Αυτή η εβδομάδα που σταδιακά κλείνει σήμερα, η 2η του Απριλίου, αποδεικνύεται το χειρότερο διάστημα – ένας πράγματι «σκληρότερος Απρίλης»- για τη Ρωσία και την εισβολή που επιχειρεί στην Ουκρανία.
Θα ξεκινήσουμε από την βύθιση του Moskva. Ανεξάρτητα το επιχειρησιακό μέρος της υπόθεσης, το οποίο ακόμη δεν έχει διευκρινισθεί, ας δούμε τη γενικότερη εικόνα. Η Ρωσία όχι μόνο χάνει την ναυαρχίδα του στόλου της Μαύρης Θάλασσας αλλά το παθαίνει σε μια πολεμική σύγκρουση όπου στον ναυτικό τομέα δεν είχε αντίπαλο. Στην ξηρά, στον αέρα, ναι υπάρχει ουκρανική αντίσταση. Αλλά στην θάλασσα τίποτα απολύτως. Ακόμη και το αποβατικό Orsk που είχε χτυπηθεί στο λιμάνι του Μπερντιάνσκ στα τέλη Μαρτίου, αυτό έγινε ενώ ήταν αγκυροβολημένο, τελικά το σκάφος σώθηκε, απέπλευσε και απέφυγε την καταστροφή, έστω με ζημιές. Έχουμε λοιπόν μια ήττα για τη Ρωσία που σε τακτικό επίπεδο είναι εξωφρενική.
Βυθίστηκε το καταδρομικό «Moskva», ενώ ρυμουλκούνταν κατά τη διάρκεια καταιγίδας
Αν μεγαλώσουμε λίγο την εικόνα: Η Ρωσία καταγράφει την μεγαλύτερη ναυτική της πολεμική απώλεια από τον 2ο Παγκόσμιο. Τόσο απλά. Καταγράφει επίσης τη μεγαλύτερη ναυτική πολεμική (πάντα) απώλεια γενικώς μεταπολεμικά. Ατυχήματα όπως του υποβρυχίου Kursk είχαν πλήξει το ναυτικό της κύρος, αλλά τώρα ένα σκάφος «αστακός» με τα σύγχρονα στάνταρτ, με τεχνολογία και σχεδίαση ναι μεν παλαιά (του 80), αλλά με αναβαθμίσεις και ακόμη επαρκή -μη ξεχνάμε πόσα μεγάλα ναυτικά ανά τον κόσμο λειτουργούν σκάφη 30 και 40 ετών- βυθίζεται με άγνωστες ακόμη ανθρώπινες απώλειες.
Τα κατάφεραν οι Ουκρανοί με παραπλάνηση Bayraktar ΤΒ2 όπως έχει γραφεί; Και λοιπόν; Είναι δυνατόν ένα καταδρομικό να παραπλανάται τόσο εύκολα από μη επανδρωμένα και μάλιστα mid-tech όπως το Bayraktar; Επλήγη το σκάφος από ουκρανικούς Neptune, δηλαδή αντιπλοϊκούς πυραύλους επίσης -με κάποιες βελτιώσεις- σχεδίασης του ’80; Και σε τέτοιο βαθμό που να διαλυθεί; Έγινε ατύχημα, μια έκρηξη σε αποθήκη πυρομαχικών, ή κατά την χρήση κάποιου βλήματος που εξερράγη πρόωρα; Υπήρξε αμέλεια του πληρώματος; Όπως και να το μετρήσει κανείς η απώλεια δεν αιτιολογείται με τίποτα.
Τι είναι ο ουκρανικός αντιπλοϊκός Neptune που ίσως κατέστρεψε το ρωσικό καταδρομικό Moskva;
Κοιτάμε πιο μακριά: Με την απώλεια του Moskva θρυμματίζεται στο εσωτερικό της Ρωσίας το «ανίκητο» του Ρωσικού Στρατού. Και αυτό είναι το πιο θεαματικό και επικίνδυνο για το καθεστώς Πούτιν. Οι απώλειες στα άπλετα πεδία της Ουκρανίας, ή στις οδομαχίες της Μαριούπολης, μπορεί να «αιτιολογούνται» καθώς ο «μεγάλος στρατός μας, μάχεται κατά των λυσσασμένων Ουκρανών νεοναζί». Αυτό ναι, μπορεί να αξιοποιηθεί και να προσφερθεί στο ρωσικό κοινό από τους spin doctors του Κρεμλίνου. Αλλά η απώλεια ενός ναυτικού συμβόλου, ενός πλοίου που επί Σοβιετίας λεγόταν «Σλάβα» δηλαδή «Δόξα» και μετά επί Ρωσίας έγινε «Μόσχα», δηλαδή πάλι μια «δοξασμένη πόλη», είναι από εκείνα τα συμβάντα που μπορεί να αναστρέψουν την λαϊκή επιδοκιμασία.
Στον 2ο Παγκόσμιο έχουμε συναντήσει τέτοια: Η απώλεια του θωρηκτού Bismarck το 1941 σόκαρε τη ναζιστική Γερμανία, ενώ το ίδιο συνέβη στην Ιαπωνία με το θωρηκτό Yamato το 1945. Η απώλεια του HMS Prince of Wales από ιαπωνικά αεροσκάφη το 1941, έφερε στο βρετανικό κοινό τη συνειδητοποίηση πως η «αυτοκρατορία όπου δεν δύει ο ήλιος» μόλις είχε χάσει την Άπω Ανατολή από την ιαπωνική επίθεση.
Επιστρέφουμε στην υπόλοιπη εβδομάδα που τώρα τελειώνει. Είναι αυτή που η Ρωσία για πολλοστή φορά ανακοινώνει ότι «σχεδόν κατέλαβε» τη Μαριούπολη, με κάπου 1.000 Ουκρανούς πεζοναύτες να παραδίδονται, αλλά παρόλα αυτά, να παραμένουν σκληροί θύλακες αντίστασης εντός των χαλασμάτων. Μιλάμε για μια πολιορκία πόλης που κρατά πάνω από μήνα, όπου βέβαια οι αστικές μάχες είναι ότι χειρότερο. Αλλά μιλάμε για μια πόλη των περίπου 500.000 κατοίκων, όχι ένα Λένινγκραντ ή ένα Στάλινγκραντ! Μιλάμε για μια πόλη όπου έχουν διαφύγει οι περισσότεροι κάτοικοι, που είναι πλήρως ζωσμένη από ρωσικά στρατεύματα, που δεν είχε οχύρωση ή φυσικά στοιχεία που να δυσκολεύουν την προσέγγιση σε αυτή, με την πολιορκία να γίνεται σε καλό καιρό και σε περιοχή πολύ κοντά στις ρωσικές εγκατεστημένες δυνάμεις και υποδομές σε Κριμαία και Ντονμπάς. Κι όμως αυτή την μικρή πόλη ο ρωσικός στρατός ακόμη παλεύει να καταλάβει.
Μια άλλη προσέγγιση: Αυτή η εβδομάδα είναι εκείνη που είδε τις μεγαλύτερες εισροές βαρέων όπλων από δυτικές χώρες προς την Ουκρανία. Καλοί οι χιλιάδες αντιαρματικοί πύραυλοι, καλοί οι φορητοί αντιαεροπορικοί αλλά αυτό που «διαλαλούσε» εβδομάδες ο Ζελένσκι, δηλαδή το «δώστε μας άρματα και πυροβολικό και αεροσκάφη» τώρα άρχισε να γίνεται πράξη. Αυτό είναι και ένα κομβικό σημείο του αιματηρού πολέμου. Η Ουκρανία παίρνει τσέχικα άρματα και τεθωρακισμένα, αλλά και εκτοξευτές ρουκετών, οι ΗΠΑ στέλνουν πυροβόλα 155 χιλιοστών και τεθωρακισμένα, οι Βρετανοί επίσης, η μεταφορά «εν θερμώ» μαχητικών MiG από τα πολωνικά αποθέματα μάλλον πλησιάζει. Είναι ακριβώς στις 50 μέρες πολέμου που συμπληρώθηκαν αυτή την εβδομάδα, που βλέπουμε το «σπάσιμο» του φράγματος από πλευράς Δύσης, η οποία πλέον μπαίνει ακόμη πιο σοβαρά στο παιχνίδι ενίσχυσης της Ουκρανίας. Κάτι που ίσως κρίνει και την κατάληξη της μάχης.
ΗΠΑ: Στέλνουν πυροβολικό 155 χιλ. στην Ουκρανία, ελικόπτερα, Μ113, Switchblade, ραντάρ!
Τι άλλο έζησε η Ρωσία αυτές τις μέρες; Τη δημόσια διαβεβαίωση (σχεδόν) πως Φινλανδία και Σουηδία βαδίζουν προς ένταξη στο ΝΑΤΟ. Δηλαδή ότι φοβόταν η Ρωσία πως θα γίνει στο ευάλωτο στρατηγικά «κέντρο» της με την Ουκρανία, τώρα δείχνει να υλοποιείται από το επίσης ευάλωτο «βορρά» της. Και χωρίς να μπορεί να αντιδράσει, παρά μόνο δηλώνοντας, πως «αν το κάνετε αυτό θα αναδιατάξουμε τα πυρηνικά μας όπλα και προς την Βαλτική». Για να της απαντήσουν οι γύρω χώρες πως «έτσι κι αλλιώς είχατε πυρηνικά στην περιοχή μας, οπότε τι είχαμε τι χάσαμε»…
The Times: Φινλανδία και Σουηδία θα ενταχθούν στο NATO το καλοκαίρι
Συνολικά αυτές οι λίγες τελευταίες μέρες είναι το καταστροφικότερο διάστημα που έχει ζήσει η Ρωσία στην εισβολή της. Πολιτικά, τακτικά, επιχειρησιακά, γεωπολιτικά, είδε παντού σκάμματα, αναχώματα, ήττες, οπισθοχωρήσεις, νέες απειλές. Χάνει λοιπόν η Ρωσία; Όχι. Και εδώ είναι το μεγάλο πρόβλημα. Σε ένα πόλεμο που από την αρχή είχε κυρίως υπόβαθρο «εσωτερικό», ως δηλαδή μια απάντηση σε ένα «εχθρό» που το ίδιο το Κρεμλίνο είχε γιγαντώσει και περιγράψει ως απειλητικό Γκιούλιβερ, ως μια αδυναμία παραδοχής ότι η διάσημη (και δεν το λέμε ειρωνικά) ρωσική διπλωματία δεν μπορεί να βρει επίλυση άρα το λόγο έχουν οι «στρατιές του Ντον», η 2η εβδομάδα του Απρίλη γίνεται μια σκληρή επαφή με την πραγματικότητα.
Είχε αιτιάσεις η Ρωσία έναντι της Ουκρανίας; Ναι και σημαντικές αν θέλουμε να είμαστε δίκαιοι. Είχε φόβο από την επέκταση του ΝΑΤΟ; Ναι, παρά τις κατά καιρούς διαβεβαιώσεις από τη Δύση. Αλλά η επιλογή του πολέμου έδειξε και τη ρωσική εσωστρέφεια, την αποδομή της σοβιετικής παράδοσης επικυριαρχίας, που αν μη τι άλλο ήταν αρκετά πιο ψύχραιμη και με μακροπρόθεσμη τακτική ανάλυση.
1979: Η εισβολή της ΕΣΣΔ στο Αφγανιστάν – το «Βιετνάμ» των Σοβιετικών
Πότε κλονίστηκε η Σοβιετική Ένωση; Δύο τα κομβικά γεγονότα σε μια βέβαια μακρά πορεία αποσύνθεσης: Αρχικά η ήττα στο Αφγανιστάν το 1989, που ήρθε μετά από δέκα χρόνια εισβολής. Με χιλιάδες νεκρούς σοβιετικούς στρατιώτες, με χιλιάδες τραυματίες, αλλά και με ριζική ανατροπή της αίσθησης κυριαρχίας και υπεροχής εντός της Σοβιετικής κοινωνίας. Που προς το τέλος του πολέμου είχε βγει στους δρόμους και ζητούσε «φέρτε τα παιδιά μας πίσω ζωντανά και όχι σε μεταλλικά φέρετρα». Αξίζει κανείς εδώ να θυμηθεί το βιβλίο «Οι μολυβένιοι στρατιώτες» της Σβετλάνα Αλεξίεβιτς (Νόμπελ Λογοτεχνίας, 2015), με τις αφηγήσεις των επιζώντων βετεράνων του Αφγανιστάν για το πως μια κοινωνία που είχε ανατραφεί πάνω στις αιμάτινες δάφνες του 2ου Παγκοσμίου, είδε το σοκ της ήττας. Και πως μια χώρα όπως η ΕΣΣΔ, που ήταν πολυεθνική και πολυσυλλεκτική, είχε καταφέρει να ενοποιηθεί πάνω σε μια τεχνητή κοινή «εθνική ταυτότητα», όπου όλοι οι λαοί της ανήκαν στην ιδεατή «Ρόντινα» δηλαδή τη «μητέρα πατρίδα», για να αποσυσπειρωθεί στη συνέχεια από την απογοήτευση της «αντεθνικής» πολεμικής περιπέτειας σε μια μακρινή χώρα.
Το δεύτερο κομβικό σημείο της διάλυσης της ΕΣΣΔ; Το πυρηνικό ατύχημα στο Τσερνόμπιλ, στην Ουκρανία (να πως η μοίρα ασκεί τη δική της διαστροφή). Τότε δηλαδή που το κεντρικό κράτος, η «Μόσχα», απέτυχε να προστατεύσει τους λαούς της, απέτυχε να προλάβει την αστοχία της δικής της γραφειοκρατίας και πολιτευόμενης τεχνολογίας. Όταν δηλαδή η συστατική ουσία της ενιαίας χώρας αποδείχθηκε και σαθρή αλλά και «ραδιενεργή», πολιτικά και κοινωνικά. Προκαλώντας σε ελάχιστα χρόνια τη μετάλλαξη της κατάρρευσης.
Τι σχέση έχει ο «σκληρότερος Απρίλης» του 2022 με όλα αυτά; Μπορεί να αποτελέσει κι αυτός ένα τέτοιο σημείο καμπής, μια απότομη βύθιση στην ρωσική ψυχή και το εθνικό αφήγημα της, που καλλιεργείται μανιωδώς από την κυβέρνηση Πούτιν. Μια βύθιση σαν του Μoskva, ξαφνική, εκρηκτική, αδύνατη μέχρι χθες, μα δυνατή μέσα σε ελάχιστο χρόνο, συντριπτική, που να οδηγήσει στο τέλος εποχής για το τρέχον καθεστώς, στην λήξη του πολέμου, στην απόσυρση και την ηττοπάθεια. Ή και το τελείως αντίθετο, να παράγει ακριβώς η σκληρότητα των ημερών, εκείνη την ιστορική, ακόμη σκληρότερη ρωσική απάντηση. Σαν εκείνη τη μεγαλειώδη αντεπίθεση στο καταχείμωνο του 1941, έξω από τη Μόσχα όπου ανέτρεψε τους Ναζί και έδειξε πως ο 2ος Παγκόσμιος θα κατέληγε με ήττα της Γερμανίας, αργά ή γρήγορα. Μια αντίδραση δηλαδή (είτε πολεμική είτε ειρηνική) που θα πυροδοτηθεί “εκ των κάτω”. Και όχι όπως μέχρι σήμερα ως μια επιχείρηση επιλογής “εκ των άνω”, από μια ολιγαρχία με απώλεια επαφής με την πραγματικότητα.
Τι ακολουθεί τον Απρίλιο; Για τη ρωσική ψυχή ο Μάιος της νίκης, όπου την Πρωτομαγιά γιορτάζεται με λουλούδια η χαρά της ζωής, η αισιοδοξία της ρωσικής κοινωνίας (επί Σοβιέτ η μέρα ήταν ένας ύμνος χαράς για τον απλό άνθρωπο). Και ακολουθεί η 9η Μαΐου, η διαχρονική γιορτή για τη νικηφόρα λήξη του «Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου», η μεγάλη παρέλαση στη Μόσχα υπό τη σκέπη της κόκκινης σοβιετικής πολεμικής σημαίας (ακόμη και σήμερα…), μα και υπό τις ευχές του πολεμιστή-προστάτη Άγιου της αέναης Ρωσίας, του Αγίου Γεωργίου. Όπου παιδιά και μεγάλοι φορούν στο πέτο τη δίχρωμη, μαύρη πορτοκαλί κορδέλα της νίκης. Πως θα αντιδράσει λοιπόν η μεγάλη ακόμα Ρωσία στον Απρίλη; Πως θα αποτινάξει την απειλή της ήττας; Αυτό φοβόμαστε. Έναν ακόμη σκληρότερο Μάιο.
