επιστημονικές δημοσιεύσεις στο περιοδικό αστρονομίας «Nature Astronomy» και σε σχετική συνέντευξη τύπου που διοργάνωσε η NASA.
Η ανακάλυψη αναμένεται να έχει σημαντικές θετικές επιπτώσεις για τις μελλοντικές αποστολές στο φεγγάρι. Η NASA έχει ως στόχο την επιστροφή των αστροναυτών της στη Σελήνη το 2024 στο πλαίσιο του προγράμματος «’Αρτεμις», διαδόχου του ιστορικού προγράμματος «Απόλλων» των δεκαετιών 1960 και 1970.
Προηγούμενη έρευνα είχε ανιχνεύσει πιθανή παρουσία νερού στη σεληνιακή επιφάνεια, ιδίως πέριξ του νότιου πόλου. Όμως εκείνη η ανίχνευση είχε βασιστεί σε μια χημική «υπογραφή» στο φάσμα των τριών μικρομέτρων, η οποία δεν μπορούσε να διακρίνει με σιγουριά αν επρόκειτο για νερό (Η2Ο) ή για υδροξύλιο (ΟΗ) δεσμευμένο σε σεληνιακά ορυκτά.
Αυτή τη φορά, οι ερευνητές, με επικεφαλής τη δρα Κέισι Χόνιμπαλ του Ινστιτούτου Γεωφυσικής και Πλανητολογίας του Πανεπιστημίου της Χαβάης, που ανέλυσαν στοιχεία από το Στρατοσφαιρικό Παρατηρητήριο Υπέρυθρης Αστρονομίας (SOFIA), ένα αερομεταφερόμενο τηλεσκόπιο πάνω σε ένα τροποποιημένο αεροπλάνο Boeing 747 που παρατηρεί τη Σελήνη στο μήκος κύματος των έξι μικρομέτρων, ανίχνευσαν πλέον σαφώς την ισχυρή χημική «υπογραφή» του μορίου του νερού.
Βρήκαν ότι το νερό είναι παρόν στα νότια γεωγραφικά πλάτη της Σελήνης σε αναλογία περίπου 100 έως 400 μικρογραμμαρίων (μg g^1 H2O). Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι το νερό είναι πιθανώς αποθηκευμένο μέσα σε υάλους ή στα κενά ανάμεσα στους κόκκους της σεληνιακής επιφάνειας, που το προστατεύουν από το αφιλόξενο περιβάλλον του φεγγαριού και επιτρέπουν έτσι στο νερό να παραμένει στη σεληνιακή επιφάνεια.
Στη δεύτερη μελέτη, με επικεφαλής τον επίκουρο καθηγητή ατμοσφαιρικής και διαστημικής φυσικής Πολ Χέιν του Πανεπιστημίου του Κολοράντο, οι επιστήμονες αναφέρουν ότι στη Σελήνη υπάρχουν πολύ περισσότερες -από όσες υποπτεύονταν έως τώρα- κρυφές μόνιμες σκιασμένες περιοχές (λεγόμενες «ψυχρές παγίδες»), όπου το νερό μπορεί να παραμείνει μόνιμα. Εκτιμούν ότι υπάρχουν εκατοντάδες έως χιλιάδες περισσότερες μικροπαγίδες (διαμέτρου έως ενός εκατοστού) σε σχέση με τις μεγαλύτερες παγίδες νερού (διαμέτρου έως ενός χιλιομέτρου), οι οποίες μπορούν να εντοπισθούν και στους δύο πόλους.
Οι ερευνητές εκτιμούν, με βάση στοιχεία από το σκάφος LRO (Lunar Reconnaissance Orbiter) της NASA σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη, ότι περίπου 40.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα (από τα περίπου 38 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα που είναι συνολικά η σεληνιακή επιφάνεια) έχουν τη δυνατότητα να παγιδεύσουν νερό σε διάφορα μεγέθη και σχήματα, εκ των οποίων το 60% στο νότιο ημισφαίριο, σε γεωγραφικό πλάτος μεγαλύτερο των 80 μοιρών. Το 10% έως 20% της συνολικής έκτασης των μόνιμων παγίδων νερού εκτιμάται ότι είναι μικροσκοπικές.
«Αν φανταστεί κανείς ότι στέκεται στην επιφάνεια του φεγγαριού κοντά σε ένα από τους πόλους του, θα δει σκιές ολόγυρα. Πολλές από αυτές τις μικροσκοπικές σκιές μπορεί να είναι γεμάτες πάγο», δήλωσε ο Χέιν. «Αν έχουμε δίκιο, το νερό πρόκειται να είναι πιο εύκολα προσβάσιμο ως πόσιμο, ως πυραυλικό καύσιμο ή για οτιδήποτε άλλο η NASA χρειάζεται νερό», πρόσθεσε.
Σύμφωνα με τους Αμερικανούς ερευνητές, μερικές σεληνιακές «ψυχρές παγίδες» υπάρχουν σε ένα καθεστώς αιώνιου σκοταδιού, καθώς μπορεί να μην έχουν δει ούτε μία ακτίνα του Ήλιου εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια.
Αυτά τα ευρήματα, σύμφωνα με τους επιστήμονες, δείχνουν ότι το νερό έχει παραχθεί ή καταλήξει στη Σελήνη μέσω διαφόρων διαδικασιών (π.χ. από κατά καιρούς πτώσεις μικρομετεωριτών ή μεγαλύτερων αστεροειδών και κομητών) και είναι πολύ πιθανό ότι έχει αποθηκευθεί σε μικρές και μεγάλες παγίδες και στις δύο πολικές περιοχές. Προς το παρόν πάντως, σύμφωνα με τους επιστήμονες, δεν μπορεί να αποδειχθεί ότι όντως αυτές οι «παγίδες» κρύβουν νερό, παρά μόνο αν πάει εκεί ένα ρομποτικό ρόβερ ή ένας αστροναύτης και σκάψει. Οι μελλοντικές αποστολές στη Σελήνη θα δώσουν την οριστική απάντηση.
Στη συνέντευξη της NASA την παρουσίαση των ευρημάτων έκαναν οι Νασίμ Ρανγκουάλα (επιστήμονας του παρατηρητηρίου SOFIA στο ερευνητικό κέντρο Ames της NASA), Πολ Χερτς (επικεφαλής του τμήματος αστροφυσικής της NASA), Τζέικομπ Μπλίτσερ (επικεφαλής επιστήμονας στη διεύθυνση ανθρώπινης εξερεύνησης και αποστολών επιχειρήσεων της NASA) και Κέισι Χόνιμπαλ (επικεφαλής ερευνήτρια της δεύτερης μελέτης για τις «ψυχρές παγίδες»).
Σύνδεσμοι για τις επιστημονικές δημοσιεύσεις:
https://www.nature.com/articles/s41550-020-01222-x και
https://www.nature.com/articles/s41550-020-1198-9
Παύλος Δρακόπουλος
ΑΠΕ-ΜΠΕ
