Saab Swordfish και Boeing P-8, δυο διαφορετικοί κόσμοι αλλά… αντίπαλοι!

Η πρώτη πρώτη προσπάθεια εμπορικής προώθησης του Swordfish MPA που είχε στόχο τη Δημοκρατία της Κορέας και το Ναυτικό της ασιατικής χώρας (RoKN), το οποίο έχει εκφράσει ανάγκες για τουλάχιστον έξι ΑΦΝΣ που θα συνεπικουρούν τον υπάρχοντα στόλο των 16 P-3C/CK Orion κατέληξε με ήττα αλλά η Saab θεωρεί ότι η μάχη που χάθηκε ανοίγει απλώς έναν πόλεμο που το P-8 Poseidon (που επικράτησε στην Κορέα) δεν μπορεί να έχει άλλες νίκες.

Στην πραγματικότητα P-8 και Swordfish ανήκουν σε δυο διαφορετικές σχολές ΑΦΝΣ: το Poseidon εκφράζει το νέο δόγμα του USN (που θα δούμε παρακάτω) ενώ το σουηδική αεροπλάνο είναι ο «συνεχιστής» του δόγματος του Orion αλλά σε ένα πολύ πιο σύγχρονο «πακέτο».

Σημαντική εξέλιξη στη διαδικασία αντικατάστασης των P-3 από το Αμερικανικό Ναυτικό, που δεν έχει τονιστεί αρκετά αλλά είναι το πλέον σημαντικό σημείο αναφοράς για την περίπτωση, αποτελεί το γεγονός ότι ο διάδοχός του αλλάζει ριζικά την τακτική ASW (Π&Δ 352 «Boeing P-8A, Στο βασίλειο των “Ποσειδώνων”»). Το P-8A μεταφέρει τον ανθυποβρυχιακό αγώνα σε πολύ μεγαλύτερα ύψη (μέσα-υψηλά) συγκριτικά με τα Orion που επιχειρούσαν σε μικρά-μέσα υψόμετρα. Η αλλαγή ήταν αποτέλεσμα νέων δογμάτων στηριγμένων στις σημαντικά ικανότερες αεριωθούμενες πλατφόρμες της Boeing συγκριτικά με τα στροβιλοελικοφόρα αεροσκάφη που αντικαθιστούν. Η αλλαγή εκπορεύεται και από την ανάγκη του Αμερικανικού Ναυτικού να καλύψει πολύ μεγαλύτερες ωκεάνιες εκτάσεις με λιγότερα ASW αεροσκάφη. Η ικανότερη πλατφόρμα όμως είναι μόνο η μία όψη του νομίσματος· η άλλη αφορά στον εξοπλισμό, που αλλάζει και αυτός ριζικά και εδράζεται πλέον όχι σε κλασικούς ενεργητικούς και παθητικούς ηχοσημαντήρες (active/passive sonobuoy) αλλά σε πολυστατικά δίκτυα ηχοσημαντήρων (multi-static sonobuoy). Η αρχή είναι η ίδια με τα δίκτυα πολυστατικών ραντάρ, τα οποία έχουμε αναλύσει στο παρελθόν ως πιθανές λύσεις κατανίκησης της τεχνολογίας στελθ. Να υπενθυμίσουμε ότι στα μονοστατικά ραντάρ υπάρχει ένας δέκτης ακτινοβολίας και ένας πομπός που λαμβάνει τις επιστροφές της από τον στόχο, τις αναλύει και εξάγει δεδομένα για τη θέση, την πορεία, την ταχύτητά του κ.ά. Ένας ενεργός ηχοσημαντήρας λειτουργεί με την ίδια αρχή πομπού-δέκτη, αλλά βασίζεται στην εκπομπή ήχου και τη λήψη των επιστροφών του από τον υποβρύχιο στόχο. Δεδομένου όμως ότι ήχο παράγουν όλα τα πλοία, υποβρύχια ή επιφανείας, ο εντοπισμός και ιχνηλάτησή τους μπορεί να γίνει και παθητικά, δηλαδή με τη λήψη και ανάλυση του θορύβου που παράγουν συνεχώς μέσω παθητικών ηχοσημαντήρων. Το αντίστοιχο στον κόσμο των ηλεκτρονικών εκπομπών είναι τα συστήματα ESM/ELINT ή RWR, τα οποία πράγματι χρησιμοποιούνται για να ενισχύσουν την αποτελεσματικότητα των ραντάρ αεράμυνας ή αεροσκαφών AEW&C. Ως μια από τις διαμορφώσεις ραντάρ AESA αναφέρεται και η παθητική λειτουργία με την οποία μπορούν να αποκαλύψουν και να γεωτοποθετήσουν επίγεια σημεία ηλεκτρονικών εκπομπών, αν και η αντίστοιχη παθητική ιχνηλάτηση εναέριων ηλεκτρονικών απειλών βρίσκεται πιθανότατα εκτός δυνατότητας των σημερινών επεξεργαστών (όχι όμως και των μελλοντικών σε επόμενες γενιές ραντάρ σε στοιχειοκεραίες ηλεκτρονικής σάρωσης). Σε ορισμένες ειδικές εφαρμογές έγκαιρης προειδοποίησης (ιχνηλάτηση ICBM και SLBM ή αεράμυνα πολύ μεγάλης εμβέλειας) είχαν αναπτυχθεί στο παρελθόν διστατικά ραντάρ, στα οποία δέκτης και πομπός βρίσκονται σε διαφορετικές τοποθεσίες. Η τακτική επέκτεινε σημαντικά τον όγκο του χώρου κάλυψης, ενώ αναφέρεται η ύπαρξη και κάποιων πολυστατικών ραντάρ με έναν ή πολλούς πομπούς και πολλαπλούς δέκτες. Η τεχνολογία επανήλθε στο προσκήνιο με την έλευση των αεροσκαφών πολύ χαμηλής παρατηρησιμότητας (VLO) και αποτελεί σήμερα μια από τις κυριότερες ελπίδες κατανίκησης της απειλής από τα μαχητικά στελθ. Στο θαλάσσιο περιβάλλον αντίστοιχα η χρήση της τεχνολογίας πολυστατικών ηχοσημαντήρων ενέχει τη δυνατότητα δημιουργίας πεδίων όπου όλες οι παθητικές μονάδες δρουν ως δέκτες των ενεργητικών παράγοντας πολύ μεγάλο αριθμό ακουστικών δεδομένων. Η τεχνική, όπως και στην περίπτωση των διστατικών/πολυστατικών ραντάρ, δεν είναι καινούργια, απλά «ανασύρθηκε» από παλαιότερες εφαρμογές της και βελτιστοποιήθηκε. Η Boeing υποστηρίζει ότι το σύστημα MAC (Multistatic Active Coherent) που έχει ενσωματώσει στο P-8A (και αποτελεί μεγάλο ποσοστό του κόστους του οπλοσυστήματος) είναι η «πανάκεια» σε όλα τα προβλήματα του ανθυποβρυχιακού αγώνα. Στην πραγματικότητα η χρήση πολυστατικών ηχοσημαντήρων δεν είχε εντυπωσιακά αποτελέσματα μέχρι σήμερα και η σύγχρονη «μετενσάρκωσή» τους στο πανάκριβο MAC δεν έχει αποδείξει ακόμη την αξία του. Το αν αυτό γίνει στο μέλλον, είναι κάτι που θα πρέπει να περιμένουμε να το δούμε.

Ο σκεπτικισμός της Saab (ίσως και για να διαφοροποιήσει την πρότασή της στην αγορά) ξεκινά κατ’ αρχάς από τη «μεταφορά» του ανθυποβρυχιακού αγώνα σε μεγαλύτερα ύψη πτήσης. Στελέχη της εταιρείας υποστηρίζουν ότι η απαίτηση των ΑΦΝΣ να επιχειρούν σε μέσα-μεγάλα ύψη εξυπηρετεί ίσως τη μείωση της κατανάλωσης καυσίμου για επέκταση της παραμονής τους σε περιπολία και προσφέρει περισσότερη άνεση για το πλήρωμα σε μακροχρόνιες αποστολές. Από την άλλη, το αεροσκάφος ASW θα χρειαστεί πολλές φορές να κατέβει χαμηλότερα λόγω των ιδιαιτεροτήτων τής αποστολής και του ναυτικού περιβάλλοντος δράσης. Επισημαίνει ότι σε πολλές περιοχές του πλανήτη με κλειστές θάλασσες το δόγμα ASW με πτήση σε μεγάλα ύψη και χρήση πολυστατικών ηχοσημαντήρων είναι εντελώς ακατάλληλο. Έτσι, στη δική της πρόταση διατηρεί την τακτική ανθυποβρυχιακού πολέμου σε μικρά-μέσα ύψη πτήσης με «κλασικούς» ενεργούς/παθητικούς ηχοσημαντήρες ως τη μοναδική ελπίδα κατανίκησης της υποθαλάσσιας απειλής που προβάλλουν τα σύγχρονα -συμβατικής πρόωσης- (εξαιρετικά αθόρυβα) υποβρύχια.

Να υπενθυμίσουμε ότι η δίωξη υποβρυχίων με ΑΦΝΣ ενέχει τη δημιουργία πεδίων ηχοσημαντήρων (sonobuoy field), συνήθως παθητικών, που δημιουργούν μια περιοχή ακουστικής έρευνας (διατηρώντας συνεχώς επαφή με την εναέρια πλατφόρμα) στην προσπάθεια να αποκαλύψουν την παρουσία κάποιου υποβρυχίου. Το αεροσκάφος ASW σπεύδει σε τυχόν «επαφή» και «πυκνώνει» το πεδίο με επιπλέον παθητικούς ή και ενεργητικούς ηχοσημαντήρες, ώστε να την επιβεβαιώσει και να την ιχνηλατήσει για προσβολή. Θεωρητικά ένα ΑΦΝΣ που πετά υψηλότερα μπορεί να παρακολουθεί μεγαλύτερα πεδία έρευνας, κάτι που υποστηρίζει το Αμερικανικό Ναυτικό στην αλλαγή δόγματος ASW με το Poseidon. Η άφεση όμως ηχοσημαντήρων από μεγάλο ύψος είναι περισσότερο ανακριβής από το εάν γίνει με το ΑΦΝΣ να πετά χαμηλότερα. Αυτό σημαίνει ότι ήδη σε μια καίρια παράμετρο του ανθυποβρυχιακού αγώνα το P-8 θα πρέπει να πετάξει χαμηλότερα, ακυρώνοντας στην πράξη τη συνολική προσέγγιση του USN. Επιπλέον, υπάρχουν πλευρές που υποστηρίζουν ότι η «στρώση» πολύ μεγάλων πεδίων ηχοσημαντήρων δεν είναι πρακτική αφού, όσο οι αποστάσεις μεγαλώνουν, τόσο μεγαλύτερος είναι και ο κίνδυνος απώλειας επαφής ακόμη και για ένα υψηλά ιπτάμενο ΑΦΝΣ λόγω παρεμβολών. Ένα χαμηλά ιπτάμενο ανθυποβρυχιακό αεροσκάφος μπορεί να αντιδράσει ευκολότερα στους ελιγμούς ενός υποβρυχίου που εφαρμόζει τακτικές διείσδυσης ή διαφυγής και να βρεθεί γρηγορότερα στο κρίσιμο σημείο για τη ρίψη ενός ηχησημαντήρα που θα δώσει νικητήριο τέλος στη μονομαχία!
Υπό αυτό το πρίσμα, η Saab βελτιστοποιεί την πρόταση του Swordfish Global 6000 σε ανθυποβρυχιακό αγώνα από μικρό-μέσο ύψος, διατηρώντας όμως το πλεονέκτημα που έχει η εναέρια πλατφόρμα ως business jet, να μπορεί να πετά με μεγάλη ταχύτητα και σε μεγάλο ύψος από και προς την περιοχή ενδιαφέροντος (ισοφαρίζοντας ή υπερκεράζοντας τις επιδόσεις του P-8).

Το P-8 είναι μια πολύ ακριβή λύση, που δεν μπορούν να υιοθετήσουν παρά ελάχιστες χώρες και ο Saab πιστεύει ότι ο κατάλογος αυτός έχει εξαντληθεί με τον Νότια Κορέα. Από την άλλη στο παιγνίδι μπαίνει και η Ιαπωνία με το Kawasaki P-1, οι προοπτικές πωλήσεως όμως του οποίου είναι δύσκολο να εκτιμηθούν. H Saab θεωρεί ότι το Swordfish αποτελεί την μοναδική πρόταση στην αγορά με ένα μεγάλο χάσμα από κάποιες άλλες που βασίζονται σε ελικοστρόβιλα αερο0σκάφη.
Η σουηδική εταιρεία από την άλλη αρνείται κατηγορηματικά τον χαρακτηρισμό που προσάπτουν στην πρότασή της ως «το υποκατάστατο P-8 του φτωχού χρήστη», αντιπαραθέτοντας τη δική της άποψη ως «το P-8 του έξυπνου χρήστη», αφού, όπως υποστηρίζει, προσφέρει μια άκρως ανταγωνιστική λύση συγκριτικά με το Poseidon «στο 70% περίπου του κόστους κτήσης αλλά και στο 50% του κόστους κύκλου ζωής».
Η Saab θεωρεί ότι η πρότασή της είναι πολύ καλή λύση και για την ανάγκη της Νέας Ζηλανδίας να αντικαταστήσει τα P-3K, αν και η χώρα της Ωκεανίας προσανατολίζεται προς το P-8. Βλέπει επίσης ευκαιρίες στη Νότια Αμερική και τη Μέση Ανατολή. Παραδέχεται όμως ότι η μετωπική αντιμετώπιση του εμπορικού ανταγωνισμού του Poseidon είναι πολύ δύσκολη, ειδικά λόγω του γεγονότος ότι αποτελεί την επιλογή του Αμερικανικού Ναυτικού που διαθέτει τη μεγαλύτερη εμπειρία ΑΦΝΣ στον πλανήτη. Απόδειξη περί τούτου είναι η εξασφάλιση από την Boeing συμβολαίων και στις πέντε υποψηφιότητες του P-8 μέχρι σήμερα.
Φαίδων Γ. Καραϊωσηφίδης

Τα παραπάνω αποτελούν μέρος του άρθρου μας για το Saab Swordfish στο τρέχον τεύχος μας (ΙΟΥΝΙΟΣ 2018, στα περίπτερα μέχρι αύριο)