Ο ρόλος του Γκορντιέφσκι στη συνάντηση Γκορμπατσόφ – Θάτσερ
Η κρίσιμη συμβολή του στις ανατολικοδυτικές σχέσεις αντανακλάται ακόμη περισσότερο στην επίσκεψη του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ – γενικός τότε γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος – στη Βρετανία το 1984. Ως υψηλόβαθμος αξιωματικός της KGB στην πρεσβεία του Λονδίνου, ο Γκορντιέφσκι έδωσε ποιοτικές πληροφορίες πριν από την ιστορική συνάντηση των δύο ηγετών. Κάθε βράδυ, ο Γκορμπατσόφ με τους ακολούθους του απαιτούσαν από την KGB ένα λεπτομερές υπόμνημα το οποίο θα καθόριζε την όλη γραμμή των διαβουλεύσεων της επομένης ημέρας. Η MI6 ενημέρωνε τον αυτομολήσαντα πράκτορα με τα θέματα που επρόκειτο να συζητηθούν από μεριάς των Βρετανών και τον προμήθευε επίσης με ό,τι ακριβώς ήθελε το σοβιετικό επιτελείο, συμπεριλαμβανομένων και εγγράφων συντεταγμένων από τον υπουργό Εξωτερικών, Τζέφρι Χάου.
Ο Γκορντιέφσκι συμβούλευε από τη μια τον Γκορμπατσόφ στο τι πρέπει να πει στη Θάτσερ και από την άλλη τη Θάτσερ (η οποία αναφερόταν στον ίδιον ως Mr. Collins) στο τι να πει στο Ρώσο καλεσμένο της ούτως ώστε να επιτευχθούν επαφές που να θεωρηθούν εκατέρωθεν, αν όχι προσοδοφόρες, τουλάχιστον ικανοποιητικές. Είναι αληθινά μοναδικό στην ιστορία των μυστικών υπηρεσιών ένας κατάσκοπος να διαμορφώνει την πορεία μιας τόσο επισήμου συναντήσεως και να καθορίζει σε αρκετά μεγάλο βαθμό τα αποτελέσματά της.
Ουδέν κρυπτόν ο ου μη φανερόν γενήσεται
Η επί ενδεκαετίας διπλή ζωή του Γκορντιέφσκι έφτασε στο τέλος της το 1985. Αν και η MI6 είχε φροντίσει όλα αυτά τα χρόνια να κρατήσει μακρυά του άλλους πράκτορες που ενδεχομένως τον εξέθεταν, τώρα υποπτεύθηκε πως η ξαφνική διαταγή επιστροφής του στη Μόσχα πιθανότατα να σήμαινε πως η μυστική του δράση είχε γίνει αντιληπτή. Έτσι καταρτίστηκε ειδική επιχείρηση φυγαδεύσεώς του από την ΕΣΣΔ, εάν όντως χρειαζόταν, που έφερε την κωδική ονομασία Pimlico. Γνωρίζοντας πως οποιαδήποτε επαφή μέσα στο σπίτι του ήταν υπέρμετρα επικίνδυνη, οι Βρετανοί δημιούργησαν ένα σύνθημα εκτάκτου ανάγκης. Βάσει αυτού, ο Γκορντιέφσκι θα εμφανιζόταν σε ένα αρτοποιείο πλησίον διπλωματικού συγκροτήματος επί της λεωφόρου Κουτουζόφκι φορώντας ένα γκρίζο καπέλο και κρατώντας μια πλαστική σακκούλα της φίρμας Safeway. Αυτό θα ενεργοποιούσε άμεσα τη διαδικασία μεταφοράς του στη Φινλανδία κρυμμένου μέσα στο πορτ μπαγκάζ διπλωματικού αυτοκινήτου.
Οι πληροφορίες περί των πιθανών επαφών του Γκορντιέφσκι με την MI6 πιστεύεται πως δόθηκαν από άλλον διπλό πράκτορα της αμερικανικής αντικατασκοπίας, τον Aldrich Ames, που προωθούσε απόρρητα έγγραφα στην KGB έναντι αμοιβής και σήμερα, στα 81 του χρόνια, εκτίει ποινή ισοβίας καθείρξεως στην Ιντιάνα. Να σημειώσουμε παρενθετικά πως μετά από έξι εβδομάδες ανακρίσεών του, δεν ήταν πλήρως βέβαιοι στη CIA πως αυτός τελικά βρίσκεται πίσω από την αποκάλυψη της διπλής ιδιότητος του Γκορντιέφσκι. Οπωδήποτε όμως συνέδραμε έως έναν βαθμό, εμφυσώντας έστω τις πρώτες υποψίες στους Σοβιετικούς.
Με την επιστροφή του στις 19 Μαΐου, οι πράκτορες της KGB ξεκίνησαν τις ανακρίσεις σερβίροντάς του μπράντυ με ορό αληθείας. Αν και ναρκωμένος, ο Γκορντιέφσκι τα κατάφερε και δεν απεκάλυψε το παραμικρό. Στο ενδίαμεσο εισέβαλαν κρυφά στο σπίτι του στη ρωσική πρωτεύουσα και ψέκασαν τα παπούτσια και τα ρούχα του με σκόνη που ήταν ορατή μόνο με ειδικά γυαλιά. Έτσι μπορούσαν να παρακολουθούν την κάθε του κίνηση με έναν μετρητή Γκάϊγκερ που ανιχνεύει την ιονίζουσα ακτινοβολία.
Η μεγάλη απόδραση
Στις 19 Ιουλίου, ο Γκορντιέφσκι βγήκε για το συνηθισμένο του περίπατο, γνωρίζοντας ασφαλώς πως παρακολουθείται. Κατάφερε να ξεφύγει από την εποπτεία των πρακτόρων της KGB και να επιβιβαστεί στο τραίνο για το Βίμποργκ, μερικά μόνο χιλιόμετρα μακρυά από τα φινλανδικά σύνορα, όπου τον περίμεναν τα διπλωματικά αυτοκίνητα των Βρετανών, αλλά στο ενδιάμεσο υπήρχαν πέντε σημεία ελέγχου που έπρεπε να περάσουν. Πριν φτάσουν στο πρώτο, οι άνδρες της MI6 είχαν λάβει όλα τα κατάλληλα μέτρα, σκεπάζοντας το πορτ μπαγκάζ του Ford Sierra με μεταλλικό κάλυμμα ώστε να μην ανιχνευθεί από τις θερμικές κάμερες ο επιμελώς κρυμμένος φυγάς.
Το δεύτερο σημείο ελέγχου με τα αγκαθωτά πλέγματα, τα παρατηρητήρια και τους οπλισμένους φρουρούς ήταν πολύ πιο δύσκολο και αγωνιώδες. Ο Γκορντιέφσκι μπορούσε να ακούσει τους οδηγούς – και οι δύο ήταν πράκτορες της MI6 – να συζητούν με τους συνοριακούς υπαλλήλους, αλλά πάγωσε όταν μετά αντιλήφθηκε το θόρυβο από τα αλσατικά σκυλιά που έφεραν για να μυρίσουν τους χώρους. Αυτά πήγαν κατευθείαν στο μπροστινό μέρος όπου καθόταν η σύζυγος του ενός οδηγού και περίμενε έχοντας ανοίξει μια συσκευασία με τσιπς. Σκοπίμως ενώ έτρωγε, έριξε και στους σκύλους για να αποσπάσει την προσοχή τους. Η σύζυγος του άλλου οδηγού θήλαζε το βρέφος της και την κατάλληλη στιγμή βγήκε έξω για να το αλλάξει επάνω στο πορτ μπαγκάζ που ήταν κρυμμένος ο Γκορντιέφσκι. Η μυρωδιά της λερωμένης πάνας ήταν αρκετή για να μπερδέψει την όσφρηση των σκυλιών. Μερικά λεπτά αργότερα, τα διπλωματικά αυτοκίνητα πήραν άδεια αναχωρήσεως.
Μια μικρής διαρκείας στάση υπήρξε στο τελευταίο σημείο, αλλά χωρίς να υπάρξει κάποιο πρόβλημα. Κατόπιν ο Γκορντιέφσκι ένοιωσε το αυτοκίνητο να αναπτύσσει ταχύτητα, ενώ η μουσική που έπαιζε στο κασετόφωνο, άλλαξε σκοπίμως με κλασική του Φινλανδού συνθέτου Γιαν Σιμπέλιους. Ο Γκορντιέφσκι πήρε το μήνυμα, καταφέρνοντας το αδύνατον. Κανένας ύποπτος κατάσκοπος δεν είχε διαφύγει ποτέ από τη Σοβιετική Ένωση, ενώ τελούσε υπό παρακολούθηση από τις μυστικές υπηρεσίες.
Η μετέπειτα ζωή του
Ο Γκορντιέφσκι είχε αφήσει πίσω τη γυναίκα του και τα δύο παιδιά του. Η Γελένα, κόρη πρώην αξιωματικού της KGB, δεν ήξερε απολύτως τίποτα για τη διπλή ζωή του συζύγου της. Έξι χρόνια αφότου φυγαδεύτηκε από τη Σοβιετική Ένωση, οι Βρετανοί, μέσω διπλωματικών κινήσεων, κατόρθωσαν να φέρουν την οικογένειά του στη νέα του πατρίδα όπου εργαζόταν πλέον ως σύμβουλος ασφαλείας. Ένας παράγοντας που συνέβαλε σε αυτό ήταν και η βελτίωση των επαφών της Δύσεως με την ΕΣΣΔ, λίγο πριν την κατάρρευσή της. Η ιστορία δεν είχε αίσιο τέλος. Το ζεύγος χώρισε δύο χρόνια αργότερα (το 1993), αφού οι σχέσεις τους διερράγησαν από την πολυετή αντιπαλότητα μεταξύ KGB και MI6.
Σε ηλικία πια 84 ετών, ο Ολέγκ Γκορντιέφσκι ζει μονίμως στην Αγγλία με βρετανική σύνταξη, σε σπίτι που φυλάσσεται και παρακολουθείται συνεχώς για τη δική του ασφάλεια. Σπανίως εξέρχεται, ενώ προτιμάει να διάγει τον περισσότερο χρόνο του διαβάζοντας και ακούγοντας κλασική μουσική. Αναγνωρίζοντας τη λαμπρή προσφορά του και τις εξέχουσες υπηρεσίες του, το Ηνωμένο Βασίλειο του απένειμε με κάθε επισημότητα το παράσημο του διακεκριμένου Τάγματος του Αρχαγγέλου Μιχαήλ και Αγίου Γεωργίου.
