Ο πυρηνικός πονοκέφαλος (και) της Αμερικής: παλιό, ανεπιθύμητο πλουτώνιο

Σε ένα μεγάλο εργοστάσιο κοντά στο Αμαρίγιο του Τέξας, δεκάδες εργαζόμενοι κάνουν με το χέρι μία από τις πιο επικίνδυνες εργασίες στην αμερικανική βιομηχανία. Οι (συμβασιούχοι) εργαζόμενοι στην εγκατάσταση Pantex του Υπουργείου Ενέργειας των Ηνωμένων Πολιτειών αφαιρούν με προσοχή τους πυρήνες (cores) πλουτωνίου από πυρηνικές κεφαλές βαλλιστικών πυραύλων που έχουν αποσυρθεί. Η εργασία τους αυτή όμως φαίνεται ότι δεν είναι παρά σταγόνα στον ωκεανό της ποσότητας πλουτωνίου που πρέπει να διαχειριστούν.
Στις εγκαταστάσεις του Υπουργείου Ενέργειας σε όλη τη χώρα, υπάρχουν 54 μετρικοί τόνοι πλεονασματικού πλουτωνίου. Στο Pantex, το εν λόγω εργοστάσιο κοντά στο Αμαρίγιο, έχει μεταφερθεί τόσο πολύ πλουτώνιο που έχει ξεπεράσει το όριο των 20.000 πυρήνων (pits), που επιτρέπεται από τους κανονισμούς να έχει σε προσωρινή αποθήκευση. Υπάρχουν αρκετοί πυρήνες για να προκαλέσουν πυρηνικές εκρήξεις χιλιάδων μεγατόνων και κάθε μέρα έρχονται ακόμα περισσότεροι.
Αυτή η εξεραιτικά λεπτή διαδικασία της αποσυναρμολόγησης πυρηνικών κεφαλών που γίνεται στο Pantex, περνά απαρατήρητη στην κοινή γνώμη, αλλά έχει κατεπείγον χαρακτήρα σε όλο και μεγαλύτερο βαθμό προκειμένου οι Ηνωμένες Πολιτείες να μην υπερβούν ένα όριο 1.550 κεφαλών που επιτρέπεται βάσει μιας συνθήκης που είχαν υπογράψει το 2010 με τη Ρωσία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θέλουν έτσι ή αλλιώς να αποσυναρμολογήσουν τις παλαιότερες κεφαλές ώστε να «δικαιούνται» να τις αντικαταστήσουν με νεότερα και πιο αποτελεσματικά όπλα, πράγμα που εξάλλου είναι επιδίωξη και της Ρωσίας.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες διαθέτουν μία τεράστια ποσότητα πλουτωνίου κατάλληλου για πυρηνικά όπλα (weapons grade), από το οποίο ακόμα και μικρή ποσότητα θα ήταν περιζήτητο στη μαύρη αγορά από τρομοκρατικές οργανώσεις. Με βάση δε μια άλλη συμφωνία, η Ουάσινγκτον και η Μόσχα έχουν την υποχρέωση να αχρηστεύσουν 34 τόνους τέτοιου πλουτωνίου. Ο σκοπός είναι διπλός: να εξασφαλιστεί ότι δεν θα καταλήξει σε λάθος χέρια, αλλά και να μην είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί ξανά για κατασκευή όπλων.
Σύμφωνα με την ιστοσελίδα του Υπουργείου Ενέργειας, οι δύο χώρες έχουν συνολικά 68 μετρικούς τόνους για καταστροφή – αρκετή ποσότητα για να κατασκευαστούν εκ νέου 17.000 πυρηνικά όπλα. Το θέμα είναι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν κανένα μόνιμο σχέδιο για το τι πρέπει να κάνουν με την δικιά τους ποσότητα.
Το πλουτώνιο πρέπει να καθίσταται μόνιμα ανενεργό επειδή έχει πολύ μεγάλο ραδιενεργό χρόνο ημίσειας ζωής 24.000 ετών. Το ελάχιστο βάθος που θεωρείται ασφαλές για ταφή του, είναι περίπου 700 μέτρα κάτω από την επιφάνεια του εδάφους, αλλά τέτοιοι χώροι δεν υπάρχουν στις ΗΠΑ και πρέπει να γίνουν εκτεταμένες εκσκαφές για να κατασκευαστούν. Μεγάλο μέρος του πλουτωνίου της Αμερικής είναι σήμερα αποθηκευμένο σε ένα κτίριο στο χώρο του ποταμού Σαβάνα στη Νότια Καρολίνα – όπως το Pantex, που ανήκει στο Υπουργείο Ενέργειας. Ο ποταμός Σαβάνα χρησιμοποιούντα παλαιότερα για την ψύξη κάποιου αντιδραστήρα κι όπως λένε διάφοροι επικριτές της αδράνειας της αμερικανικής κυβέρνησης για το συγκεκριμένο θέμα, το Pantex ποτέ δεν σχεδιάστηκε ως χώρος αποθήκευσης πλουτωνίου, ενέχοντας έτσι τεράστιους κινδύνους ασφάλειας και διαρροών.
Το Υπουργείο Ενέργειας διαθέτει ένα μικρό πειραματικό υπόγειο χώρο αποθήκευσης στο Νέο Μεξικό για ραδιενεργά υλικά όπως πλουτώνιο, ουράνιο και τρίτιο – που χρησιμοποιούνται στα πυρηνικά όπλα της Αμερικής και στους αντιδραστήρες πυρηνοκίνητων αεροπλανοφόρων και υποβρυχίων. Υπάρχουν σκέψεις για επέκταση αυτων των εγκαταστάσεων, αλλά ούτε αυτό είναι κάτι βέβαιο.
Σύμφωνα με μια συμφωνία με τη Ρωσία, οι Ηνωμένες Πολιτείες επρόκειτο να μετατρέψουν 34 μετρικούς τόνους πλουτωνίου σε καύσιμα για πολιτικούς αντιδραστήρες που παράγουν ηλεκτρική ενέργεια. Το καύσιμο είναι γνωστό ως ΜΟΧ, δηλαδή Mixed Oxide Fuel (καύσιμο μεικτού οξειδίου). Το πλουτώνιο και το ουράνιο μετατρέπονται σε χημικές ενώσεις που ονομάζονται οξείδια και αναμειγνύονται μαζί σε ράβδους καυσίμων για πολιτικούς πυρηνικούς σταθμούς. Τα δύο μέταλλα μετατρέπονται σε οξείδια, επειδή αυτά δεν μπορούν να προκαλέσουν πυρηνικές εκρήξεις. Ωστόσο, η προσπάθεια των ΗΠΑ έχει σημειώσει σοβαρές καθυστερήσεις και υπερβάσεις κόστους.
Η εναλλακτική μέθοδος είναι γνωστή ως «αραίωση και διάθεση», βάση της οποίας το πλουτώνιο αναμειγνύεται με με αδρανές υλικό και αποθηκεύεται σε βαρέλια. Τα βαρέλια, ωστόσο, αναμένεται να αντέξουν μόλις 50 χρόνια πριν αρχίσουν να διαβρώνονται και διαρρέουν και έτσι θα πρέπει να ταφούν μόνιμα σε μεγάλα βάθη. Ωστόσο ούτε αυτό το σχέδιο είναι βέβαιο και δέχεται σφοδρή κριτική κυρίως λόγω του κόστους σε σχέση με την μετατροπή του πλουτωνίου σε ΜΟΧ. Αξίζει να σημειωθεί ότι θα χρειάζονταν μόνο 11 κιλά πλουτωνίου ή και λιγότερο για την κατασκευή μίας «βρώμικης» πυρηνικής βόμβας.

Κανονικά εκπέμπει περιορισμένη ποσότητα ραδιενέργειας που το κάνει ασφαλές για μεταφορά από τρομοκράτες ή άλλους κλέφτες ενώ δεν εντοπίζεται από τους περισσότερους αισθητήρες. Εκπέμπει σωματίδια άλφα, σχετικά μεγάλα σε ατομική κλίμακα ώστε ακόμα και το λεπτό γυαλί ενός δοκιμαστικού σωλήνα, το δέρμα ενός χαρτοφύλακα ή ακόμα και ο αέρας ή το ανθρώπινο δέρμα μπορεί να το σταματήσει. Ο κίνδυνος από το χειρισμό μικρών ποσοτήτων είναι η εισπνοή σκόνης πλουτωνίου. Σε αυτή την περίπτωση, η σκόνη εξαπλώνεται από τους πνεύμονες σε όλο το σώμα, προκαλώντας πολλαπλά είδη καρκίνου.
Το σημερινό πλουτώνιο αποτελεί κληρονομιά κυρίως του Ψυχρού Πολέμου. Οι ποσότητες φαίνονται σήμερα σουρεαλιστικές. Μέχρι το 1967 το πυρηνικό οπλοστάσιο των ΗΠΑ έφτασε στο αποκορύφωμά του, με 37.000 κεφαλές. Το αντίστοιχο αποκορύφωμα για την Σοβιετική Ένωση ήρθε στη δεκαετία του 1970, με περίπου 45.000. Αυτά ήταν αρκετά για να καταστρέψουν τη ζωή στη Γη χιλιάδες φορές.
 
Πηγή: Reuters