Τεράστια συζήτηση γίνεται τους τελευταίους μήνες για το ποια φρεγάτα πρέπει να αγοράσει η χώρα μας για να ενισχύσει το Πολεμικό Ναυτικό. Το μεγάλο πρόβλημα όμως -κατά τη γνώμη του υπογράφοντος- δεν είναι ούτε το ποια σχεδίαση είναι η καλύτερη, ούτε ποιες θα είναι οι πολιτικές προεκτάσεις μιας συμφωνίας, ούτε ποιο θα είναι το οπλικό φορτίο, ούτε καν ο ρόλος αυτής της φρεγάτας, αν θα είναι δηλαδή «γενικής χρήσης» ή «αντιαεροπορική» ή οτιδήποτε άλλο.
Αντί για όλα αυτά το βασικό πρόβλημα είναι το οικονομικό. Πριν επεκταθούμε ας περιγράψουμε λίγο την οικονομική κατάσταση της χώρας. Το δημόσιο χρέος αυτή την στιγμή εκτιμάται στα 343 δισεκατομμύρια, ενώ το 2011 πρώτη χρονιά των μνημονίων, ήταν στα 356 δισ. δηλαδή ουσιαστικά 10 χρόνια μετά παραμένουμε σχεδόν στα ίδια παρά τα πολλά κουρέματα και τις μειώσεις στο κόστος εξυπηρέτησης. Ακόμη, το χρέος μας ως ποσοστό του ΑΕΠ, έχει ήδη ξεπεράσει το 200%, με την εκτίμηση του υπουργείου Οικονομικών να μιλά για 208,9% το 2020, δηλαδή το μεγαλύτερο στον κόσμο!
Πέρα από το ζοφερό 2020, σχεδόν το ίδιο προβληματική προβλέπεται και η νέα χρονιά, με ελπίδες ανάκαμψης μετά το καλοκαίρι, εφόσον όλα πάνε καλά με την αντιμετώπιση της πανδημίας, εφόσον ανοίξει ο τουρισμός -ίσως τον Ιούλιο-, εφόσον αντιμετωπιστεί το κύμα χρεοκοπιών που αναμένεται στο 1ο εξάμηνο, εφόσον, εφόσον, εφόσον. Ακόμη, η ανεργία στη χώρα είναι στο 16,7% (στοιχεία Οκτωβρίου 2020), ένα νούμερο πλασματικό όμως καθώς πολλές χιλιάδες εργαζόμενοι είναι σε αναστολή εργασίας και κανείς δεν γνωρίζει την πραγματική τους εργασιακή κατάσταση.
Σε αυτό το περιβάλλον που όλοι αναγνωρίζουν ότι η χώρα (όπως όλος ο πλανήτης) έχει κάνει ένα σημαντικό βήμα προς τα πίσω, έχοντας χάσει χρόνια ανάπτυξης, κανείς δεν μπορεί να υπολογίζει ούτε σε εκρηκτική άνοδο του ΑΕΠ, ούτε σε κύμα ξένων επενδύσεων, ούτε βέβαια σε αύξηση εξαγωγών. Στην καλύτερη περίπτωση η χώρα θα μπει σε ήπια αναπτυξιακή τροχιά στο τέλος του 2021 για να συνεχίσει έτσι τα επόμενα χρόνια.
Τι σχέση έχουν όλα τα παραπάνω με το πρόγραμμα των νέων φρεγατών; Η απάντηση είναι «ευθεία» καθώς αμφισβητείται από τον γράφοντα (και όχι μόνο…) η ικανότητα μας να συντηρήσουμε ένα πρόγραμμα ύψους 5,5 δισεκατομμυρίων ευρώ την επόμενη δεκαετία, όσο δηλαδή εκτιμάται ότι θα κοστίσει η αγορά 4 φρεγατών, ο εξοπλισμός τους και βέβαια η αναβάθμιση των 4 ταλαιπωρημένων ΜΕΚΟ. Θυμίζουμε πως στην επόμενη δεκαετία το Πολεμικό μας Ναυτικό θα αποσύρει (θέλοντας και μη) τις 9 φρεγάτες Kortenaer ενώ το ίδιο διάστημα θα έχει λήξει ο χρόνος ζωής σχεδόν μιας δεκάδας παλαιών πυραυλακάτων και υποβρυχίων που θα έχουν συμπληρώσει 50 και παραπάνω χρόνια ζωής. Ταυτόχρονα πολλές ακόμη, είτε κύριες, είτε βοηθητικές μονάδες του Στόλου, στα τέλη της δεκαετίας θα χρειάζονται είτε αναβάθμιση είτε σοβαρές επισκευές, με άγνωστες ακόμη χρηματοοικονομικές απαιτήσεις. Κάτι που κάνει το περίφημο πρόγραμμα αγοράς 4 φρεγατών ήδη ξεπερασμένο καθώς οι ανάγκες είναι για πολύ περισσότερα σκάφη!
Για να το διατυπώσουμε ακόμη πιο απλά: Οι ανάγκες του Πολεμικού Ναυτικού είναι τεράστιες, ο εκφυλισμός των μονάδων του στόλου είναι ραγδαίος αριθμητικά και ποιοτικά (καθώς και τα υπάρχοντα σκάφη γερνάνε και υποβαθμίζονται επιχειρησιακά), και τα χρήματα που μπορεί να διατεθούν είναι ελάχιστα και αυτά αμφισβητούμενα αν θα βρεθούν μέσα στα επόμενα προβληματικά, από πλευράς δημόσιων οικονομικών, χρόνια.
Που καταλήγουμε: Στο ότι η Ελλάδα πρέπει να προμηθευθεί πολεμικά πλοία για τον στόλο της που θα πληρούν 3 βασικά κριτήρια:
Α. Θα είναι -ιδανικά- ο βέλτιστος συνδυασμός χαμηλής τιμής και αξιοπρεπών επιχειρησιακών επιδόσεων. Με το ύψος της συνολικής αγοράς να είναι κάτω των προυπολογισμένων 4-4,5 δισεκατομμυρίων (για νέα σκάφη), καθώς είναι αμφίβολο αν αυτά τα αντέχει η οικονομία μας.
Β. Θα μπορούν να παραδοθούν γρήγορα και έγκαιρα με τον ελάχιστο κίνδυνο καθυστερήσεων, «ξαφνικών» προβλημάτων και εξτρά χρεώσεων. Ακριβώς για να ενισχύεται ο Στόλος συνεχώς και όχι με τεράστια χρονικά κενά, όπως έχει γίνει στο πρόσφατο παρελθόν.
Γ. Θα είναι ποσοτικά όσα περισσότερα γίνεται και σίγουρα πάνω από 4, καθώς η απομείωση του στόλου απαιτεί άμεσες αντικαταστάσεις.
Με βάση τα παραπάνω κριτήρια τι μπορούμε να αποκλείσουμε από όσα ακούγονται ότι προσφέρονται στην Ελλάδα; Αρχικά κάθε νέα, μη δοκιμασμένη σχεδίαση, η οποία εμφανίζεται «στα χαρτιά», δεν γνωρίζει κανείς τις πραγματικές τις δυνατότητες, δεν γνωρίζει τι καθυστερήσεις και οικονομικές επιβαρύνσεις θα εμφανίσει κατά την αρχική ναυπήγηση, και πότε θα επιλυθούν τα όποια προβλήματα ανακύψουν.
Επίσης αποκλείονται οι πανάκριβες λύσεις, που ξεπερνούν και τον υπάρχοντα προϋπολογισμό αγοράς αλλά -εξίσου σημαντικό- και τον λειτουργικό προϋπολογισμό του Ναυτικού. Για τον τελευταίο θυμίζουμε ότι τα τελευταία χρόνια κυμαίνεται σε 70-80 εκατομμύρια ευρώ ετησίως, ένα αστείο πραγματικά ποσό, με το οποίο, με ηρωισμό και απίθανες «πατέντες», αξιωματικοί και πληρώματα πετυχαίνουν να βγάλουν το έτος. Και πάλι όμως τα θαύματα και οι θαυματοποιοί κάποτε τελειώνουν. Άρα μπορούμε να αποκλείσουμε και προτάσεις «μεταχειρισμένων υπερόπλων» που όμως η ετήσια συντήρηση και χρήση τους κοστίζει μερικά δεκάδες εκατομμύρια ευρώ, άρα απλώς θα εξαντλούν από μόνα τους τις λειτουργικές δαπάνες του Ναυτικού, για τις οποίες βέβαια κανείς δεν μιλά για το πότε και πόσο θα αυξηθούν. Εκτός αν προγραμματίζουμε να αγοράσουμε μερικά πλοία “βιτρίνας” τα οποία θα περνάνε τον περισσότερο χρόνο αραγμένα, γιατί δεν θα υπάρχει κονδύλι για τη χρήση τους.
Επίσης μπορούμε να απορρίψουμε ή έστω να δούμε με μεγάλο προβληματισμό, προτάσεις που θα αυξάνουν την πολυτυπία όπλων και ηλεκτρονικών συστημάτων, θα επιβάλλουν πολύχρονες και πανάκριβες εκπαιδεύσεις, θα απαιτούν ειδικές συντηρήσεις ή δεν θα συνοδεύονται από πολύχρονο πρόγραμμα υποστήριξης, το οποίο όμως θα είναι υπέρ της Ελλάδας και όχι υπέρ του προμηθευτή.
Τέλος, και αυτό το γράφουμε με μεγάλη λύπη, πρέπει να αποκλείσουμε όποια πρόταση εμπεριέχει την «χρυσή παγίδα» περί εγχώριας ναυπήγησης. Καθώς και εδώ η πραγματικότητα είναι απογοητευτική. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει στην Ελλάδα ναυπηγείο ικανό και λειτουργικό ώστε να χτίσει τώρα μεγάλες μονάδες στόλου. Η θεωρητική ανάλυση που λέει πως «θα βρεθεί επενδυτής, θα βάλει χρήματα να αναβαθμίσει κάποια ναυπηγεία, θα καταφέρει να βρει για αυτά και άλλες δουλειές ώστε να συντηρούνται με παράλληλο έργο, θα ξεκαθαρίσει το πολύπλοκο νομικό πλαίσιο και τα πάρα πολλά ειδικά ιδιοκτησιακά προβλήματα που υπάρχουν και θα προλάβει να τα κάνει όλα αυτά μέσα στα επόμενα δυο-τρία χρόνια, ώστε να ξεκινήσει ναυπήγηση φρεγατών, τις οποίες θα παραδώσει εντός προϋπολογισμού και εντός χρονοδιαγράμματος, έστω και αν αυτό δεν έχει ξαναγίνει στην Ελλάδα» είναι μάλλον ένα όνειρο.
Στην καλύτερη περίπτωση, εφόσον κάποιο ναυπηγείο ξεκινήσει την αναβάθμιση-ανακαίνιση του και καταφέρει να σταθεί «στα πόδια του» τα επόμενα χρόνια, τότε θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για εργασίες αναβάθμισης παλαιότερων μονάδων του στόλου, και στη δοκιμαστική κατασκευή κάποιου μικρού σκάφους, μεγέθους πυραυλακάτου-ελαφριάς κορβέτας, ιδανικά ελληνικής σχεδίασης.
Που καταλήγουμε; Στο ότι η χώρα μας πρέπει -όχι γιατί το θέλει και όχι γιατί είναι η ιδανική λύση- να κατευθυνθεί προς αγορά σκαφών που ήδη υπηρετούν σε άλλα ναυτικά και έχουν αποδείξει την αξία τους, είναι μικρού-μεσαίου τονάζ, έχουν λογικό κόστος χρήσης και όχι υψηλές απαιτήσεις συντήρησης και προσωπικού, μπορεί να κατασκευαστούν γρήγορα (ένα σκάφος ανά 1-2 χρόνια το πολύ). Ενώ ο αριθμός τους πρέπει να είναι 6 έως 7, ώστε να μπορέσουν να αντικαταστήσουν τα αποσυρόμενα μεγάλα σκάφη επιφανείας, αν όχι «ένα προς ένα», αλλά τουλάχιστον κοντά.
Ποια είναι αυτά; Επίτηδες ο υπογράφων δεν γράφει ούτε «μάρκες», ούτε «ονόματα», ακριβώς για να μην εμπλακεί στην γνωστή πολεμική για το «καλύτερο» και το «ακόμη καλύτερο». Τέτοιο δεν υπάρχει, η Ελλάδα χρειάζεται πολεμικά πλοία, τα θέλει χθες και πρέπει να μπορεί να τα πληρώσει και να τα λειτουργεί μέσα από την ήδη τρύπια τσέπη της. “Αβέρωφ” (όπως η αρχική εικόνα του άρθρου) δεν υπάρχουν πια.
