Gunnerside: Η παράτολμη Επιχείρηση που ίσως στέρησε την ατομική βόμβα από τους Ναζί

Αφού πήραν στα χέρια τους τις κάψουλες κυανίου, οι στρατιώτες του Leif Tronstad τον άκουσαν να λέει: “Δεν μπορώ να σας πω γιατί αυτή η αποστολή είναι τόσο σημαντική, αλλά αν πετύχετε, θα ζήσει στη μνήμη της Νορβηγίας για 100 χρόνια“.
Στις 19 Νοεμβρίου 1942, έλαβε χώρα η Επιχείρηση Freshman που είχε ως σκοπό τη καταστροφή του υδροηλεκτρικού και χημικού εργοστασίου Vemork, που ήταν σε θέση να παράγει βαρύ ύδωρ (οξείδιο του δευτερίου), και που οι Ναζί χρειάζονταν για την ανάπτυξη των πυρηνικών τους φιλοδοξιών. Εκείνη η αποστολή κατέληξε σε αποτυχία με 41 νεκρούς Βρετανούς και Νορβηγούς κομάντο, ενώ όσοι πιάστηκαν ζωντανοί, εκτελέστηκαν με συνοπτικές διαδικασίες.
Το πρόγραμμα ατομικών όπλων της Γερμανίας, είχε ξεκινήσει ήδη από το 1939 και από το 1942, άρχισε η παραγωγή βαρέως ύδατος που ήταν απαραίτητο για την εκπλήρωση του σκοπού. Το εργοστάσιο στο Vemork της Νορβηγίας, ήταν από τα λίγα μέρη που παρήγαγαν συστηματικά βαρύ ύδωρ, αλλά μέχρι τη κατάληψη της χώρας από τους Ναζί, απαγορευόταν η εξαγωγή ποσότητας μεγαλύτερης των 3 γαλονιών το μήνα. Πριν την εισβολή στη Νορβηγία στις 9 Απριλίου 1940, η Γαλλική Κυβέρνηση πέτυχε να απομακρύνει από το εργοστάσιο 185 κιλά βαρέως ύδατος, ωστόσο το Vemork δεν τέθηκε εκτός λειτουργίας και μπορούσε ανά πάσα στιγμή να συνεχίσει τη παραγωγή.
Σε αντίθεση με τους Γερμανούς, οι Αμερικανοί δεν χρησιμοποίησαν βαρύ ύδωρ στο δικό τους πυρηνικό πρόγραμμα. Το βαρύ ύδωρ πετυχαίνει τον έλεγχο και την επιβράδυνση της σχάσης, με αποτέλεσμα να απαιτείται μικρότερη ποσότητα ουρανίου για να επιτευχθεί η λεγόμενη “κρίσιμη μάζα”. Η κρίσιμη μάζα είναι εκείνη η ποσότητα ουρανίου που είναι τόσο μεγάλη ώστε να συντηρήσει μια ελεγχόμενη αλυσιδωτή αντίδραση, και τόσο μικρή ώστε να μην εκραγεί με ανεξέλεγκτο τρόπο. Οι Αμερικανοί αντιθέτως, χρησιμοποίησαν εμπλουτισμένο ουράνιο (ουράνιο-235) σε συνδυασμό με γραφίτη αντί για βαρύ ύδωρ.
Έως τα μέσα του 1942, οι Βρετανοί είχαν πλέον συνειδητοποιήσει πως το εργοστάσιο παρήγαγε και αποθήκευε μεγάλες ποσότητες βαρέως ύδατος για το ατομικό πρόγραμμα των Ναζί και αποφάσισαν να το καταστρέψουν πάση θυσία.
Επιχείρηση Gunnerside

Σε αντίθεση με τη προηγούμενη προσπάθεια απευθείας επίθεσης με δεκάδες άνδρες για τη κατάληψη και καταστροφή του εργοστασίου, οι Νορβηγοί θα εφάρμοζαν μια διαφορετική προσέγγιση. Μια μικρή ομάδα σκιέρ θα έπεφτε με αλεξίπτωτα από βομβαρδιστικό Halifax σε ασφαλή απόσταση από το εργοστάσιο και κατόπιν θα προσέγγιζαν με άκρα μυστικότητα το στόχο, με αποστολή να διεισδύσουν στο χώρο παραγωγής βαρέως ύδατος και να το καταστρέψουν με εκρηκτικά.
Έξι Νορβηγοί αλεξιπτωτιστές προσγειώθηκαν και συναντήθηκαν με άλλους τέσσερις που ήδη βρίσκονταν στο σημείο, καθώς και ένα κατάσκοπο. Η 11μελης ομάδα με επικεφαλής τον Γιόακιμ Ρόνεμπεργκ έφτασε στο σημείο και υπό τη κάλυψη του σκότους, κατέβηκαν το γκρεμό που τους χώριζε από το εργοστάσιο, διέσχισαν το παγωμένο ποταμό και αναρριχήθηκαν στους βράχους, παρακάμπτοντας κατά αυτό το τρόπο τη μοναδική γέφυρα που συνέδεε το εργοστάσιο με τον έξω κόσμο και βρισκόταν υπό αυστηρή φρούρηση. Οι Γερμανοί θεωρούσαν το φαράγγι απροσπέλαστο και το είχαν αφήσει αφύλακτο.
Με τη βοήθεια της τύχης και χάρη στην αποφασιστικότητά τους, πέτυχαν να αποφύγουν τους φρουρούς του εργοστασίου και να διεισδύσουν στο δωμάτιο που λάμβανε χώρα η παραγωγή βαρέως ύδατος. Τοποθέτησαν τα εκρηκτικά τους στους θαλάμους ηλεκτρόλυσης με βραδύκαυστα φιτίλια και απομακρύνθηκαν. Για να αποφευχθούν αντίποινα κατά του νορβηγικού πληθυσμού, οι σαμποτέρ άφησαν στο σημείο ένα υποπολυβόλο Thompson για να αποδοθεί η επίθεση σε Βρετανούς κομάντο.
Οι εκρήξεις και το χάος που επακολούθησε, τους έδωσε την ευκαιρία να αποχωρήσουν με ασφάλεια. Η αποστολή στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία, χωρίς να χαθεί καμία ζωή και χωρίς να πέσει ούτε μια σφαίρα. 500 κιλά βαρέως ύδατος που είχαν παραχθεί κατά τη διάρκεια λειτουργίας του εργοστασίου από τους Ναζί, καταστράφηκαν μαζί με το σύνολο του απαραίτητου εξοπλισμού παραγωγής.
Αν και οι Γερμανοί κατάφεραν έπειτα από εντατικές προσπάθειες να αποκαταστήσουν τις ζημιές και να αρχίσουν εκ νέου τη παραγωγή βαρέως ύδατος, η ζημιά που πέτυχαν οι 11 θαρραλέοι Νορβηγοί σαμποτέρ, ήταν αρκετή για να καθυστερήσει το ατομικό πρόγραμμα των Ναζί σε σημείο που ουδέποτε πρόλαβαν να αναπτύξουν πυρηνικό όπλο.
Πολλοί ιστορικοί πιστεύουν πως οι Γερμανοί ούτως ή άλλως, δεν θα προλάβαιναν να κατασκευάσουν ατομική βόμβα πριν το τέλος του πολέμου, ασχέτως αν η εγκατάσταση του Vemork είχε καταστραφεί ή όχι. Γνωρίζουμε όμως με βεβαιότητα ότι ο Werner Heisenberg – ένας εκ των θεμελιωτών της Κβαντικής Φυσικής και βραβευμένος με Νόμπελ φυσικής το 1932 – εργάστηκε στο πρόγραμμα των Ναζί για την κατασκευή της ατομικής βόμβας. Σίγουρα οι Ναζί εργάστηκαν πυρετωδώς προς το σκοπό αυτό και επιστράτευσαν λαμπρούς επιστήμονες, αν και οι πόροι που διέθεσαν σε σχέση με τις ΗΠΑ ήταν περιορισμένοι. Αν είχαν περισσότερο χρόνο και πρώτες ύλες, ενδεχομένως να είχαν επιτύχει το σκοπό τους και θα κατασκεύαζαν μια ατομική βόμβα που θα μπορούσε να αλλάξει την έκβαση του Πολέμου.
Αρχική δημοσίευση 28/2/2018