Νέα εποχή στον αγώνα του διαστήματος: Επιστροφή στις πολιτικές του Ψυχρού Πολέμου

Της Ιωάννας Νεστορίδη*, αρχική δημοσίευση offlinepost.gr

Η τέχνη ανακυκλώνεται. Γεμίσαμε remakes, sequels και spinoffs. Η μόδα ακόμη περισσότερο. Την άνοιξη φοριούνται τα φλοράλ και τα χαμηλοκάβαλα παντελόνια επέστρεψαν και πάλι στις βιτρίνες.
Η πολιτική;
Απ’ ό,τι φαίνεται, ναι! Και η πολιτική ανακυκλώνεται! Κυρίως οι περσόνες της. Στην Ελλάδα, ο Τσίπρας προσπάθησε, μάλλον ανεπιτυχώς, να μοιραστεί λίγη από την αίγλη του Ανδρέα Παπανδρέου, με γνώμονα όχι τις πολιτικές του αλλά κυρίως την απήχηση του ως “λαοφιλούς ηγέτη”. Στην Αμερική, όπου είθισται όλα να είναι “μεγαλύτερα και καλύτερα”, ο Trump ακολουθεί το παράδειγμα που χάραξε ο Τσίπρας και το τελειοποιεί ενσαρκώνοντας -επίσης ανεπιτυχώς- τον J.F. Kennedy. Όχι ως προς τα ροζ σκάνδαλα του βεβαίως, τα οποία και έχει ξεπεράσει (βλ. Stormy Daniels) αλλά κυρίως ως προς την εμμονή του με το “space race”.
Πριν ένα μήνα αναφερθήκαμε στην αμερικανική τάση στρατιωτικοποίησης του διαστήματος και στην επιλογή του Trump να ξεκινήσει ένα τύποις νέο αγώνα για το διάστημα, αυτή τη φορά με αντίπαλο την Κίνα. Ωστόσο, πρόσφατα δημοσιεύματα αποδεικνύουν ότι ο Αμερικανός πρόεδρος λίγους μήνες μετά την ορκωμοσία του το 2017, προσέφερε απεριόριστο ποσό χρημάτων στην κυβερνητική διαστημική υπηρεσία NASA, προκειμένου να καταφέρει να τοποθετήσει άνθρωπο στον Άρη κατά τη διάρκεια της πρώτης προεδρικής του θητείας ή, στη χειρότερη περίπτωση, κατά τη διάρκεια της δεύτερης. Ένα τέτοιο επίτευγμα θα χαιρετιζόταν ως πραγματική πρόοδος τόσο για την επιστημονική / διαστημική κοινότητα όσο και για ολόκληρη την ανθρωπότητα. Παρόλα αυτά, η αλήθεια παραμένει πολύ λιγότερο αθώα.
Εστιάζοντας στην κατάσταση που επικρατεί στο Capitol Hill, καθίσταται πολύ σύντομα σαφές ότι η εξερεύνηση του διαστήματος ίσως είναι η μόνη θεματική στην οποία σημειώνεται σύγκλιση απόψεων από όλες τις πλευρές. Δεν θα έπρεπε να αποτελεί, άλλωστε, έκπληξη το γεγονός ότι ο ίδιος ο Trump είναι πάντα πρόθυμος να σχολιάσει τους προσωπικούς του στόχους για το μέλλον της NASA και τη συλλογική αξία των projects της. Ο λόγος είναι εξόφθαλμα απλώς. Η εξερεύνηση του διαστήματος θα μπορούσε κάλλιστα να είναι το μόνο trigger-free θέμα -το μόνο ασφαλές καταφύγιο- για έναν πρόεδρο που με κάθε σχόλιο και κάθε δήλωσή του (τρόπο τινά) καταφέρνει να προκαλέσει θύελλα αντιδράσεων, σπέρνοντας τη διχόνοια… ένα tweet την ημέρα.
Το πρόβλημα, βεβαίως, δεν εντοπίζεται στην ανικανότητα του Αμερικανού προέδρου να κατανοήσει τους πολύπλοκους νόμους φυσικής που διέπουν τα διαστημικά ταξίδια ούτε στην πλήρη έλλειψη κατανόησης της ιδέας ότι δεν είναι ανθρωπίνως δυνατό να επιτευχθεί ένας τόσο φιλόδοξος στόχος σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Ειδικά αν ληφθεί υπόψιν ότι από το 2010 έως σήμερα οι ΗΠΑ εξακολουθούν να βασίζονται στο ρωσικό σύστημα εκτόξευσης και μεταφοράς Soyuz για την τοποθέτηση των Αμερικανών αστροναυτών στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό.
Το πρόβλημα, λοιπόν, έγκειται στην μεθοδευμένη χρήση της εξερεύνησης του διαστήματος ως δεκανίκι πολιτικής συσπείρωσης, μια πρακτική για την οποία σχεδόν όλοι οι προηγούμενοι πρόεδροι φέρουν ισάξια ευθύνη. (Βλ. το φιλόδοξο σχέδιο του George HW Bush να δημιουργήσει ταυτόχρονα έναν διαστημικό σταθμό πάνω από τη Γη, μια αποστολή στο φεγγάρι και μια αποστολή στον Άρη, την αδιαφορία του Bill Clinton να στείλει Αμερικανούς οπουδήποτε πέρα από τη Γη, τις οδηγίες του George Bush Jr. για το πρόγραμμα που θα επέτρεπε την επιστροφή των Αμερικανών στο φεγγάρι μέχρι το 2020, την ακύρωση του εν λόγω προγράμματος από τον Barack Obama και την αντικατάστασή του με μια νέα αποστολή στον Άρη προγραμματισμένη για τη δεκαετία του 2030.)
Εν αντιθέσει, όμως, με τις προσωπικές φιλόδοξες των Αμερικανών προέδρων και την διαχρονικά παντελή έλλειψη συνοχής του διαστημικού προγράμματος των ΗΠΑ, παράγοντες που καθυστερούν την ουσιώδη πρόοδό του, η Κίνα παρουσιάζει ένα σταθερό πρόγραμμα για την εξερεύνηση του διαστήματος.
Το Project 581 του 1958, ένα project που γεννήθηκε σε πολεμικό απόηχο την περίοδο του διπολισμού και στόχο είχε να τονώσει το υπερεγώ της Κίνας, ίσως ήταν η αρχή του κινεζικού διαστημικού προγράμματος, εντούτοις σήμερα σχεδόν έχουν σβήσει ολοκληρωτικά οι πολεμικές εκφάνσεις του προγράμματος. Το brand, άλλωστε, που εξάγει η Κίνα σε παγκόσμιο επίπεδο είναι  πλέον καθαρά οικονομικό και μόνο υποδόρια ηγεμονικό. Στην αρχή του χρόνου, λοιπόν, η Κίνα προσσελήνωσε το διαστημικό σκάφος Chang’e 4 στην αθέατη πλευρά του φεγγαριού, προωθώντας τις εμπορικές της βλέψεις για την εκμετάλλευση των σεληνιακών πόρων αλλά και τις μακροπρόθεσμες φιλοδοξίες της για βιομηχανική ανάπτυξη της περιοχής.
Όπως όλα δείχνουν, το αναζωπυρωμένο “space race” πλέον συνυπάρχει με το “moon race”, δεδομένου ότι στις χώρες με τους “moonwalkers” (επανδρωμένες ή μη αποστολές) συγκαταλέγονται οι ΗΠΑ, η Ρωσία και η Κίνα. Την τέταρτη θέση εποφθαλμιά η Ινδία, η οποία ετοιμάζεται να ξεκινήσει την αποστολή Chandrayaan-2.
Ενώ λοιπόν οι εκπρόσωποι της NASA αναζητούν χρηματοδότηση και πνεύμα συνεργασίας και ο Αμερικανός πρόεδρος επικεντρώνεται με περισσή ματαιοδοξία στην κατάκτηση της υπεροχής των ΗΠΑ στο διάστημα, η ανατολή, με πρωτεργάτη την Κίνα, πρεσβεύει ένα αληθοφανές μήνυμα επενδυτικής σύμπραξης. Ο εμπορικός πόλεμος ΗΠΑ-Κίνα (Tarrif War), η στάση του Trump στην πλειονότητα των θεμάτων πολιτικής σημασίας αλλά και η εμμονή του στρατιωτικού επιτελείου του να χρησιμοποιηθεί ο χώρος του διαστήματος ως νέο θέατρο πολέμου (theatre of war), αφήνουν ανοιχτό το ενδεχόμενο κλιμάκωσης ενός κατά τα άλλα αδρανούς διαστημικού αγώνα επικράτησης.
Η κλιμάκωση αυτή μόνο δυσάρεστες συνέπειες δύναται να έχει, τόσο για τις διμερείς σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας όσο και για την αμερικανική οικονομία εν γένει. Ο Trump φαίνεται αλόγιστα να υπόσχεται υπέρογκα ποσά δίχως την σύμφωνη ψήφο του αμερικανικού Κογκρέσου, όσο η αμερικανική οικονομία βρίσκεται στη φάση της ευημερίας (έχοντας επιβιώσει από την οικονομική κρίση και ύφεση των προηγούμενων χρόνων) και ενώ εκκρεμεί το ζήτημα χρηματοδότησης του τείχους στα σύνορα με το Μεξικό, γεγονός μάλιστα που προκάλεσε το πρόσφατο shutdown.
Ίσως όμως τον άμεσο κίνδυνο να τον διατρέχουν οι άμεσα εμπλεκόμενοι, ειδικά αν η Ιστορία επαναλαμβάνεται όπως η τέχνη, η μόδα και η πολιτική. Υπό την πίεση του space race κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, συντελέστηκαν τόσα λάθη και χάθηκαν ζωές που κάνουν την ιδέα της στρατιωτικοποίησης του διαστήματος να φαντάζει τουλάχιστον εξωφρενική και ξεπερασμένη.
Το ερώτημα που εγείρεται πλέον είναι αν εκτός από το χαμήλωμα στο καβάλο των παντελονιών, αν θα πρέπει  στις μέρες που έπονται να χαμηλώσουμε και τις προσδοκίες μας.