Για πολλούς το τουρκικής σχεδίασης μαχητικό πέμπτης γενιάς, γνωστό ως TF–X, βρίσκεται ακόμη μακριά (για κάποιους… πουθενά), αν και η τουρκική κυβέρνηση έχει υποσχεθεί την επίσημη παρουσίασή του (roll–out) τον ερχόμενο Μάρτιο, στο πλαίσιο των εορτασμών των 100 χρόνων της Τουρκικής Δημοκρατίας.
Η πιο πρόσφατη σχετική εξέλιξη αφορά την έναρξη επίσημης αναζήτησης κινητήρων για το αεροπλάνο. Πιο συγκεκριμένα η Προεδρία των Αμυντικών Βιομηχανιών (SSB) εξέδωσε τον Ιούνιο αίτημα για υποβολή προτάσεων-RfP (Request for Proposals), για την ανάπτυξη «κύριου συστήματος ισχύος» για το δικινητήριο αεροσκάφος που εξελίσσει η TAI/TUSAS (και ήδη κατασκευάζει το πρωτότυπό του).
Η RfP ευνοεί την εξέλιξη καινούργιου κινητήρα, χωρίς όμως (για ευνόητους λόγους κόστους και χρόνου) να αποκλείει την υιοθέτηση ή τροποποίηση (με χρήση μεγάλων συγκροτημάτων) υπάρχοντος μοντέλου τουρμποφάν.
Οι απαράβατες προϋποθέσεις όμως για τον μελλοντικό κινητήρα του TF-X είναι (αναλόγως της περίπτωσης από τις παραπάνω) η μη ύπαρξη οποιοδήποτε περιορισμού εξαγωγικής άδειας τόσο για χρήση στην Τουρκία ή για μελλοντικό πελάτη του μαχητικού, η παραχώρηση πλήρων εμπορικών δικαιωμάτων παραγωγής και πώλησης, η πλήρης παραγωγή του κινητήρα σε τουρκικές εγκαταστάσεις και η υψηλή σχέση κόστους-απόδοσης του προτεινόμενου συστήματος.
Υπογραμμίζεται ότι από τις παραπάνω προϋποθέσεις εκπορεύονται και άλλα χαρακτηριστικά που πρέπει να πληρούν οι προτάσεις, όπως η αποδέσμευση και μεταφορά τεχνολογίας/τεχνογνωσίας.
Σύμφωνα με τον πρόεδρο της SSB Ismail Demir δυο τουρκικές εταιρίες, οι ΤΕΙ (Tusas Engine Industries) και TRMotor, έχουν ανταποκριθεί στο RFP, ενώ αναμενόταν και η θετική απάντηση της ΤΑΕC, μιας κοινοπραξίας του τουρκικού Ομίλου Kale (που κατέχει το 51%) και της Rolls-Royce.
Να θυμίσουμε ότι η κρατική ΤΕΙ είναι κοινοπραξία των ΤΑΙ, GE Aviation, Μετοχικού Ταμείου των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων και του τουρκικού οργανισμού αεροπορίας και αεροναυτικής.
Η πολύ νεότερη TRMotor ιδρύθηκε από την SSTEK, την κρατικής θυγατρική εταιρία του -προκατόχου της SSB- υφυπουργείου στρατιωτικών προμηθειών και αμυντικής βιομηχανίας με την συμμετοχή τότε της TUSAS. Δεδομένου ότι σήμερα η τελευταία έχει την πλήρη ιδιοκτησία της TRMotor, είναι προφανές ότι οι δυο προτάσεις που ευαγγελίζεται η SSB προέρχονται ουσιαστικά από τον ίδιο κρατικό φορέα.
Σύμφωνα με τις παραπάνω δηλώσεις του Demir οι προτάσεις των TRMotor και ΤΕΙ (χωρίς να διευκρινίσει το περιεχόμενο τους) πληρούν όλες τις προϋποθέσεις, ενώ αυτή της ΤΑΕC δεν έχει εξασφαλίζει (ακόμη) την πλήρη αποδέσμευση δικαιωμάτων, λόγος που εκκρεμεί η υποβολή της.
Να σημειώσουμε ότι η ΤΑΙ στοχεύει να τοποθετήσει στο TF-X δυο GE F110, o οποίος συναρμολογείται στην Τουρκία με την εγχώρια κατασκευή πολλών απαρτίων και συγκροτημάτων του, τόσο για δοκιμές και σίγουρα και για τα αεροπλάνα της πρώτης φάσης παραγωγής του προγράμματος, εάν πρόκειται να ικανοποιηθεί ο στόχος της ένταξης σε χρήση αεροσκαφών από το 2027-2028.
Παρόλα αυτά παρατηρητές του χώρου υπογραμμίζουν τις μεγάλες δυσκολίες της σχεδίασης του TF-X με τον F110 (εάν βέβαια εξασφαλιστούν οι σχετικές άδειες) και της τροποποίησής του στη συνέχεια για έναν άλλο κινητήρα.
To μικρότερο νοτιοκορεατικό KF-21 (που αναμένεται να πετάξει σύντομα) έχει υιοθετήσει δυο General Electric F414-GE-400K με μετάκαυση των 57.8 kN (13,000 lbf) ο καθένας, με προοπτική εξέλιξης εγχώριου κινητήρα σε μια δεκαετία.
