Ρωσικές και ουκρανικές απώλειες: Προπαγάνδα, πραγματικότητα και το μέλλον του πολέμου

Χαοτική παραμένει, κοντά επτά μήνες μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία η πραγματική εικόνα των απωλειών των δύο πλευρών. Το κοινό χαρακτηριστικό; πως Μόσχα και Κίεβο είναι πρόθυμες να ανακοινώσουν λεπτομερέστατες καταγραφές των απωλειών του αντιπάλου, αλλά όχι τις δικές τους. Έτσι έχουμε ένα δευτερογενή «πόλεμο παραπληροφόρησης», που εμποδίζει την καταγραφή της φθοράς, ανθρώπινων πόρων και υλικών, κάτι που θα έδειχνε καλύτερα και το μέγεθος των συγκρούσεων αλλά και τις πιθανές αντοχές των δύο χωρών στη συνέχιση της σύγκρουσης.

Από πλευράς Ουκρανίας πάντως δηλώνονται τα εξής νούμερα ρωσικών απωλειών σε προσωπικό έως σήμερα (8 Σεπτεμβρίου): 51.250 νεκροί (κατ’ εκτίμηση), 153.750 τραυματίες και 1.000 αιχμάλωτοι. Η ίδια η Ουκρανία έχει παραδεχθεί απώλειες κάπου 9.000 νεκρών στρατιωτών στα τέλη Αυγούστου. Σχολιάζοντας εδώ, βλέπουμε μια σαφή αναντιστοιχία: Η Ρωσία κάνει επιθετικό πόλεμο, η Ουκρανία αμυντικό, οπότε από τη διεθνή πολεμική εμπειρία η Ρωσία θα πρέπει να έχει περισσότερες απώλειες. Αλλά είναι αυτές κοντά εξαπλάσιες των Ουκρανών όπως δηλώνει το Κίεβο; Δηλαδή πάνω από 50.000 νεκροί συγκριτικά με τους 9.000; Πολύ δύσκολο. Πάλι η Ρωσία -κατά τον ουκρανικό ισχυρισμό- εμφανίζεται να έχει ακριβώς τριπλάσιους τραυματίες από νεκρούς! Εκτίμηση που μάλλον δείχνει κατασκευασμένη, ώστε να ακολουθεί μια περίπου τυπική αναλογία νεκρών-τραυματιών που εμπειρικά καταγράφεται σε αρκετούς πολέμους.

Αρχηγός του Ουκρανικού Στρατού: Έχουμε 9.000 νεκρούς στρατιώτες

Να πούμε εδώ πως ανεξάρτητα μέσα, άλλες χώρες και παρατηρητές προσπαθούν να κάνουν τις δικές τους εκτιμήσεις. Π.χ. η ρωσική υπηρεσία του BBC επιχείρησε να κάνει μια λίστα των ρωσικών απωλειών μέσω τοπικών αναφορών π.χ. αναγγελίες θανάτων, κηδειών, σχόλια συγγενών, δηλαδή από πρωτογενές υλικό. Έτσι έως τις 2 Σεπτεμβρίου είχε επιβεβαιώσει 6.024 Ρώσους νεκρούς, κάνοντας όμως και εκτίμηση πως αυτός ο αριθμός μπορεί να είναι το 40% έως το 60% του συνόλου. Μια άλλη εκτίμηση είναι αυτή των ΗΠΑ, στις αρχές Αυγούστου, όπου ο υφυπουργός Άμυνας Colin Kahl μίλησε για 70 έως 80.000 ρωσικές απώλειες (νεκρούς και τραυματίες, καθώς ο αμερικανικός όρος «casualties» περιλαμβάνει και τις δύο περιπτώσεις).

Πεντάγωνο για ρωσικές απώλειες: 80.000 νεκροί/τραυματίες, έως 4.000 τεθωρακισμένα

Κάνοντας λοιπόν μια αναγωγή των στοιχείων του BBC που μπορεί στο μέγιστο να αντιστοιχούν σε κάπου 15.000 νεκρούς (αν οι 6.024 είναι το 40% των πραγματικών) και υιοθετώντας το λόγο 3 προς 1 τραυματιών/νεκρών, τότε η Ρωσία ίσως έχει σήμερα και 45.000 τραυματίες, συνολικά δηλαδή κάπου 60.000 απώλειες. Αυτό -ως υπόθεση πάντα- το προτείνουμε ως πιο «λογικοφανές» για το τι διαδραματίζεται σήμερα στην Ουκρανία. Αν μάλιστα η Ρωσία έχει κάπου 15.000 νεκρούς, αυτό κάπως συμβαδίζει με την ουκρανική παραδοχή ότι μετρούν περίπου 9.000 δικούς τους. Μιας και η σχέση νεκρών αμυνόμενων (Ουκρανών) προς επιτιθέμενους (Ρώσους) δείχνει πιο ισορροπημένη.

Οι παραπάνω, προφανώς δυσάρεστοι, υπολογισμοί αν ισχύουν (μεγάλο το «αν») μπορεί να εκτιμηθούν ως εξής: Πως από τους περίπου 200.000 άνδρες που η Ρωσία χρησιμοποίησε στην εισβολή τον Φεβρουάριο φέτος, κάπου το 25-30% έχει ήδη τεθεί εκτός μάχης. Απώλειες δηλαδή πολύ σημαντικές, αν μάλιστα μετρηθούν στο βάθος χρόνου της εκστρατείας και στο αρχικά αστραπιαίο της εισβολής: που απέδωσε πολύ γρήγορα σημαντικές εκτάσεις υπό κατοχή, για να «παγώσει» στη συνέχεια και να εστιαστεί κυρίως στην περιοχή του Ντονμπάς. Σε ένα στενό πεδίο μαχών δηλαδή που εδώ και 3 μήνες η προέλαση είναι βασανιστικά αργή. Ενδεικτικά, η ρωσική εμπλοκή στο Αφγανιστάν για 10 χρόνια, από το 1979 έως το 1989, κατέγραψε κάπου 14.000 νεκρούς και 53.000 τραυματίες, δηλαδή ένα σύνολο που ήδη μπορεί να προσεγγίζει τις τρέχουσες απώλειες στην Ουκρανία.

Ρώσος υπουργός Άμυνας: «Φρενάρουμε την επίθεση μας για να αποφύγουμε απώλειες αμάχων»!

Αντίστοιχα, αν η Ουκρανία καταγράφει 9 με 10.000 νεκρούς και άλλους 30.000 τραυματίες (ακολουθώντας την ίδια μέθοδο υπολογισμού) αυτό αντιστοιχεί στο περίπου 20% των δικών της δυνάμεων τακτικού στρατού (ήταν κάπου 200.000 στην έναρξη των επιχειρήσεων). Η διαφορά που είναι κρίσιμη; Η Ουκρανία έχει κάνει πλέον γενική επιστράτευση οπότε έχει κάπου διπλασιάσει το στρατό της, έχοντας ακόμη «απόθεμα» που εκπαιδεύεται σε εσωτερικό και εξωτερικό (αυτή τη στιγμή αρκετοί Ουκρανοί είναι σε κοντινές χώρες εκπαιδευόμενοι σε δυτικά όπλα και τακτικές). Ενώ η Ρωσία, που επίσης έχει τεράστιο απόθεμα εφεδρειών (μετριόνται σε εκατομμύρια άνδρες), δεν το έχει επιστρατεύσει για πολιτικούς λόγους. Καθώς κάτι τέτοιο θα συναντήσει σημαντική κοινωνική αντίσταση και ανησυχία, ενώ θα είναι μια παραδοχή ήττας σε μια υποτιθέμενη «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» μεσαίας κλίμακας όπως την περιγράφουν τα ρωσικά ΜΜΕ. Έτσι ενώ η Ρωσία μετρά αρκετές απώλειες σε στρατεύματα πρώτης γραμμής, τώρα αναζητά εθελοντές/μισθοφόρους να επανδρώσουν νέες μονάδες, χωρίς ιδιαίτερες απαιτήσεις δεξιοτήτων.

Ρωσία: Στρατολογούνται φυλακισμένοι για να πολεμήσουν στην Ουκρανία, ισχυρίζονται ακτιβιστές

Μακροπρόθεσμα προφανώς η Ρωσία μπορεί να στείλει στο μέτωπο πολλαπλάσια στρατεύματα από ότι η Ουκρανία. Αλλά αυτά θα χρειαστούν χρόνο να συγκροτηθούν και να εκπαιδευτούν και να εξοπλιστούν, ώστε να έχουν κάποια αξιοπρεπή απόδοση. Οπότε το μεγάλο ερώτημα είναι αν η Ρωσία και το καθεστώς Πούτιν έχει αυτό το χρόνο διαθέσιμο, έχει την κοινωνική συναίνεση να προχωρήσει έστω σε μερική επιστράτευση, αν υπάρχει η κοινωνική απαντοχή για χιλιάδες ακόμη απώλειες (οι κηδείες και η εμφάνιση αναπήρων στα μετόπισθεν είναι διαλυτικές εικόνες…) και αν όλα αυτά μπορεί να αιτιολογηθούν ηθικά και εθνικά.

Στον αντίποδα, η Ουκρανία δίνει τη δική της μάχη εσωτερικής προπαγάνδας να αιτιολογήσει τις δικές της απώλειες, και προς το παρόν τα καταφέρνει αρκετά, έχοντας και το σημαντικό επιχείρημα ότι «μας παραστέκονται ενεργά τόσες χώρες». Οι δηλώσεις μάλιστα του Ζελένσκι αλλά και άλλων αξιωματούχων ότι στόχος είναι π.χ. η απελευθέρωση της Κριμαίας, όσο παραδοξολογίες και να είναι τακτικά, διαθέτουν κάτι που η Ρωσία δεν έχει σήμερα. Θέτουν ένα «στόχο», ένα όραμα στον λαό, μια φαντασιακή έστω προοπτική του πολέμου. Ενώ η Μόσχα και συνολικά ο ρωσικός λαός δεν έχουν σαφή στοχοποίηση του πολέμου μιας και δεν απαντώνται τα ερωτήματα: Πότε αυτός μπορεί να λήξει, τι επιδιώκεται εκεί συγκεκριμένα, πέρα δηλαδή από δηλώσεις ότι «θέλουμε την αποναζιστικοποίηση της Ουκρανίας» και το “Ντονμπάς”.

Πούτιν: Η κατάληψη όλου του Ντονμπάς βασικός στόχος

Απώλειες υλικού, νέος κύκλος παραδόξων

Αν στις ανθρώπινες απώλειες όπως είδαμε υπάρχει μεγάλο σκοτάδι, το ίδιο συνεχίζεται και στην καταγραφή απωλειών αμυντικού υλικού. Ενδεικτικά ο παρακάτω πίνακας δίνει την εικόνα έως σήμερα 8 Σεπτεμβρίου, όπου ξαναλέμε: οι απώλειες που καταγράφονται είναι ότι δηλώνει ο ένας για τον άλλο. Δηλαδή οι ουκρανικές είναι με βάση την ενημέρωση του Ρωσικού υπουργείου Άμυνας και αντίστοιχα οι ρωσικές, του ουκρανικού υπουργείου.

Από τον πίνακα βλέπουμε τα εξής: Σε ότι αφορά την αεροπορία, η μεν Ρωσία δηλώνει ότι έχει καταστρέψει πάνω από το 100% της Ουκρανικής, μια προφανή παραδοξολογία καθώς στην έναρξη του πολέμου η Ουκρανική Αεροπορία με δυσκολία να είχε 220-230 αεροσκάφη (όλων των τύπων, όχι μόνο μαχητικά). Άρα ο ρωσικός ισχυρισμός δύσκολα μπορεί να ευσταθεί, όταν μάλιστα π.χ. χθες καταγράφει την κατάρριψη ακόμη ενός ουκρανικού MiG-29 και ενός Su-25. Ακόμη και να έχει προμηθευθεί η Ουκρανία τα πολωνικά MiG-29 (που δεν έχει αναφερθεί αλλά δεν μπορεί να αποκλειστεί για κάποια από αυτά), και πάλι ο αριθμός καταρρίψεων είναι υπερβολικός. Από την άλλη ο ουκρανικός ισχυρισμός ότι η Ρωσία έχει χάσει 239 αεροσκάφη, αντιστοιχεί στο 17% τουλάχιστον της Ρωσικής Αεροπορίας, ένα τεράστιο νούμερο για μια «περιφερειακή σύγκρουση», όπου η Ρωσία δεν έχει εμπλέξει το σύνολο των δυνάμεων της.

Σαφώς και οι δύο πλευρές δηλώνουν εντυπωσιακές απώλειες του αντιπάλου σε τεθωρακισμένα και άρματα, στοιχείο που εν μέρει επαληθεύεται από τις εικόνες και τις ανεξάρτητες καταγραφές στο πεδίο της μάχης, όπου χιλιάδες τέτοια έχουν αχρηστευθεί, είτε από μάχες είτε από αδυναμία επισκευής τους. Η Ρωσία δηλώνει ότι έχει καταφέρει μεγάλα πλήγματα στο ουκρανικό πυροβολικό καταστρέφοντας 3.369 πυροβόλα και όλμους, κάτι όμως που δεν επαληθεύεται μιας και το ουκρανικό πυροβολικό, με διαρκείς ενισχύσεις από τη Δύση, συνεχίζει να δρα και να καταφέρνει περισσότερα χτυπήματα ακριβείας από ότι το Ρωσικό. Το πιθανότερο όμως είναι πως το παλαιότερο ουκρανικό υλικό (δηλαδή τα σοβιετικής εποχής πυροβόλα) να έχει καταστραφεί-εξαντληθεί.

Ίσως από τον παραπάνω πίνακα το μόνο νούμερο που να πλησιάζει την πραγματικότητα να είναι η καταγραφή των απωλειών των μη επανδρωμένων, εφόσον όσα δηλώνονται περιλαμβάνουν τα εμπορικής χρήσης, τα οποία πράγματι και οι δύο πλευρές προμηθεύονται και «καταναλώνουν» δεκάδες κάθε μέρα.

Μαζικές αγορές drones και UAVs κάνουν οι Ουκρανοί, η κυπριακή παράμετρος

Τέλος στην καταγραφή των ναυτικών απωλειών, ξέρουμε ότι ουκρανικό ναυτικό δεν υφίσταται πλέον, μιας και το σύνολο των σκαφών του (με ελάχιστες εξαιρέσεις) έχει βυθιστεί ή αιχμαλωτιστεί. Από την άλλη, οι λίγες απώλειες ρωσικών πλοίων «σκιάζονται» από την κομβική βύθιση του καταδρομικού Moskva το οποίο ως τονάζ σχεδόν υπερκαλύπτει (μόνο του) τις ουκρανικές απώλειες, πόσο μάλλον ως ισχύ πυρός.

Έστω και «φουσκωμένα» τα στοιχεία των δύο πλευρών, δείχνουν μια συγκλονιστική «κατανάλωση» υλικού και μάλιστα πανάκριβου και εξειδικευμένου. Η απώλεια ενός άρματος, π.χ. ενός Τ-72 που είναι το πιο κοινό στο πεδίο της μάχης και από τις δυο πλευρές, αντιστοιχεί όχι μόνο σε εκατομμύρια δολάρια αξίας κατασκευής, αλλά και σε εκατομμύρια δολάρια αναβαθμίσεων, συντήρησης, επισκευών και κυρίως εκπαίδευσης προσωπικού. Όσο υποβαθμισμένα να είναι τα τελευταία, και από ουκρανικής και από ρωσικής πλευράς, όταν χάνεται ένα άρμα, η αναπλήρωση του είναι δύσκολη έως αδύνατη, και το πλήρωμα του είναι αναντικατάστατο από πλευράς εμπειρίας και γνώσης. Ρωσία και Ουκρανία έχουν μεν παραγωγικές εγκαταστάσεις αρμάτων και τεθωρακισμένων (παρόμοιες σε τεχνολογία) αλλά η μεν Ρωσία έχει θιχθεί σοβαρά από τις κυρώσεις και την απαγόρευση εξαγωγών κρίσιμων εξαρτημάτων και ηλεκτρονικών για την πολεμική της βιομηχανία, ενώ η Ουκρανία βλέπει τις δικές της εγκαταστάσεις να σφυροκοπούνται από βομβαρδισμούς. Το ουκρανικό πλεονέκτημα της παροχής υλικών από τα Δυτικά είναι εδώ πολύ κρίσιμο, αλλά και πάλι έχουμε τον προβληματισμό, πόσο αυτή η ροή θα αντέξει και τι περιθώρια έχει η Ουκρανία να αξιοποιεί συνεχώς ότι παράταιρα της στέλνουν (έστω και αν αυτά είναι υψηλής τεχνολογίας).

Μπήκαν ρωσικά άρματα στο Κίεβο… καμένα και διαλυμένα

Το συμπέρασμα μας εδώ είναι το εξής: Η μεγάλη εκατέρωθεν φθορά υλικού, προς το παρόν θίγει περισσότερο την ρωσική επιθετική προσπάθεια. Καθώς αυτή, η επίθεση, απαιτεί και τα άρματα, τεθωρακισμένα, πυροβόλα εφόδου για να διαρρήξει τις ουκρανικές άμυνες. Ίσως έτσι εξηγείται και η μαζική πλέον χρήση του ρωσικού πυροβολικού, το οποίο σαρώνει την πρώτη γραμμή των Ουκρανών αλλά και τα μετόπισθεν, ως μια πιο «οικονομική» και μικρότερου ρίσκου απωλειών επιθετική πίεση, από ότι η εμπλοκή σε αρματομαχίες και κατά μέτωπο προωθήσεις. Το ίδιο πρόβλημα βέβαια αντιμετωπίζουν και οι Ουκρανοί που επιδιώκουν αντεπιθέσεις, όπως τώρα κάνουν σε Χερσώνα και Χάρκοβο. Και αυτοί χρησιμοποιούν έντονα πυροβολικό και δολιοφθορές (και με αρκετή επιτυχία όπως φαίνεται π.χ. με τα χτυπήματα στην Κριμαία) αλλά και πάλι για να αναστρέψουν την ρωσική κατοχή θα χρειαστούν βαρύ υλικό.

Video: Τα άρματα μάχης T-72/80/90 είναι παγίδες θανάτου για τα πληρώματά τους

Βλέπουμε έτσι συνολικά ένα σκληρό πόλεμο φθοράς υλικού και προσωπικού, αρκετά στατικό τους τελευταίους μήνες, με μικρές αιματηρές προωθήσεις και αντεπιθέσεις, σε μια χώρα αχανή, και με το χειμώνα και την εκεί κακοκαιρία να πλησιάζει. Βέβαια κατά το κλασικό σοβιετικό/ρωσικό δόγμα (που μοιράζονται και οι δύο πλευρές) η εποχή του χειμώνα είναι περίοδος επιχειρήσεων, όταν έχει παγώσει το έδαφος και δεν υπάρχει λάσπη. Εκεί βέβαια θα χρειαστούν νέες ροές εφοδίων και χειμερινά υλικά, που θα φανεί ποιος τα έχει και ποιος μπορεί να τα αξιοποιήσει. Αν βέβαια ο πόλεμος δεν σταματήσει «αύριο», όταν δηλαδή η Ρωσία αποφασίσει να κηρύξει την λήξη του (έχει αυτό το γεωπολιτικό πλεονέκτημα) δηλώνοντας πως «ότι καταλάβαμε από εδάφη είναι αρκετά και ολοκληρώθηκε ο στόχος της εκστρατείας μας»!