Σαν να μην έφθαναν τα βάσανα της Ουκρανίας με τη Ρωσική εισβολή υπάρχει και ένα ακόμη μέτωπο, εσωτερικής αυτή τη φορά διάσπασης. Και αφορά το ρόλο της “Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Πατριαρχείου Μόσχας” όπως αποκαλείται, μιας και μέχρι πρόσφατα συνέχιζε να θεωρεί ότι υπάγεται στη συγκεκριμένη δικαιοδοσία, σε αντίθεση με την Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία, που πλέον είναι αυτοκέφαλη μετά τη σχετική απόφαση του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως κ. Βαρθολομαίου.
Κάνουμε εδώ μια σύντομη υπενθύμιση του περίπλοκου εκκλησιαστικού ζητήματος που έχει πλέον γίνει και σημαντικό γεωπολιτικό αλλά και ζήτημα ασφαλείας για την Ουκρανία. Ιστορικά η Ορθόδοξη Εκκλησία της χώρας υπαγόταν στο Πατριαρχείο Μόσχας, με το οποίο είχαν και στενή ιστορική και πολιτισμική σχέση. Και μέχρι πρόσφατα στη συγκεκριμένη Εκκλησία ανήκε η μεγάλη πλειονότητα των ουκρανών ορθοδόξων, ενώ μικρότερο μέρος ανήκε στην “Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία (Πατριαρχείο Κιέβου)”, δηλαδή μια άλλη διοικητική εκκλησιαστική δομή, που είχε ιδρύσει δικό της Πατριαρχείο, ενώ υπήρχε και 3η (!) Εκκλησία, η «Αυτόνομη Ορθόδοξη»! Οι δύο τελευταίες δεν αναγνωρίζονταν στο εξωτερικό της χώρας, αλλά διατηρούσαν το εκκλησίασμα τους προβάλλοντας τον «τοπικό-εθνικό» τους χαρακτήρα.
Από το 2014 όμως και την κατάληψη της Κριμαίας από τη Ρωσία, συν την απόσχιση των ανατολικών περιοχών του Ντονμπάς, το έντονα εθνικιστικό και αντιρωσικό κλίμα που αναπτύχθηκε στην Ουκρανία παρήγαγε και αίτημα «εκκλησιαστικής απεξάρτησης» από τη Μόσχα.
Προκλητικές, αβάσιμες και ανιστόρητες δηλώσεις Λαβρόφ κατά του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης
Τελικά το 2018 ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως αναγνώρισε το αυτοκέφαλο της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, κάτι που οδήγησε σε σοβαρούς τριγμούς με τη Μόσχα. Η αυτοκέφαλη πλέον Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία συγκέντρωσε κλήρο και πιστούς τόσο από την προηγούμενη του «Πατριαρχείου του Κιέβου», όσο και από την «Αυτόνομη Ορθόδοξη» αλλά και κάποιους που έως τότε υπάγονταν στην δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Μόσχας. Η νέα δομή δηλαδή λειτούργησε σε αρκετό βαθμό ενοποιητικά συσπειρώνοντας τις «αντιμοσχοβίτικες» αντιλήψεις στη χώρα.
Παρόλα αυτά στην Ουκρανία παρέμεινε μια ισχυρή εκκλησιαστική μειοψηφία του «Πατριαρχείου Μόσχας» που το αναγνώριζε ως επικεφαλής της. Με την Ρωσική εισβολή του 2022 όμως, η συγκεκριμένη Εκκλησία βρέθηκε σε πολύ δύσκολη θέση, και συγκέντρωσε και την οργή πολλών Ουκρανών, αλλά είδε και πολλές ενορίες και μονές της να προχωρούν σε απόσχιση και σε ένταξη στην… απέναντι Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία, που πλέον ήταν και η «εθνική» της χώρας. Έτσι η «Πατριαρχείου Μόσχας» αναγκάστηκε να αποκηρύξει τους Ρώσους ως εισβολείς, σταμάτησε να μνημονεύει τον Πατριάρχη Κύριλλο της Μόσχας (ο οποίος στηρίζει και συνεργάζεται με την κυβέρνηση Πούτιν εδώ και πολλά χρόνια) και τελικά κήρυξε την ανεξαρτησία της από το Πατριαρχείο Μόσχας.
Παρόλα αυτά οι ουκρανικές αρχές συνεχίζουν να υποπτεύονται την συγκεκριμένη Εκκλησία ότι εν μέρει (ή στελέχη της) διατηρεί σχέσεις με τους Ρώσους. Έχοντας ξεκινήσει κιόλας μια σειρά από έρευνες σε εκκλησίες και μονές της, αναζητώντας «Ρωσόφιλους δοσιλόγους και σαμποτέρ». Έτσι πριν λίγες μέρες έγινε έρευνα στον καθεδρικό ναό της συγκεκριμένης Εκκλησίας στην πόλη Boryspil κοντά στο Κίεβο, ενώ ανάλογες επιδρομές έχουν γίνει και σε άλλες εκκλησιαστικές δομές ιστορικής σημασίας, όπως την περίφημη μονή της Αγίας Λαύρας των Σπηλαίων του Κιέβου που αποτελεί και παγκόσμιο μνημείο αλλά και κύριο σημείο αναφοράς των Ορθόδοξων Ρώσων.
Ρώσοι καταγγέλλουν αστυνομική επιδρομή σε ορθόδοξο μοναστήρι του Κιέβου
Η ουκρανική αυτή δράση, η οποία περιλαμβάνει και νομοθετήματα που προσπαθούν να ελέγξουν τα όρια της “Ορθόδοξης Εκκλησίας του Πατριαρχείου της Μόσχας” έως και την απαγόρευση της όπως προτάθηκε στις αρχές του μήνα, έχει δώσει τώρα τροφή στη Ρωσία να μιλά για «θρησκευτική καταδίωξη» των Ουκρανών πιστών, μπλέκοντας ακόμη περισσότερο το σκηνικό. Δημιουργώντας στο ήδη όπως είπαμε μπερδεμένο διοικητικά και κυρίως ιδεολογικά εκκλησιαστικό σκηνικό της τοπικής Ορθοδοξίας έναν μικρό «εμφύλιο» μεταξύ Εκκλησιών. Με την κυβέρνηση Ζελένσκι αποφασισμένη να πιέσει ασφυκτικά την τοπική «της Μόσχας» Εκκλησία, παρά τα όποια εθνικόφρονα μηνύματα της, αλλά και τις υπόλοιπες εκκλησιαστικές δομές της χώρας να περιμένουν να προσεταιριστούν το εκκλησίασμα της.
