Για να εκτιμήσει κάποιος την πραγματική δυναμική του προγράμματος του F-35 θα πρέπει να βρεθεί στο εργοστάσιο της Αμερικανικής Αεροπορίας No4 στο Fort Worth του Τέξας, αυτό που οι περισσότεροι στην Ελλάδα αποκαλούν ακόμη ως «γραμμή συναρμολόγησης» του F-16, όπως και εμείς τη θυμόμαστε το 2008, όταν την είχαμε επισκεφτεί για τελευταία φορά.
Αν βρεθεί όμως κάποιος σήμερα στο US Air Force Plant No4, στην ευρύτερη περιοχή του Dallas-Fort Worth, όπως είμαστε εμείς τις τελευταίες ημέρες, προσκεκλημένοι της Lockheed Martin σε press tour (που περιλαμβάνει επίσης τη Sikorsky στο West palm Beach της Φλώριδας και την Marietta της Τζόρτζια για τα C-130) σε τίποτε δεν θυμίζει το F-16. Αυτό πλέον αποτελεί παρελθόν, από την εποχή που η συναρμολόγησή του μεταφέρθηκε στο Greenville της Νότιας Καρολίνας, μετά τα 4.588 Fighting Falcon που «γεννήθηκαν» εδώ. Για την παραγωγή των Block 70/72 όμως, μπορείτε να διαβάσετε στο επόμενο τεύχος μας (Απρίλιος 2023).
Τη γραμμή συναρμολόγησης του Τέξας αφήνουν πλέον αποκλειστικά F-35, ακόμη σε «παραγωγή χαμηλού ρυθμού» (Low Rate Initial Production), αν και πέρυσι οι τρεις κλάδοι των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων, οι εταίροι του προγράμματος και οι πελάτες FMS παρέλαβαν περισσότερα από 140, με τους στόχους να είναι υψηλότεροι φέτος, παρά την «περιπέτεια» της πρόσκαιρης αναστολής (παραδόσεων) λόγω του περιστατικού με ένα F-35B στις 18 Δεκεμβρίου 2022.
Στην εγκατάσταση αυτή, με στεγασμένο χώρο περίπου 3 τετραγωνικών χιλιομέτρων στο Τέξας που η Lockheed Martin τυπικά ενοικιάζει από την αμερικανική κυβέρνηση, υπάρχουν ανά πάσα στιγμή (σε αυτή τη φάση του προγράμματος του JSF), όπως έχει πλέον σταθεροποιηθεί η κατάσταση, περίπου 200 F-35, αν και φυσικά όχι όλα στην μορφή αεροσκάφους.
Εδώ φτάνουν τα κεντρικά μέρη της ατράκτου από την παραγωγή της Northrop Grumman και τα πίσω μέρη που προμηθεύει η BAE Systems μαζί με τις πτέρυγες και τα άλλα μεγάλα συγκροτήματα από τους άλλους βιομηχανικούς συνεργάτες. Εδώ κατασκευάζονται επίσης αποκλειστικά (sole source) οι πρόσθιοι άτρακτοι με τον χώρο του πιλοτηρίου και όλα μαζί συνθέτονται σε Lightning II, στις τρεις εκδόσεις του, F-35A CTOL, F-35B STOVL και F-35C CV.
Πενήντα με εξήντα Lightning II διαφόρων πελατών βρισκόντουσαν σε διαδοχικά στάδια κατασκευής στην γραμμή συναρμολόγησης, που είναι γνωστή ως «mile long» αφού αγγίζει σε μήκος το ένα μίλι και «τρέχει» σε δυο παράλληλες διαδρομές, διπλασιάζοντας τον όγκο της.
Η συναρμολόγηση ενός F-35 στο Fort Worth απαιτεί 17-18 μήνες, ενώ άλλοι τόσοι απαιτούνται ως προετοιμασία για απάρτια που φτάνουν στη γραμμή συναρμολόγησης.
Τα περισσότερα από τα αεροπλάνα που είδαμε αφορούσαν τις αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις και ειδικά της USAF, για την οποία το αεροπλάνο με αριθμό 395 (και αρκετά άλλα πριν από αυτό) βρισκόταν σε διαδικασία συναρμολόγησης.
Μπορούσε κάποιος να δει επίσης F-35C του Ναυτικού, F-35B του Σώματος των Πεζοναυτών και της RAF, F-35A του Ισραήλ (επισημάναμε αεροπλάνο με το νούμερο 42 και αρκετά ακόμη με μικρότερο αύξοντα αριθμό), νορβηγικά και δανέζικα, αλλά δεν υπήρχαν ακόμη βελγικά ή πολωνικά που θα εμφανιστούν στη «γραμμή» κάποια στιγμή προς το τέλος του 2023 και φυσικά ούτε ελβετικά, φινλανδικά ή γερμανικά. Να θυμίσουμε ότι τα ολλανδικά και ιταλικά F-35 παράγονται στο Cameri, ενώ τα ιαπωνικά στην τρίτη γραμμή συναρμολόγησης που βρίσκεται στην Ιαπωνία.
Σημειώστε επίσης ότι -με βάση το γεγονός ότι με την τελευταία καταμέτρηση της 1ης Μαρτίου, που έχει δημοσιοποιηθεί από την LM- έχουν παραδοθεί 890 αεροπλάνα (πιθανότατα έχουν ξεπεράσει τα 915 τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές) κάπου εκεί στη «γραμμή» βρισκόταν το αεροπλάνο με τον αριθμό 1.000! Πόσοι αλήθεια κατασκευαστές μπορούν να ισχυριστούν κάτι αντίστοιχο σήμερα για τρέχοντα προγράμματα;
Από την εγκατάσταση του Fort Worth θα προέλθουν και τα 20 ελληνικά F-35A, εκτός και εάν η Ελλάδα αποφασίσει να πάρει τελικά τα αεροπλάνα της -ή τουλάχιστον κάποια από αυτά- από την ιταλική «γραμμή», όπως κάνει η Ολλανδία και ίσως και η Πολωνία για ένα αριθμό από τα 32 που έχει παραγγείλει. Από την άλλη, για να συμβεί αυτό για την Ελλάδα θα πρέπει να ολοκληρωθεί μια διαδικασία η οποία βρίσκεται μεν σε εξέλιξη αλλά για να συνεχιστεί πρέπει να λήξουν οι εκκρεμότητες.
Έχοντας αναφερθεί πολλές φορές στο θέμα να σημειώσουμε επιγραμματικά ότι η διαδικασία που «τρέχει», βασίζεται στην «επιστολή αιτήματος» (LOR) που είχε σταλεί το καλοκαίρι του 2022, μετά από τελικές συνεννοήσεις με την αμερικανική κυβέρνηση και την «προέγκρισή» της, για την αγορά από την Ελλάδα των JSF.
Έκτοτε, έχουν γίνει αρκετά ουσιαστικά βήματα, ανάμεσα στα οποία και μια «προέγκριση» από το Κογκρέσο, όπου στην αρχή του χρόνου ο γερουσιαστής Μπομπ Μενέντεζ, από την θέση του προέδρου της αρμόδιας επιτροπής, είχε δώσει το αρχικό «πράσινο φως» για τα πάρει η Ελλάδα F-35.
Επειδή όμως πολλά έχουν γραφεί και γράφονται, όχι απαραίτητα και αληθινά, ερχόμαστε το κρίσιμο σημείο. Για να μετατραπεί η «προέγκριση» της κυβέρνησης της ΗΠΑ και του αμερικανικού Κογκρέσου σε τελική έγκριση, θα πρέπει το όλο θέμα να μπει σε τροχιά LOA, δηλαδή στο ελληνικό αίτημα (LOR), να υπάρξει η απάντηση της αμερικανικής κυβέρνησης με επιστολή LOA (Letter of Offer and Acceptance) που θα γίνει αποδεκτή από την ελληνική κυβέρνηση.
Αυτή η LOA, με ότι προβλέψεις θα περιέχει μέσα, θα είναι το κοινώς συμφωνημένο πλαίσιο και το σημαντικό βήμα καθοδόν για την ολοκλήρωση της διαδικασίας αγοράς F-35 από την ΠΑ, αν και απομένουν ακόμη και άλλα, όπως θα δούμε παρακάτω. Σε αυτό το σημείο βρισκόμαστε ακόμη, όπως έχουμε γράψει (και οι λεπτομέρειες επιβεβαιώθηκαν και στην επίσκεψή μας στο Fort Worth), δηλαδή την οριστικοποίηση του περιεχομένου της LOA.
Να θυμίσουμε ότι η κύρια και μάλλον μοναδική εκκρεμότητα που υπάρχει για να οριστικοποιηθεί αυτή, είναι η ελληνική απόφαση για το εάν η επιστολή της αμερικανικής προσφοράς θα περιέχει τα διαβόητα (ή… δαιμονοποιημένα) SSI (και εάν ναι… ποια θα είναι αυτά) ή όχι.
Αυτή η ελληνική απόφαση δεν υπάρχει ακόμη. Όταν υπάρξει και όποια και εάν είναι αυτή, θα θέσει σε κίνηση την επόμενη φάση. Δηλαδή την έκδοση και αποστολή από την Ουάσιγκτον της LOA, που θα είναι και η τελική αμερικανική προσφορά, την οποία η Αθήνα θα πρέπει να αποδεχθεί (στο σύνολό της ή σε μέρος της, μέσω του συμβολαίου που θα δούμε στη συνέχεια) για να πάμε στο επόμενο βήμα.
Στο μεταξύ, σύμφωνα με την αμερικανική νομοθεσία, το περιεχόμενο της LOA θα γνωστοποιηθεί, από το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών (που είναι και το αρμόδιο) στα δυο σώματα του Κογκρέσου, Βουλή και Γερουσία για τη δική τους έγκριση. Υπενθυμίζουμε ότι η διαδικασία αυτή είναι διαμορφωμένη στη βάση προβολής άρνησης και όχι ψηφοφορίας έγκρισης, δηλαδή εάν τα σώματα δεν εγείρουν αντιρρήσεις μέσα σε 15 ημέρες (ως χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ που είναι η Ελλάδα) η δυνητική πώληση θεωρείται ότι έχει εγκριθεί και πηγαίνουμε στο επόμενο και τελευταίο στάδιο.
Αυτό δεν είναι άλλο από την υπογραφή του συμβολαίου για όποιο μέρος του περιεχομένου της LOA αποφασιστεί να υλοποιηθεί. Να θυμίσουμε για παράδειγμα ότι η LOA για τον εκσυγχρονισμό των F-16 σε Viper αφορούσε στο σύνολο των Block 50, 52+ και 52Μ, αλλά αποφασίστηκε να υλοποιηθεί και να υπογραφεί μόνο το κομμάτι για τα δυο τελευταία.
Μόνο η υπογραφή συμβολαίου είναι αυτή που θα οριοθετήσει τελικά το ελληνικό πρόγραμμα των F-35 και μαζί του τις κρίσιμες λεπτομέρειες, κυρίως τους χρόνους παράδοσης. Μέχρι τότε, όλα παραμένουν σε εκκρεμότητα.
Η αγορά των F-35 μπορεί να γίνει μόνο μέσω του συστήματος στρατιωτικών εξαγωγικών πωλήσεων FMS (και όχι ως απ’ ευθείας εμπορική πώληση με την κατασκευάστρια Lockheed Martin). Δηλαδή θα ανατεθεί στην USAF να παραγγείλει τα αεροπλάνα (με ανάθεση συμβολαίου στην LM) και να υλοποιήσει όλες τις άλλες προβλέψεις για λογαριασμό μας.
Με την παραπάνω εξήγηση και τις απαραίτητες υπενθυμίσεις, θα πρέπει να τοποθετήσουμε χρονικά τη διαδικασία στο πλαίσιο των πρόσφατων ελληνικών εξελίξεων και της πραγματικότητας, δηλαδή κυρίως των εκλογών.
Είναι προφανές ότι το καθοριστικό στάδιο της οριστικοποίησης του περιεχομένου της LOA (που ουσιαστικά σημαίνει τη λήψη απόφαση για τα SSI) πρέπει να γίνει το συντομότερο δυνατόν, ώστε η επιστολή να σταλεί στην ελληνική κυβέρνηση άμεσα. Όπως μπορεί να γίνει αντιληπτό από τα όσα προηγήθηκαν η αποστολή θα πρέπει να γίνει πριν από την ημερομηνία των εκλογών ώστε να μην ανακοπεί η διαδικασία και εμπλακεί στην εκλογική και… μετεκλογική περίοδο.
Τονίζεται ότι η LOA δεν είναι συμβόλαιο και υπό αυτή την έννοια δεν δεσμεύει την όποια νέα κυβέρνηση προέλθει από τις εκλογές, ακόμη και εάν αυτή είναι αντίθετη με την προμήθεια των F-35. Επιπλέον η LOA (όπως συμβαίνει συνήθως) θα περιλαμβάνει όλες τις πιθανές επιλογές, ώστε να μην χρήζει ανάγκης επαναδιαπραγμάτευσης στο περιεχόμενό της. Εάν η LOA έχει αποσταλεί στο παραπάνω χρονικό περιθώριο, θα επιτρέψει την αποδοχή της και στη συνέχεια η νέα κυβέρνηση να μπορεί να ξεκινήσει άμεσα το επόμενο βήμα, δηλαδή την υπογραφή συμβολαίου.
Να υπογραμμίσουμε ότι για να παραλάβει η Πολεμική Αεροπορία Lightning II στις αρχές του 2028, που είναι ο επιθυμητός (και εφικτός) στόχος, θα πρέπει το συμβόλαιο να υπογραφεί μέσα στο 2023. Αυτό όμως μπορεί να γίνει, όπως αναλύθηκε παραπάνω μόνο με οριστικοποίηση του περιεχομένου της LOA τώρα, την αποστολή της και την αποδοχή της πριν τις εκλογές. Οποιαδήποτε παρέκκλιση απομακρύνει την παραλαβή των F-35!
Περισσότερα για το ταξίδι μας στις ΗΠΑ, την δυνητική αγορά Blackhawk και C-130, σύντομα εδώ!
