Αφιέρωμα: Πώς η Ρωσία παρακάμπτει τις κυρώσεις της ΕΕ και αγοράζει υλικά για στρατιωτική χρήση

Οι ρωσικές Ένοπλες Δυνάμεις έχουν βρει έναν τρόπο να παρακάμψουν τις κυρώσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης που επιβάλλουν εμπάργκο αγοραπωλησιών οπλικών συστημάτων στην Ρωσία, με αποτέλεσμα να προμηθεύεται πολλά από τα απαραίτητα εξαρτήματα και υποσυστήματα που χρειάζεται για την απρόσκοπτη παραγωγή στρατιωτικού επιπέδου συστημάτων.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την γερμανική Bild, οι εν λόγω κυρώσεις που επιβλήθηκαν από το 2014 και την ρωσική επέμβαση στην Ουκρανία, παραβιάζονται από γερμανικές εταιρείες που πουλάνε στην Ρωσία ένα κρίσιμο εξάρτημα για την παραγωγή μη επανδρωμένων αεροχημάτων (UAV): τις έλικές τους.
Συγκεκριμένα, η Ρωσία έχει διαπιστωθεί ότι τα τελευταία χρόνια αγοράζει έλικες για συνολικά επτά τύπους UAV που έχει στην δύναμή της: “Granat-1”, “Granat-2”, “Granat-3”, “Tachion”, “ZALA-42104M” , και “Orlan-2″.
Οι πρώτες πτήσεις αυτών των εγχώριων ρωσικών UAV πραγματοποιήθηκαν μεταξύ του 2005 και του 2012. Ωστόσο, άρχισαν να παράγονται μαζικά μόλις μεταξύ του 2015 και του 2016 και στη συνέχεια άρχισαν να παραδίδονται σε διάφορες μονάδες των ρωσικών Ενόπλων Δυνάμεων.
Οι κυρώσεις που είχαν επιβληθεί από την ΕΕ δεν αφορούσαν μόνο στρατιωτικό υλικό αλλά είχαν προβλεφθεί και εμπορικοί περιορισμοί για υλικά της λεγόμενη «διττής» χρήσης, δηλαδή υλικά που μπορούν να χρησιμοποιηθούν τόσο για πολιτικές όσο και για στρατιωτικές εφαρμογές.
Η γεμανική εφημερίδα ζήτησε από τη γερμανική ομοσπονδιακή υπηρεσία οικονομικών και εξαγωγικού ελέγχου (BAFA) διεκρινίσεις για το θέμα αυτό. Σύμφωνα με την BAFA, υπάρχει γενική απαγόρευση παροχής αγαθών διττής χρήσης στη Ρωσία «εάν τα αγαθά αυτά είναι ή θα μπορούσαν να είναι εν όλω ή εν μέρει σχεδιασμένα για στρατιωτικούς σκοπούς [στο παράδειγμα που περιγράψατε εσείς (σ.σ. η BILD): ενδεχομένως για εγκατάσταση σε στρατιωτικά συστήματα] ή για στρατιωτικό τελικό χρήστη”.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η BAFA απέφυγε να τοποθετηθεί οριστικά: “Η εξαγωγή πτερυγίων προπέλας και πτυσσόμενων ελίκων υπόκειται εν μέρει σε έγκριση. Ωστόσο, αν υπάρχει απαίτηση άδειας και εάν πρέπει να επιτραπεί η εξαγωγή, πρέπει να εξεταστεί σε κάθε αντίστοιχη περίπτωση ξεχωριστά”.
Όσον αφορά το ζήτημα της παράκαμψης των κυρώσεων, είναι σημαντική η χρονική στιγμή κατά την οποία τα γερμανικά υλικά αγοράστηκαν από ρωσικές εταιρείες στην ΕΕ. Με λίγα λόγια, όλα τα υλικά που αγοράστηκαν και εισήχθησαν στη Ρωσία από τον Αύγουστο του 2014 και εξής θα συνιστούσαν παράκαμψη κυρώσεων.
Η BILD έστειλε γραπτό ερώτημα στο ρωσικό υπουργείο Άμυνας σχετικά με αυτό το ζήτημα, αλλά δεν έλαβε απάντηση.
Στην συνέχεια επικοινώνησε και με κάποιες από τις επίμαχες εταιρείες για να δει και την δικιά τους άποψη. Συγκεκριμένα, επικοινώνησε με τις Graupner/SJ GmbH από το Κιρχάιμ aero-naut Modellbau GmbH & Co.KG από το Ρώτλινγκεν. Και οι δύο εταιρείες δήλωσαν «συγκλονισμένες» που έμαθαν ότι τα υλικά τους είχαν χρησιμοποιηθεί για στρατιωτικούς σκοπούς.
Ο κ. Thorsten Rechthaler, γενικός διευθυντής της aero-naut δήλωσε ότι «Πουλάμε τα προϊόντα μας αποκλειστικά σε εξειδικευμένα καταστήματα μοντέλων και σε εταιρείες χονδρικής πώλησης μοντέλων, οι οποίες με τη σειρά τους προμηθεύουν με τα προϊόντα μας εξειδικευμένους πωλητές λιανικής και τελικούς καταναλωτές. Σε ποιον τα προϊόντα μεταπωλούνται, μέσω διαφόρων διαύλων διανομής, δεν μπορεί να προσδιοριστεί. Εμείς οι ίδιοι δεν είμαστε σε επαφή με στρατιωτικές ή κρατικές οργανώσεις.»
Επιπλέον πρόσθεσε ότι «η βιομηχανική ή στρατιωτική χρήση των υλικών μας που χρησιμοποίησε ο ρωσικός στρατός ποτέ δεν είχε προβλεφθεί» κι υποσχέθηκε ότι «Δεν έχουμε καμία πρόθεση να υποστηρίξουμε τέτοιου είδους χρήση και θα εξετάσουμε το βαθμό στον οποίο μπορούμε να αναλάβουμε δράση ενάντια σε μια τέτοια χρήση. Λυπούμαστε που τα προϊόντα που φτιάχτηκαν για ψυχαγωγία μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για το αντίθετο. Απορρίπτουμε οποιαδήποτε άλλη χρήση εκτός από αυτήν που προβλέψαμε.»
Ούτε η Graupner, η δεύτερη εταιρεία, γνώριζε ότι τα προϊόντα της χρησιμοποιήθηκαν από τις ρωσικές Ένοπλες Δυνάμεις. Ο γενικός διευθυντής της Hannes Runknagel, δήλωσε σχετικά: «Δε θέλουμε – και δεν πρόκειται – να προμηθεύσουμε στρατιωτικές εγκαταστάσεις ή κατασκευαστές στη Ρωσία. Ωστόσο οι ρωσικές εταιρείες όπλων θα μπορούσαν να αγοράσουν τις πτυσσόμενες προπέλες της εταιρείας μας σε κάποια άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Σχεδόν όλοι οι πωλητές λιανικής μοντέλων στην Ευρώπη πωλούν τα προϊόντα μας».
Ρωσικά UAV με γερμανικές έλικες έχουν χρησιμοποιηθεί κατά κόρον στις πρόσφατες επεμβάσεις της Ρωσίας επί ουκρανικού εδάφους, όπως έχει φανεί από πολλαπλές πηγές και μάλιστα ρωσικές, όπου φαίνονται ξεκάθαρα ρωσικά UAV με έλικες με το όνομα των γερμανών κατασκευαστών τυπωμένο πάνω τους.
Το ζήτημα έχει προκαλέσει πολιτικές τριβές στην Γερμανία με ορισμένους βουλευτές, όπως του Tobias Lindner των Πρασίνων που δήλωσε στην επιτροπή άμυνας του γερμανικού κοινοβουλίου, ότι απαιτεί τώρα να ληφθούν μέτρα ώστε να μην μπορεί η Μόσχα αποκτά υλικά για στρατιωτικά UAV από τη Γερμανία.
Βέβαια, εκτός των άλλων που υπογραμμίζει η γερμανική εφημερίδα, ένα ακόμα εύλογο ερώτημα που προκύπτει και προξενεί εντύπωση, είναι για ποιο λόγο η Ρωσία εξ αρχής να έχει ανάγκη να εισάγει έλικες και δη για μικροσκοπικά UAV από το εξωτερικό.
Η προφανής απάντηση είναι ότι απλά διότι η αεροναυπηγική της βιομηχανία δεν έχει την τεχνολογική αλλά ούτε και την παραγωγική ικανότητα να προμηθεύσει επαρκή αριθμό πτερυγίων ελικών με ικανές επιδόσεις και σε προσιτές τιμές, πράγμα που βέβαια δημιουργεί εύλογα ερωτηματικά αν δεν μπορούν να φτιάξουν μόνοι τους τέτοια σχετικά απλά εξαρτήματα, σε τι στάδιο βρίσκονται με πιο πολύπλοκα.