Σύνοδος κορυφής Τραμπ-Κιμ: Προς μια «νέα σχέση» της Πιόνγκγιάνγκ με τις ΗΠΑ ή να μην βιαζόμαστε;

Μέχρι πριν μερικούς μήνες η ιδέα και μόνο να συναντηθούν οι δύο άνδρες φάνταζε αδιανόητη. Εμπρηστικές δηλώσεις, ανταλλαγή προσωπικών –όχι και τόσο διπλωματικών– χαρακτηρισμών, ανάπτυξη δυνάμεων στην περιοχή στο πλαίσιο επίδειξης δύναμης και ξαφνικά… ραντεβού στην Σιγκαπούρη. Σίγουρα είναι μια σύνοδος κορυφής από την οποία ο κόσμος περιμένει πολλά αλλά είναι όμως έτσι; Πόσο κοντά μπορεί να έλθουν οι δύο ηγέτες;
Λέμε «ηγέτες» και όχι «χώρες» διότι οι δύο πρωταγωνιστές έχουν αφήσει ανεξίτηλο το προσωπικό τους στίγμα καθ’ όλη την διάρκεια της κρίσης που πυροδότησε το μπαράζ πυραυλικών και πυρηνικών δοκιμών της Βόρειας Κορέας. Όμως για να γίνει εφικτή η συνάντηση στην Σιγκαπούρη έπρεπε αμφότερες οι πλευρές να επιδείξουν μια κάποια αυτοσυγκράτηση.

Είναι ενδεικτικό ότι μια ημέρα πριν την ιστορική συνάντηση του «Υπέρτατου Ηγέτη» της Πιόνγκγιάνγκ, τα ελεγχόμενα από το καθεστώς βορειοκορεατικά ΜΜΕ εξέφραζαν την προσδοκία ότι η Β. Κορέα θα μπορούσε να εγκαθιδρύσει μια νέα σχέση με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το σχόλιο αυτό σηματοδοτεί μια μεταστροφή της εμπρηστικής/πολεμικής ρητορικής της Πιόνγκγιάνγκ έναντι των ΗΠΑ. Την ίδια ώρα ο Πρόεδρος Τραμπ δήλωνε ότι έχει «καλό προαίσθημα» για την επικείμενη σύνοδο. Ωραία… ατμόσφαιρα, αλλά εδώ μια δεύτερη ανάγνωση είναι επιβεβλημένη.
Ο Αμερικανός Πρόεδρος ευελπιστεί πως η συνάντηση με τον Βορειοκορεάτη ηγέτη θα οδηγήσει την απομονωμένη Β. Κορέα να εγκαταλείψει τα πυρηνικά της όπλα. Η Πιόνγκγιάνγκ ωστόσο το βλέπει μάλλον διαφορετικά. Το κύριο άρθρο της εφημερίδας Rodong Sinmun γράφει για «διευρυμένες και εις βάθος απόψεις» που θα ανταλλαγούν με σκοπό την δημιουργία «μιας μόνιμης και ειρηνικής κατάστασης στην Κορεατική Χερσόνησο» και «την επίλυση προβλημάτων αμοιβαίου ενδιαφέροντος» που θα περιλαμβάνουν την αποπυρηνικοποίηση της Χερσονήσου στο πλαίσιο των απαιτήσεων μιας «νέας εποχής».

Σημειώνει δε πως «ακόμη και αν μια χώρα είχε εχθρική σχέση με εμάς στο παρελθόν, η στάση μας είναι ότι εάν αυτό το έθνος σεβαστεί την αυτονομία μας (…) θα αναζητήσουμε την ομαλοποίηση (των σχέσεων) μέσω του διαλόγου». Λαμπρά διατυπωμένο, όμως τί κρύβεται πίσω από τις λέξεις;
Επί δεκαετίες οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν ο υπ’ αριθμόν ένα εχθρός της Β. Κορέας αλλά τώρα φαίνεται πως το καθεστώς προσπαθεί να περάσει στις μάζες την ιδέα των συνομιλιών με τις ΗΠΑ, την «μετενσάρκωση όλων των δεινών, την αυτοκρατορία των διαβόλων» –κι αυτοί είναι από τους… ηπιότερους χαρακτηρισμούς που έχουν διατυπωθεί κατά καιρούς. Οι λέξεις-κλειδιά στο κύριο άρθρο της Rodong Sinmun είναι η «νέα εποχή». Και οι λέξεις, ιδίως στην Ασία, έχουν την δική τους σημασία.
Το καθεστώς της Πιόνγκγιάνγκ ξόδεψε δεκαετίες και τεράστια ποσά εις βάρος της ευημερίας της χώρας και του λαού της για να αποκτήσει πυρηνικά όπλα τα οποία ο Κιμ Γιόνγκ Ουν θεωρεί όχι απλώς ένα ισχυρό διαπραγματευτικό χαρτί αλλά και «ασφαλιστήριο συμβόλαιο» για την παραμονή του στην εξουσία. Τώρα θα πρέπει να εξηγήσει μετά από χρόνια παλιάς, καλής, σταλινικής προπαγάνδας στους Βορειοκορεάτες γιατί δείχνει πρόθυμος για διαπραγματεύσεις με τον «διάβολο».
Την αρχή την έκανε με την πρωτοχρονιάτικη ομιλία του προς το έθνος –η οποία και ξεκίνησε στην ουσία την σχετική διπλωματική διαδικασία– αναλύοντας την στρατηγική της ανόρθωσης της οικονομίας που θα ακολουθήσει την επίτευξη του στόχου να καταστεί η χώρα πυρηνική δύναμη. Γι’ αυτό και οι λέξεις «νέα εποχή» είναι τόσο σημαντικές: αφήνουν ανοικτό το ενδεχόμενο μεταστροφής της βορειοκορεατικής πολιτικής και ρητορικής.
 
Τί επιδιώκουν αμφότερες οι πλευρές;

Η αποπυρηνικοποίηση είναι στο επίκεντρο των συνομιλιών όμως μην βιαστείτε να πανηγυρίσετε. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θέλουν από την Β. Κορέα να εγκαταλείψει τα πυρηνικά όπλα που υποτίθεται ότι διαθέτει αλλά ο «Υπέρτατος Ηγέτης» δεν δείχνει πρόθυμος να πετάξει το «χαρτί» που έχει, τουλάχιστον όχι χωρίς κάποιο γερό αντάλλαγμα το οποίο είναι αμφίβολο κατά πόσο θα γίνει αποδεκτό από τις ΗΠΑ.
Ο Κιμ Γιόνγκ Ουν έχει δηλώσει πως θέλει να επικεντρωθεί στην ανόρθωση της οικονομίας της χώρας του γι’ αυτό και επιδιώκει την άρση των κυρώσεων που έχουν επιβληθεί και διεθνείς επενδύσεις. Το θέμα είναι τι συμβιβασμούς είναι διατεθειμένος να κάνει και αν θα τηρήσει αυτά που ενδεχομένως θα συμφωνηθούν.

Από την άλλη, οι Αμερικανοί δεν περιμένουν οπωσδήποτε μια συμφωνία στην Σιγκαπούρη. Ο Πρόεδρος Τραμπ άλλωστε έχει χαρακτηρίσει την σύνοδο ως μια «ευκαιρία γνωριμίας» με τον Βορειοκορεάτη ηγέτη, καθιστώντας σαφές πως θα είναι η αρχή μιας «διαδικασίας». Πάντως, όλοι θα ήθελαν να φύγουν με μια –ανώδυνη – επιτυχία από την σύνοδο σε περίπτωση που δεν επιτευχθεί πρόοδος σε κάτι πιο ουσιώδες. Μια ενδεχόμενη άρση του εμπολέμου (τον Ιούλιο του 1953 στο Πανμουτζόμ υπεγράφη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, όχι συνθήκη ειρήνης) θα έδινε επικοινωνιακά «πόντους» χωρίς μεγάλες υποχωρήσεις.
 
Κίνα, ο αθέατος Μεγάλος Παίκτης

Το Πεκίνο είναι ο μόνος σημαντικός παραδοσιακός σύμμαχος της Πιόνγκγιάνγκ και ο πιο ισχυρός στρατηγικός αντίπαλος της Ουάσιγκτον. Μπορεί τα φώτα της δημοσιότητας να πέφτουν στον Αμερικανό και τον Βορειοκορεάτη ηγέτη, όμως το «τρίτο πρόσωπο» σε αυτή την εύφλεκτη σχέση ήταν πάντα ο Σι Ζιπίν. Και από την Κίνα θα εξαρτηθεί ενδεχομένως αν η σύνοδος της Σιγκαπούρης θα έχει επιτυχία ή όχι.
Ο παρασκηνιακός αλλά σημαίνων ρόλος της Κίνας συνοψίζεται σε τρία ερωτήματα. Τι θέλει στ’ αλήθεια το Πεκίνο; Σταθερότητα. Με άλλα λόγια αυτό που σίγουρα δεν θέλουν οι Κινέζοι είναι μια πυρηνική ένταση στα σύνορά της. Άλλωστε γνωρίζουν καλά την παράνοια της Πιόνγκγιάνγκ, δεν εμπιστεύονται καθόλου τον απρόβλεπτο Τραμπ και πάντα ανησυχούν μήπως ένας νέος «πόλεμος λέξεων» οδηγήσει σε εσφαλμένη εκτίμηση της στρατιωτικής κατάστασης και σε κλιμάκωση.
Ως εκ τούτου, η επιστροφή στην διπλωματία και τον διάλογο είναι αυτό που πάντα επεδίωκε η Κίνα. Και μάλλον έκανε αρκετές προσπάθειες για να το κάνει πραγματικότητα. Αναμφίβολα η υπομονή της με το καθεστώς της γείτονος έχει δοκιμαστεί αρκετά τα τελευταία χρόνια, ωστόσο το τελευταίο που θα ήθελε είναι μια Κορεατική Χερσόνησο χωρίς το στρατηγικό «ανάχωμα» του Βορρά.

Πόση επιρροή ασκεί στην Βόρεια Κορέα η Κίνα; Αρκετή. Οι εμπορικές σχέσεις με την Κίνα αντιστοιχούν στο 90% του εμπορίου της Β. Κορέας με τον έξω κόσμο αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι το Πεκίνο υποχρέωσε την ηγεσία της Πιόνγκγιάνγκ να προσέλθει στην τράπεζα των διαπραγματεύσεων. Δεν αποκλείεται μπροστά στα καπρίτσια του «Υπέρτατου» ο Σι Ζιπιν να ψήφιζε για ακόμη σκληρότερες οικονομικές κυρώσεις κατά της Πιόνγκγιάνγκ, όμως κάτι τέτοιο θα έδινε μεγαλύτερο κίνητρο στον Κιμ Γιόνγκ Ουν να επιδιώξει την στρατηγική της πυρηνικής αποτροπής, με ό,τι αυτό συνεπάγετο.
Όχι πως οι ισχύουσες κυρώσεις δεν εξυπηρετούν την Κίνα. Η αμερικανική σκληρή στάση φέρνει την Β. Κορέα πιο κοντά στην μόνη πιστή της σύμμαχο ενώ παράλληλα αποτελεί μια διαρκή υπόμνηση ότι η Πιόνγκγιάνγκ δεν δύναται να αγνοεί εντελώς τα κινεζικά συμφέροντα. Φυσικά όλα είναι σχετικά, καθώς από την πλευρά της η Β. Κορέα γνωρίζει καλά πως το Πεκίνο φοβάται πολύ περισσότερο μια οικονομική κατάρρευση στα σύνορά της από μια αλλαγή του πυρηνικού status quo.

Τι θα κάνει η Κίνα σε περίπτωση που αποτύχει η σύνοδος της Σιγκαπούρης; Για την Κίνα, επιτυχία θα ήταν ο,τιδήποτε –μια συμφωνία, ένας «οδικός χάρτης» για ένα γενικό σχέδιο με ακόμη πιο γενικούς στόχους, ένα θετικό κλίμα στις συνομιλίες– αρκεί να κρατήσει τον διάλογο ανοικτό. Το Πεκίνο θεωρεί σημαντικότερη την οικονομική ανάπτυξη της φτωχής και διεθνώς απομονωμένης γειτονικής χώρας μέσα από μεταρρυθμίσεις (το κινεζικό μοντέλο) παρά τις αμφίσημες συζητήσεις για αποπυρηνικοποίηση.
Από την κινεζική προοπτική πάντως, αν η σύνοδος της Σιγκαπούρης έληγε με την Βόρειο Κορέα να ξεκινά αέναες διαπραγματεύσεις για μείωση του περιορισμένου, ούτως ή άλλως, πυρηνικού οπλοστασίου της, αυτό δεν θα ήταν και τόσο φοβερό, υπό την προϋπόθεση βεβαίως ότι εν τω μεταξύ οι κινεζικές επιχειρήσεις θα ασχολούντο με την δημιουργία υποδομών και την ανάπτυξη του εμπορίου στην «φίλη και σύμμαχο» Λαϊκή Δημοκρατία της Κορέας. Η σταθερότητα μέσω της οικονομικής ευημερίας (υπό τον άγρυπνο έλεγχο του κράτους φυσικά) ήταν ανέκαθεν το «κινεζικό όνειρο», διαθέσιμο και για εξαγωγή.

Σε περίπτωση που οι συνομιλίες καταρρεύσουν και οι ΗΠΑ επιστρέψουν την ρητορική των «περιορισμένων στρατιωτικών πληγμάτων», το μακροπρόθεσμο στρατηγικό παιχνίδι της Κίνας θα συνεχιστεί. Η Βόρειος Κορέα θα έχει «αναγνωρισθεί» de facto ως μια πυρηνική δύναμη και η Κίνα θα μπορεί να περάσει στην επόμενη κίνηση επιρρίπτοντας την ευθύνη για την αποτυχία της διπλωματίας στον Πρόεδρο Τραμπ και συνεχίζοντας την προώθηση της δικής της ατζέντας. Όπως έκανε πάντα.
 
Αλέξανδρος Θεολόγου