19.4 C
Athens
Πέμπτη, 28 Μαρτίου, 2024
ΝΕΑΙΣΤΟΡΙΑH εξωτερική πολιτική του Τσάρου Νικoλάου Α’ (1825-1855)

H εξωτερική πολιτική του Τσάρου Νικoλάου Α’ (1825-1855)

- Advertisement -

Η προσπάθεια μιας καθολικής επικρατήσεως της Ρωσίας κατά το μεγαλύτερο μέρος του 19ου αιώνος δεν τελεσφόρησε στην κατάληξή της, αφού έσβυσε με τον πόλεμο της Κριμαίας (Oκτώβριος 1853 – Φεβρουάριος 1856) και τους ταπεινωτικούς όρους τερματισμού του όπου εκλήθη απροθύμως να υπογράψει. Ο Νικόλαος Α΄ αγωνιζόταν να διατηρήσει το status quo στην Ευρώπη και ακολούθησε μια επιθετική πολιτική απέναντι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, η οποία του στοίχησε τελικώς μια καθοριστική ήττα επί των εδαφών του με θλιβερές συνέπειες που όμως δεν πρόλαβε να βιώσει. Κατά τη δεκαετία του 1820, επεδίωκε την εγκαθίδρυση ενός προτεκτοράτου για τους Ορθοδόξους Χριστιανούς της Βαλκανικής Χερσονήσου υπό τον έλεγχο του σουλτάνου.

Στην εξωτερική του πολιτική δρούσε ως προστάτης της κυρίαρχης νομιμότητας και θεματοφύλακας του δικαίου εναντίον των επαναστατικών κινημάτων, ενώ από τις συχνές επεμβάσεις του για την καταστολή τους κέρδισε τον τίτλο του χωροφύλακος της ηπείρου. Όταν οι Πολωνοί επαναστάτησαν το 1830 – είχαν προηγηθεί άλλες αναταραχές στη Γαλλία – ο Νικόλαος επενέβη, συντρίβοντας τους στασιαστές. Ακολούθησε η κατάργηση του πολωνικού συντάγματος και η μετατροπή της χώρας σε ρωσική επαρχία. Το 1848, όταν μια νέα σειρά εξεγέρσεων συντάραξε την Ευρώπη, ο Τσάρος βρέθηκε και πάλι στην πρώτη γραμμή. Το 1849, παρενέβη για λογαριασμό των Αψβούργων και βοήθησε στην καταστολή μιας ακόμη στάσεως στην Ουγγαρία, ενώ πίεσε και την Πρωσία να αντισταθεί στην καθιέρωση ενός φιλελευθέρου συντάγματος. Με τη βοήθεια που προσέφερε στις συντηρητικές δυνάμεις να αποκρούσουν το φάσμα των επαναστάσεων, ο Νικόλαος διαφαινόταν ως ο απόλυτος κυρίαρχος στην Ευρώπη.

Ο ενεργός ρόλος του αντικατοπτρίζεται τόσο στην εξωτερική όσο και την εσωτερική του πολιτική. Όπως και ο προκάτοχος του ρωσικού στέμματος Αλέξανδρος Α’ (ιδιαιτέρως κατά την τελευταία περίοδο της βασιλείας του), ο Νικόλαος, αντιτασσόμενος στις εξεγέρσεις, θεωρούσε εαυτόν προστάτη των ευρωπαϊκών ιδεωδών. Η συνήθης πολιτική του, που έρρεπε προς τη διατήρηση της επικρατούσης τάξεως, συχνά συγκαλύπτετο από την επιθυμία του να περιφρουρήσει και να επαυξήσει το κύρος και την επιρροή του ιδίου και της χώρας του. Με το ρωσοπερσικό Πόλεμο που ξέσπασε το 1826 λόγω συνοριακών διαφορών, ο Νικόλαος πέτυχε την προσάρτηση στη Ρωσία των επαρχιών του Εριβάν και του Ναχιτσεβάν, ενώ καθ’ όλη τη διάρκεια της βασιλείας του συνεχίστηκε συστηματικά η κατάκτηση του Καυκάσου.

Οι διπλωματικές σχέσεις του με τη Γαλλία μπορούν γενικώς να χαρακτηριστούν ως τεταμένες, ιδιαίτερα την εποχή του Λουδοβίκου Φιλίππου (1773-1850), ο οποίος διετέλεσε αρχικώς επικεφαλής του γαλλικού κράτους και κατόπιν βασιλεύς μεταξύ των ετών 1830 και 1848. Κατά τη διάρκεια των επαναστατικών ζυμώσεων του 1848-1849, ο Νικόλαος προέτρεψε τον Πρώσο βασιλιά να απεκδυθεί του αξιώματός του, συνεργάστηκε με τον Αυστριακό αυτοκράτορα για την καταστολή των αναταραχών στην Ουγγαρία και άσκησε έντονη επιρροή προς τους Πρώσους ώστε να άρουν την υποστήριξή τους προς τους εξεγερμένους στο Σλέσβιχ-Χολστάϊν.

Όσον όμως αφορά την Οθωμανική Αυτοκρατορία, η πολιτική του δεν μπορεί να ειπωθεί πως υπήρξε αυστηρά συντηρητική. Ως προστάτης των Ορθοδόξων Χριστιανών υποστήριξε τις εξεγέρσεις των ραγιάδων στην Ελλάδα, τη Σερβία και τη Ρουμανία. Υπό την απειλή μιας ρωσοτουρκικής συρράξεως, προέβη το 1826 στη Σύμβαση του Άκκερμαν, η οποία εγγυάτο την αυτονομία της Μολδαβίας, της Βλαχίας και της Σερβίας, ενώ εξασφάλιζε ταυτοχρόνως και την ελεύθερη διέλευση των στενών του Βοσπόρου για τα εμπορικά πλοία.

Τον Ιούλιο του 1827, υπέγραψε με την Αγγλία και τη Γαλλία τη συνθήκη του Λονδίνου για την επίλυση του ελληνικού ζητήματος, με τη διαμεσολάβηση και των υπολοίπων Μεγάλων ευρωπαϊκών Δυνάμεων. Η αντίδραση του σουλτάνου απέφερε την καταστροφή του τουρκικού στόλου στο Ναβαρίνο. Επειδή αυτή η πανωλεθρία δεν ήταν αρκετή ώστε να καμφθεί το πείσμα των Οθωμανών, ο ρωσικός στρατός διέσχισε τον ποταμό Δούναβη και μετά από τη σκληρή αντίσταση που εδέχθη επί βουλγαρικού εδάφους στα φρούρια της Σούμλας, της Σηλυμβρίας και της Βάρνας, προήλασε ακάθεκτος προς την Αδριανούπολη, την οποία και κατέλαβε με χαρακτηριστική ευκολία, χωρίς τη χρήση στρατιωτικής βίας.

Ενώ ο κίνδυνος καταρρεύσεως την πάλαι ποτέ κραταιάς Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήταν πια ορατός και η Ρωσία προσέγγιζε για πρώτη φορά την Κωνσταντινούπολη, ο Νικόλαος αποφάσισε τη λήξη του πολέμου και προτίμησε  την υπογραφή της Συνθήκης της Αδριανουπόλεως στις 14 Σεπτεμβρίου του 1829. Με τους ευνοϊκούς για τους νικητές όρους, η Υψηλή Πύλη παραχώρησε στη Ρωσία τα εδάφη στις εκβολές του Δουνάβεως, καθώς και αρκετές περιοχές στα ασιατικά σύνορα. Παρείχε ακόμη πλήρη ελευθερία πλεύσεως των ρωσικών εμπορικών πλοίων στη Μαύρη Θάλασσα, ενώ υπαναχώρησε και στα δικαιώματα αυτονομίας που είχαν προγενεστέρως εκχωρηθεί στη Μολδαβία, τη Βλαχία και τη Σερβία, αλλά ο σουλτάνος παραβίασε τις υπογεγραμμένες δεσμεύσεις του. Επιπροσθέτως με το 10ο άρθρο της συνθήκης, η Τουρκία υποχρεώθηκε να αποδεχθεί το πρωτόκολλο της 22ας Μαρτίου του 1829, με το οποίο οι Ευρωπαίοι είχαν συμφωνήσει στο θέμα της Ελλάδος ως υποτελούς πριγκιπάτου. Η προσπάθεια της Ρωσίας βέβαια να εγγυηθεί το κύρος της απελευθερωμένης χώρας βρήκε στιβαρά εμπόδια από τις άλλες Δυνάμεις όσον αφορά την προώθηση της αρχής της ανεξαρτησίας του νέου ελληνικού κράτους με περαιτέρω επέκταση των συνόρων του.

Το αποτέλεσμα του πολέμου του 1828-1829 ήταν να καταστεί η Ρωσία ως η απόλυτη ευνοουμένη της Υψηλής Πύλης. Αργότερα της δόθηκε η ευκαιρία να επαυξήσει αυτήν την επιρροή της λόγω των επεκτακτικών βλέψεων του Μεχμέτ Αλή, του φιλόδοξου πασά της Αιγύπτου, όπου το Νοέμβριο του 1831 εισέβαλε στη Συρία. Αφού κατέκτησε τη μία μετά την άλλη τις πόλεις της, κινήθηκε βορείως όπου πέτυχε μια σειρά από αποφασιστικές νίκες επί των τουρκικών δυνάμεων στη Μικρά Ασία, απειλώντας ανοιχτά την ίδια την Κωνσταντινούπολη. Ο σουλτάνος Μαχμούτ Β’ έκανε απεγνωσμένη έκκληση στη Μεγάλη Βρετανία για ενεργό βοήθεια. Κατόπιν αρνήσεώς της, στράφηκε στη Ρωσία. Ο Νικόλαος ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα, στέλνοντας πάραυτα το στόλο του να αγκυροβολήσει στο Βόσπορο και αποβίβασε στην ασιατική ακτή 15.000 στρατιώτες. Παραλλήλως, προώθησε και μια άλλη μεγάλη δύναμη προς τα τουρκικά σύνορα στη Βεσσαραβία.

Στις 8 Ιουλίου του 1833, ο Τσάρος συνήψε με το σουλτάνο τη Συνθήκη Χιουνκιάρ-Ισκελέσι, η οποία αποτελούσε μια αμυντική και ταυτοχρόνως επιθετική συμμαχία μεταξύ των δύο, καθιερώνοντας ουσιαστικώς ένα ρωσικό προτεκτοράτο στην Τουρκία. Σε ένα μυστικό άρθρο της εν λόγω συνθήκης, ο σουλτάνος αναλάμβανε, ​​σε περίπτωση casus foederis (διπλωματικός όρος που χρησιμοποιείται όταν ένα κράτος δέχεται επίθεση από άλλο), να κλείσει, κατά την εκτίμησή του, τα Δαρδανέλια για τα πολεμικά πλοία άλλων εθνικοτήτων. Το άρθρο πρακτικώς εξασφάλιζε τη Ρωσία σε περίπτωση πιθανούς επιθέσεως από τη Μεσόγειο.

Κατόπιν των εντόνων και επιμόνων διαμαρτυριών της Αγγλίας και της Γαλλίας, η συνθήκη κατέστη απενεργοποιημένη. Μολαταύτα επανήλθε στην επικαιρότητα το 1840, όταν η προσπάθεια του Μαχμούτ Β’ να εξολοθρεύσει το φιλόδοξο Μεχμέτ Αλή κατέληξε στην ήττα των Τούρκων από το γιο του Ιμπραήμ κατά τη μάχη του Νεζίμπ στις 24 Ιουνίου του 1839. Ήταν τότε που ο αιγύπτιος πασάς απολάμβανε την υποστήριξη της γαλλικής κυβερνήσεως, η οποία στόχευε στην εδραίωση της επιρροής της στην Αίγυπτο, αλλά το πλάνο της δεν ευόδωσε. Ο συνασπισμός της Μεγάλης Βρετανίας, της Ρωσίας, της Αυστρίας και της Πρωσίας ματαίωσαν τα επιθετικά σχέδια της Γαλλίας με τη Συνέλευση του Λονδίνου στις 15 Ιουλίου του 1840. Με αυτόν τον τρόπο μπόρεσε να ελεγχθεί για κάποια χρόνια η ρωσική πολιτική απέναντι στην Τουρκία. Με τη Σύμβαση του Λονδίνου το 1841 αποκαταστάθηκε η οθωμανική κυριαρχία στα Στενά, η οποία απαγόρευε στα πολεμικά πλοία οποιασδήποτε άλλης χώρας να περάσει από το Βόσπορο.

Ο στρατιωτικός και πολιτικός, Πρίγκιπας Αλέξανδρος Μενσίκοφ

Το πλάνο της επεκτάσεως του ρωσικού προτεκτοράτου επί των Ορθοδόξων εν γένει Χριστιανών ήλθε εκ νέου στο προσκήνιο  το 1853, όταν ο Ναπολέων Γ’ απέκτησε για τους Ρωμαιοκαθολικούς ορισμένα προνόμια αναφορικά με τους Αγίους Τόπους στην Παλαιστίνη. Την ίδια περίοδο η Αυστρία παρενέβη στα θέματα του Μαυροβουνίου, παροτρύνοντας το σουλτάνο να αποσύρει από εκεί τα στρατεύματά του. Αυτά τα δύο περιστατικά έκαναν τον Τσάρο να καταλάβει πως το ρωσικό κύρος και η επιρροή του στην Τουρκία είχε φθαρεί. Ως εκ τούτου, ο πρίγκιπας Αλέξανδρος Μενσίκοφ εστάλη στην Κωνσταντινούπολη για να λάβει αποζημίωση με τη μορφή συνθήκης που θα διασφάλιζε τα δικαιώματα της Ορθοδόξου Εκκλησίας στους Αγίους Τόπους και θα επισφράγιζε το σχέδιο του ρωσικού προτεκτοράτου επί των Ορθοδόξων ραγιάδων, που έλαβε ισχύ με τις Συνθήκες του Κιουτσούκ Καϊναρτζί, του Βουκουρεστίου και της Αδριανουπόλεως.

Πολιορκία της Σεβαστουπόλεως

Βασισμένος στο ρόλο του ως καταστολέας των επαναστάσεων του 1848 και έχοντας την πεποίθηση της υποστηρίξεώς του από τους Βρετανούς, ο Νικόλαος κινήθηκε εναντίον των Τούρκων, οι οποίοι του κήρυξαν τον πόλεμο το 1853. Υπό το φόβο μιας πιθανούς οθωμανικής ήττας, η Βρετανία και η Γαλλία αποφάσισαν το 1854 τη συμμετοχή τους στον Κριμαϊκό Πόλεμο παρά τω πλευρώ του σουλτάνου. Η Αυστρία αρκέστηκε σε διπλωματική υποστήριξη των Οθωμανών, ενώ η Πρωσία παρέμεινε παντελώς ουδέτερη. Ως αποτέλεσμα, η Ρωσία θα πολεμούσε χωρίς συμμάχους στην ευρωπαϊκή ήπειρο.

Οι Ευρωπαίοι Σύμμαχοι αποβιβάστηκαν στην Κριμαία και κινήθηκαν εναντίον της εξαιρετικά οχυρωμένης Σεβαστουπόλεως. Μετά από πολιορκία διαρκείας ενός έτους, το οχυρό έπεσε, αποκαλύπτοντας την αδυναμία της Ρωσίας να υπερασπιστεί το έδαφός της. Ο Κριμαϊκός Πόλεμος τερματίστηκε με την κατάληψη της Σεβαστούπολης το Σεπτέμβριο του 1855 και τη Συνθήκη των Παρισίων στις 30 Μαρτίου του 1856. Με αυτήν, η Ρωσία αναγκάστηκε να συναινέσει σε έναν αυστηρό περιορισμό του οπλισμού της στη Μαύρη Θάλασσα, στην απόσυρσή της από τα εδάφη στις εκβολές του Δουνάβεως που είχε προσαρτήσει το 1812, καθώς και στην παραίτησή της από όλα τα ειδικά δικαιώματα που κατείχε περί επεμβάσεώς της σε ζητήματα αφορούντα το σουλτάνο και τους Χριστιανούς υποτελείς του στο χώρο των Βαλκανίων.

Ο διάδοχος του θρόνου, Αλέξανδρος Α΄

Ο Νικόλαος δεν έζησε για να βιώσει την εφαρμογή της ταπεινωτικής για τη χώρα του συνθήκης. Είχε πεθάνει στην Αγία Πετρούπολη στις 2 Μαρτίου του 1855 και τον διαδέχθηκε ο μεγαλύτερος γιος του, Αλέξανδρος Β’.

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στο flight.com.gr εκφράζουν τους συντάκτες τους
κι όχι απαραίτητα τον ιστότοπο. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση χωρίς γραπτή
έγκριση. Σε αντίθετη περίπτωση θα λαμβάνονται νομικά μέτρα. Ο ιστότοπος
διατηρεί το δικαίωμα ελέγχου των σχολίων, τα οποία εκφράζουν μόνο το συγγραφέα
τους.

- Advertisement -
- Advertisement -
Subscribe
Notify of
0 Comments
Inline Feedbacks
View all comments

Ακούστε μας

- Advertisement -

Το Σχόλιο της Ημέρας

Γιατί δεν αγοράζουμε ιαπωνικά όπλα σαν τις φρεγάτες Μogami; Μπορούμε ή όχι;

Στην ατέρμονη ελληνική συζήτηση για εξοπλισμούς δεν είναι καθόλου σπάνιο να εμφανιστεί κάποιος και να αναφωνήσει «φρεγάτες Mogami να πάρουμε!», ή «πυροσβεστικά αεροσκάφη ShinMaywa...

Το τεύχος μας που κυκλοφορεί

- Advertisement -

Κύριο Άρθρο

Πολεμική Αεροπορία: Αντέχουμε να πουλήσουμε τα Mirage 2000-5 και τα F-16...

Των Φαίδωνα Γ. Καραϊωσηφίδη & Ηλια Παπανικολάου. Επιπλέον στοιχεία Brian Schofield, Aerospace Analyst. Δημοσιεύθηκε στην "ΠΤΗΣΗ", τεύχος 46, Μάρτιος 2024.Το παρακάτω κείμενο γράφηκε πριν...
- Advertisement -
Card image

ΠΤΗΣΗ 038 Τεύχος Ιουλίου 2023

Αγορά 3.99€
- Advertisement -

Σαν σήμερα

ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ – 27 Μαρτίου 1999: Nighthawk down, οι Σέρβοι καταρρίπτουν...

2
Αεροσκάφος κρούσης stealth F-117A Nighthawk της Αμερικανικής Αεροπορίας καταρρίπτεται από σερβική συστοιχία αντιαεροπορικών πυραύλων κατά τον πόλεμο του Κοσσυφοπεδίου. Είναι η μόνη καταγεγραμμένη απώλεια...
- Advertisement -
Card image

ΠΤΗΣΗ Τεύχη 32, 33, 34, Ιανουάριος, Φεβρουάριος, Μάρτιος 2023

Αγορά 7.99€
- Advertisement -
Card image

ΠΤΗΣΗ 037 Τεύχος Ιουνίου 2023

Αγορά 3.99€

Πολιτική διαχείρισης σχολίων

Πολιτική διαχείρισης σχολίων για τις ιστοσελίδες flight.com.gr, navaldefence.gr, military-history.gr

73
Όπως είναι γνωστό, τα σχόλια στα site μας υπόκεινται σε έλεγχο και επεξεργασία ώστε να διασφαλιστεί η συμμόρφωσή τους με τους κανόνες που έχουμε...

Related News

ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ – 27 Μαρτίου 1999: Nighthawk down, οι Σέρβοι καταρρίπτουν το “ακατάρριπτο”

Αεροσκάφος κρούσης stealth F-117A Nighthawk της Αμερικανικής Αεροπορίας καταρρίπτεται από σερβική συστοιχία αντιαεροπορικών πυραύλων κατά τον πόλεμο του Κοσσυφοπεδίου. Είναι η μόνη καταγεγραμμένη απώλεια...

ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ – 27 Μαρτίου 1941: Ναυμαχία του Ταινάρου, οι Βρετανοί ταπεινώνουν τον ιταλικό στόλο

Βασισμένος σε αποκρυπτογραφημένες πληροφορίες, ισχυρός στόλος του Βρετανικού Ναυτικού συναντά και καταναυμαχεί τμήμα του ιταλικού στόλου. Η σύγκρουση είναι γνωστή και ως ναυμαχία του...

ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ – 27 Μαρτίου 1945: Επιχείρηση «Λιμοκτονία», γονατίζοντας την Ιαπωνία με την πείνα

Με επιμονή του ναυάρχου Τσέστερ Νίμιτς, η Αμερικανική Αεροπορία πραγματοποιεί εκτεταμένη ναρκοθέτηση από αέρος όλων των μεγάλων λιμένων και ναυτικών περασμάτων της Ιαπωνίας. Στόχος...