Του αντιναυάρχου ε.α. Σπύρου Κονιδάρη (ΠΝ), επίτιμου υπαρχηγού Στόλου – ΜSEE, πρώην εθνικού στρατιωτικού αντιπροσώπου στο NATO/SHAPE
πρώτη δημοσίευση 18 Αυγούστου 2022
Εδώ και αρκετά χρόνια, ιδιαίτερα τη θερινή περίοδο, διαβάζουμε συχνά άρθρα και ακούμε ανταποκρίσεις σχετικές με φωτιές και καύσωνες που σαρώνουν την ανοχύρωτη Ευρώπη, όπως φέτος τον Ιούλιο: «H Ευρώπη ήταν εντελώς απροετοίμαστη για την ακραία ζέστη που βίωσε τις τελευταίες εβδομάδες. Αυτό δεν επιδέχεται αμφισβήτησης, καθώς το μαρτυρούν οι χιλιάδες νεκροί του καύσωνα. …Την έλλειψη προετοιμασίας υποδεικνύουν, επίσης, οι ανεξέλεγκτες δασικές πυρκαγιές, που αποτέφρωσαν χιλιάδες στρέμματα σε Γαλλία, Ισπανία, Ελλάδα και Πορτογαλία την περασμένη βδομάδα. Η Ε.Ε., αντί να είναι έτοιμη εξακολουθούσε να διαπραγματεύεται την αγορά πυροσβεστικών αεροσκαφών». Ακούμε επίσης πως η κλιματική αλλαγή σκοτώνει: «Ανάλογη δραματική προειδοποίηση ήλθε από τα χείλη του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, ο οποίος τόνισε, στο πλαίσιο της διάσκεψης του Βερολίνου για το κλίμα, ότι η μισή ανθρωπότητα βρίσκεται σε ζώνη κινδύνου -από πλημμύρες, ξηρασίες, ακραίες καταιγίδες και δασικές πυρκαγιές», σε βαθμό που πλέον όλοι το έχουμε εμπεδώσει και έχουμε φαίνεται αποδεχθεί τη μοίρα μας.
Παρουσίαση: CANADAIR CL-415, ο φύλακας Άγγελος των ελληνικών δασών (ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ)
Και εδώ που τα λέμε τι ακριβώς να κάνει ο κάθε πολίτης μόνος του και πώς να δράσει σε μεγάλη κλίμακα και ιδιαίτερα επιδραστικά, πλην του να υπακούει σε κάποιους κανόνες, όσο του επιτρέπει η συνείδησή του αλλά και τα οικονομικά του. Γιατί καλός π.χ. ο νέος ελληνικός νόμος για την εκκαθάριση των οικοπέδων από τα ξερά χόρτα πριν την έναρξη της αντιπυρικής περιόδου αλλά δεν αρκεί. Και αν ο πολίτης δεν έχει τα χρήματα να καθαρίσει κάθε κομμάτι γης που του ανήκει ανά την επικράτεια (έστω και με μικρά ποσοστά σε μικροιδιοκτησίες από κληρονομιές γενεών) που θα τα βρει να πληρώσει τα πρόστιμα;
Όσο όμως και αν προσπαθούν οι λογικοί και όσοι έχουν την δυνατότητα ή αγαπούν τον τόπο και την χώρα τους, δεν επαρκούν. Καθώς στις πυρκαγιές που οφείλονται σε φυσικά αίτια (κεραυνούς, υψηλές θερμοκρασίες) προστίθενται και εκείνες που οφείλονται/προκαλούνται από:
- Αφελείς ή απρόσεκτους αγρότες ή εκδρομείς
- Ατυχήματα (αυτοκινητιστικά), βλάβες (πτώση πυλώνων ή ηλεκτροφόρων καλωδίων), απορρίμματα (είτε εύφλεκτα είτε από καύση τους σε χωματερές)
- Εμπρησμούς είτε για ίδιο όφελος (οικοπεδοφάγους, κτηνοτρόφους, ακόμη και από εθελοντές δασοπυροσβέστες για τη μονιμοποίηση τους!) είτε από εγκληματίες σε υπηρεσία μεγάλων συμφερόντων, τα οποία με την ισχύουσα νομοθεσία δεν είχαν άδεια για τις επιχειρήσεις τους στην συγκεκριμένη περιοχή πριν την καταστροφή, ενώ στην καμένη γη τα πράγματα είναι ευνοϊκά για business
- Πράκτορες ξένων μυστικών υπηρεσιών που επιθυμούν μέσω των πυρκαγιών να προκαλέσουν προβλήματα στην οικονομία του κράτους (π.χ. πλήγμα στον τουρισμό στην περίοδο αιχμής του), στο ηθικό του λαού του και στη συνοχή του και να αποσταθεροποιήσουν την κυβέρνησή του.
Σε όλους αυτούς τους λόγους και αιτίες, έχουμε τα τελευταία χρόνια να προσθέσουμε τις πάμπολλες πυρκαγιές από διασαλευμένα ψυχικά άτομα. Πυρομανείς, τον αριθμό των οποίων πιθανότατα αύξησε ο εγκλεισμός όλων λόγω της πανδημίας αλλά και η δύσκολη πρόσβαση τους στα νοσοκομεία και τα θεραπευτήρια (υπερφορτωμένα αυτά με νοσηλείες για κορονοϊό η άλλες σοβαρότερες παθήσεις).
Και φυσικά στην πρόληψη δεν βοηθάνε ούτε οι χαλαροί νόμοι κατά των εμπρηστών, αποτέλεσμα της επίδειξης μεγαλοψυχίας απέναντι σε κάθε εγκληματία που επιδεικνύουν οι Δημοκρατίες, αλλά ούτε και η τεράστια καθυστέρηση στην εκδίκαση των υποθέσεων στην δική μας χώρα, που στην πράξη αντιστοιχεί με αρνησιδικία.
Όλα τα παραπάνω φυσικά δεν αφορούν μόνο την χώρα μας αλλά και πολλές άλλες με τις οποίες έχουμε δεσμούς, κοινά νομικά, πολιτισμικά και πολιτικά πρότυπα και συμμαχίες και σχέσεις.
Βίντεο: Θαυμασμός για αεροπυρόσβεση σε ύψος λίγων δεκάδων μέτρων
Οι παραπάνω διαπιστώσεις και τα διαρκώς αυξανόμενα περιστατικά καταστροφών οδηγούν, δυστυχώς, στο συμπέρασμα ότι το μεγάλο μας σπίτι, η Ευρώπη, θα πληγεί σοβαρότατα και θα κληθεί να πληρώσει βαρύ τίμημα τις δεκαετίες που έρχονται από όλο και φονικότερες πυρκαγιές. Το χειρότερο όμως δεν είναι η επερχόμενη οδυνηρή πραγματικότητα αλλά η άρνηση των Ευρωπαϊκών πολιτικών ηγεσιών να το αντιμετωπίσουν συντονισμένα, συντεταγμένα, έγκαιρα και με την σωστή προτεραιότητα.
Δεν θα υπεισέλθω ούτε θα προτείνω νόμους ή πολιτικές για την πρόληψη των πυρκαγιών ή για τον κολασμό των εμπρηστών, καθώς αυτά ανήκουν σε χώρους τους οποίους άλλοι έχουν την απαραίτητη εμπειρία, σπουδές και ευθύνη. Θα περιοριστώ μόνο σε μια πρόταση για την μελλοντική αντιμετώπιση των πυρκαγιών με κατάλληλα και επαρκή μέσα, βασιζόμενη στις δικές μου εμπειρίες από διεθνείς συνεργασίες σε οπλικά συστήματα και Ευρωπαϊκά προγράμματα για το διάστημα και την Άμυνα.
Κύπρος, Ισραήλ και 6 άλλες χώρες μπαίνουν στη μάχη κατά των πυρκαγιών
Σε ότι αφορά τα επίγεια μέσα αυτά είναι χαμηλού σχετικά κόστους και ακόμη και ένα Ι.Χ. ή Δ.Χ. όχημα μπορεί να μετατραπεί σε πυροσβεστικό, με τους ιδιαίτερους ανά περίπτωση περιορισμούς του σε ότι αφορά την χωρητικότητά του, τον νεκρό χρόνο μέχρι να ανεφοδιαστεί και να επανέλθει, την δυνατότητα του να επιχειρεί εκτός δρόμου, την δυνατότητά του να απεμπλακεί και να ξεφύγει αν εγκλωβιστεί κ.τλ.
Στον τομέα των αεροπορικών μέσων τώρα, στον οποίο επαφιέμεθα για την κατάσβεση της συντριπτικής πλειοψηφίας των πυρκαγιών και μάλιστα των πλέον δύσκολων ή σε δύσβατη περιοχή. Πως λειτουργούν οι πολιτικές μας ηγεσίες εδώ και πολλά χρόνια; Κατά κανόνα: α) με διατήρηση πεπαλαιωμένων ειδικών αεροσκαφών (Canadair) με πολύ φιλότιμο και κατάθεση ψυχής από πλευράς του προσωπικού που τα συντηρεί και περίσσεια θάρρους από τα πληρώματα τους, β) με αλλαγή «διαμόρφωσης» άλλων πτητικών μέσων των Ενόπλων Δυνάμεων για πυρόσβεση (όπως τα Chinook), γ) με ενοικίαση κατά την αντιπυρική περίοδο ειδικών (ή λιγότερο ειδικών) αεροσκαφών και ελικοπτέρων με τα πληρώματά τους και το προσωπικό συντήρησής τους, από ξένες χώρες και κυρίως από πρώην «ανατολικές».
Η τελευταία λύση αποδείχθηκε φαίνεται βολική και πιθανώς οικονομικότερη και ακολουθήθηκε και από άλλες χώρες της νότιας Ευρώπης. Όμως με την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία φαίνεται επίσης ότι από την «αγορά» αποσύρθηκαν τα ιπτάμενα μέσα από τη Ρωσία και η Ευρώπη, για μια ακόμη φορά, βρέθηκε εκτεθειμένη.
Το να είναι βέβαια εκτεθειμένη στο φυσικό αέριο ή το ορυκτό πετρέλαιο -τα οποία δεν παράγει σε ποσότητες ικανές- το κατανοούμε. Το να μην έχει όμως ιπτάμενα μέσα καταπολέμησης των πυρκαγιών είναι κάτι το οποίο δεν επιτρέπεται, για τους λόγους που θα εξηγήσω στην συνέχεια.
rescEU: 17 ιπτάμενα μέσα απαρτίζουν φέτος τον στόλο πυρόσβεσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Εντός της ΕΕ υπάρχουν χώρες με πυρηνική ενέργεια, διαστημική, πυραυλική και αεροπορική τεχνολογία και αντίστοιχη πρωτοπορία και μάλιστα υπάρχουν μεγάλες εταιρίες που παράγουν και εξάγουν τα προϊόντα τους παγκοσμίως. Το ερώτημά μου είναι: πόσο δύσκολο είναι οι Ευρωπαϊκές χώρες και οι βιομηχανίες τους να συντονιστούν και να εκκινήσουν τη σχεδίαση και την κατασκευή ιπταμένων μέσων πυρόσβεσης; Μήπως δεν υπάρχει η αγορά; Μήπως δεν υπάρχουν τα αναγκαία κεφάλαια, μήπως τέλος απαιτείται εξωγήινη τεχνολογία ή ευφυία για κάτι τέτοιο;
Τίποτε από τα παραπάνω, φυσικά, δεν ισχύει. Αυτό που απουσιάζει σήμερα είναι η πολιτική βούληση, η σωστή προτεραιοποίηση των αναγκών και η διάθεση για δουλειά των δημοσίων λειτουργών και των οργάνων της Ε.Ε.
Πριν μερικά χρόνια η ΕΕ και η European Defense Agency (EDΑ) αποφάσισαν να διαθέσουν 8 περίπου δις ευρώ στο διάστημα 2021-2028, για την ανάπτυξη δυνατοτήτων και τη βελτίωση της Ευρωπαϊκής άμυνας. Η διάθεση του ποσού αυτού θα υλοποιείται σε ετήσιους κύκλους μέσω του European Defense Fund (EDF) με αξιολογήσεις προτάσεων συνεργαζόμενων ευρωπαϊκών εταιρειών σε τομείς και δράσεις που κάθε χρόνο θα προκηρύσσονται. Μάλιστα για τις προτάσεις του 2021 τα αποτελέσματα ανακοινώθηκαν προ ημερών και αρκετές ελληνικές εταιρίες κέρδισαν την συμμετοχή τους σε αξιόλογα και σύνθετα ερευνητικά προγράμματα μαζί με μεγάλες ευρωπαϊκές εταιρίες, κάτι που δείχνει ότι υπάρχει Ελληνική αμυντική βιομηχανία παρά τη διαχρονική αδιαφορία της Ελληνικής κυβέρνησης.
Και ενώ λοιπόν μέχρι πριν μερικά χρόνια η δροσερή και υγρή βόρεια Ευρώπη δεν κινδύνευε από σοβαρές πυρκαγιές και το πρόβλημα το είχαν μόνο οι νότιες χώρες, σήμερα από την μία και οι ίδιες οι βόρειες έχουν ξηρασίες και απειλούνται όλο και περισσότερο αλλά και οι δικοί τους πολίτες που αγοράζουν συνεχώς περιουσίες στον θερμότερο και με περισσότερη ηλιοφάνεια νότο, βλέπουν το πρόβλημα να γιγαντώνεται. Αλλά δεν βλέπω και καμία λύση ή τουλάχιστον πρόταση στο προσκήνιο, ακόμη και από τις χώρες του νότου που όλα τα μοντέλα δείχνουν ότι κινδυνεύουν από ερημοποίηση ως επέκταση της Σαχάρας προς βορρά. Έτσι, χωρίς να έχω την απόλυτη εξειδίκευση θα προσπαθήσω να αναπτύξω δημόσια τον απλό συλλογισμό μου.
Οι μεγάλες αεροπορικές και τεχνολογικές ευρωπαϊκές εταιρείες επιβάλλεται να συνασπιστούν και να ξεκινήσουν συνεργασία ανάπτυξης νέων Ιπταμένων Αντιπυροσβεστικών Μέσων (ΙΑΜ) αφού πρώτα μελετήσουν τις δυνατότητες των σημερινών, εκμεταλλευτούν τις εμπειρίες των εμπλεκομένων κρατών και φορέων στις κατασβέσεις και λάβουν υπόψη τις επιχειρησιακές απαιτήσεις των χρηστών.
Στη συνέχεια όλα τα Ευρωπαϊκά κράτη να εκτιμήσουν τις ανάγκες τους για τα επόμενα 15-20 έτη και έτσι το κάθε ένα να αναλάβει δέσμευση για παραγγελία ΙΑΜ. Με τη συγκέντρωση των παραγγελιών, κάθε κράτος να αναλάβει υποκατασκευαστικό έργο αναλογικό της δαπάνης που θα κάνει για αγορά, στο δικό του έδαφος και με δικές του εταιρίες (μέλη του consortium) που έχουν την αντίστοιχη τεχνογνωσία. Έτσι, κάθε χώρα από τα χρήματα που θα ξοδέψει για το πρόγραμμα θα λάβει ως επιστροφές απευθείας στην βιομηχανία της ένα μεγάλο ποσοστό. Κάτι το οποίο φυσικά δεν γίνεται σήμερα όταν όλα τα κονδύλια είτε για ιπτάμενα πυροσβεστικά μέσα (αγορά ή ενοικίαση) είτε για ανταλλακτικά φεύγουν στο σύνολό τους στο εξωτερικό.
Με τον τρόπο αυτό θα ξεκινήσουν να κατασκευάζονται (ίσως και σε πέντε έτη) αρχικά 2-3 τύποι ΙΑΜ με κοινή διαμόρφωση για όλα τα κράτη/πελάτες επιτυγχάνοντας σημαντικές οικονομίες κλίμακας. Αρχικά στην κατασκευή αλλά και στη χρήση σε όλο τον επιχειρησιακό βίο των μέσων (με τις ίδιες διαδικασίες εκπαίδευσης πιλότων και πληρωμάτων, συντήρησης και επισκευής). Θα σημειώσω ότι εάν και όταν μια τέτοια πρωτοβουλία εντός της ΕΕ εκκινήσει, θα πρέπει να αναμένονται και μεγάλες παραγγελίες από άλλες χώρες που θα δουν τα πλεονεκτήματα του εγχειρήματος. Και έτσι θα υπάρξει νέο χρήμα για εξέλιξη των πρώτων τύπων ή και για εμπλουτισμό των παραγόμενων τύπων ΙΑΜ στην επόμενη δεκαετία.
Ένα πολύ μεγάλο κέρδος από αυτή την ευρωπαϊκή ομοιοτυπία θα είναι η ταχύτατη μετακίνηση, ένταξη και αξιοποίηση των κατά τόπους ΙΑΜ σε επιχειρήσεις πυρόσβεσης άλλων κρατών, λόγω του κοινού συστήματος υποστήριξης και της άμεσης πρόσβασης στα αποθέματα ανταλλακτικών των υπολοίπων χωρών ή σε κοινό απόθεμα.
Δωρεά ελληνικού UAV στο Πυροσβεστικό Σώμα από την ναυτιλιακή LATSCO, με ικανότητα πυρόσβεσης!
Για να γίνω κατανοητός, σήμερα αν απαιτηθεί να στείλουμε βοήθεια στην Ιβηρική Χερσόνησο, εκτός από τα πυροσβεστικά μας αεροσκάφη θα πρέπει να ακολουθήσει και όλη η ομάδα υποστήριξης τους με τα ιδιαίτερα ανταλλακτικά. Όλη αυτή η διαδικασία θέλει πολύ περισσότερο χρόνο και προσπάθεια και τα αποτελέσματα είναι περιορισμένα, ενώ σε περίπτωση σημαντικής ανωμαλίας και καθήλωσης του αεροσκάφους υπάρχει πάντα ο κίνδυνος αυτό να μην μπορεί να επισκευαστεί, όταν η χώρα αυτή δεν διαθέτει και δεν υποστηρίζει τον τύπο.
Με την πρόταση λοιπόν για κοινό τύπο αεροσκαφών πυρόσβεσης θα είναι ευκολότατο π.χ. το 25 % των αεροσκαφών από κάθε Ευρωπαϊκή χώρα να φτάνουν μέσα σε λίγες ώρες για συνδρομή. Και με τον μεγάλο όγκο των δυνάμεων η πυρκαγιά να περιορίζεται ή και να σβήνει γρήγορα, να μειώνονται οι καταστροφές και τα αεροσκάφη σύντομα να είναι διαθέσιμα για δράση, καθώς θα υπάρχει τοπική υποστήριξη και συντήρηση.
93 εναέρια μέσα θα έχουμε φέτος για δασοπυρόσβεση, πρόσληψη 500 δασοκομάντος
Θα επανέλθω στα Ευρωπαϊκά προγράμματα. Οι Ευρωπαίοι λοιπόν, προ 5-7 ετών, παρότι δεν διέβλεπαν καμία απειλή κατά την ακεραιότητας και της ασφάλειάς τους, προκειμένου να διατηρήσουν χιλιάδες θέσεις εργασίας και να προστατεύσουν την ναυπηγική τους βιομηχανία -η οποία είχε ξεμείνει από σοβαρές παραγγελίες ακόμη και από τα ναυτικά των ιδίων των χωρών τους, με ζοφερό το μέλλον- αποφάσισαν να χρηματοδοτήσουν την ανάπτυξη της Ευρωκορβέτας (European Patrol Corvette-EPC).
Μια ανάλογη πρωτοβουλία είναι και εφικτή και απαραίτητη για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των πυρκαγιών από αέρος στα χρόνια που έρχονται. Και είναι ένας έντιμος τρόπος ώστε οι μικρότερες χώρες να συμμετέχουν στο πρόγραμμα με επιστροφές μεγάλου ποσοστού των χρημάτων που θα δαπανηθούν, σε δικές τους εταιρείες οι οποίες θα πρέπει να βοηθηθούν με μεταφορά νέας τεχνολογίας και τεχνογνωσίας.
Τον παραπάνω συλλογισμό και την σχετική πρόταση (μαζί με 2-3 άλλες) είχα την ευκαιρία να τα αναπτύξω σε 4 περιπτώσεις το περασμένο έτος. Τις 3 σε ξένους και την άλλη σε Έλληνες υψηλόβαθμους αξιωματούχους. Όπως ήταν φυσικό τίποτε δεν προχώρησε γιατί οι μεν ξένοι αξιωματούχοι ήταν σε αποστολή να πουλήσουν συγκεκριμένα προϊόντα στην Ελλάδα, οι δε Έλληνες «ως μη αποκλειστικά αρμόδιοι» δύσκολα πιστεύω θα μπορούσαν να μεταφέρουν στον Πρωθυπουργό αυτή την ιδέα έστω ως δική τους. Πόσο δε μάλλον να την συζητήσουν με ξένους και να τους πείσουν, ή τουλάχιστον να τους υποχρεώσουν να αναθέσουν σε Ελληνικές εταιρίες μέρος των χρημάτων που έλαβαν για ελληνικά εξοπλιστικά προγράμματα ύψους πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ.
