ΑΡΧΕΙΟ: Η σύγχρονη Ιαπωνία και οι φιλοδοξίες της εισόδου στην “πυρηνική λέσχη” (ΠΤΗΣΗ Ιουλίου 1995)

To άρθρο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στη Π&Δ Ιουλίου 1995, στο τεύχος 126
H ΙΑΠΩΝΙΑ KAI H ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΛΕΣΧΗ:«ΠΟΤΕ MHN ΛΕΣ ΠΟΤΕ»
Αποσύρθηκαν στα θερμά λουτρά και τη γαλήνια μοναξιά ενός ορεινού ιαματικού θερέτρου για να σταθμίσουν τις επιλογές που ανοίγονται μπροστά τους, τέσσερις «σοφοί», εντεταλμένοι από την κυβέρνηση να δώσουν απάντηση στο καίριο ερώτημα: θα πρέπει η Ιαπωνία να αποκτήσει ατομική βόμβα;
H μυστική σύσκεψη στο Καρουϊζάουα έγινε πολλά χρόνια πριν και η απάντηση των ειδικών ήταν «όχι, όχι ακόμη». Και μόνο η επίσημη αναφορά του θέματος στη χώρα της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι θα ήταν αρκετή για να ρίξει την κυβέρνηση. Εκεί, ακόμη και σήμερα πεθαίνουν άνθρωποι, ακόμη και σήμερα γεννιούνται με το στίγμα της ραδιενέργειας… Κι όμως, όπως αποκαλύπτει τώρα ένας από τους τέσσερεις «σοφούς», το «αδιανόητο» κάθε  άλλο παρά αδιανόητο ήταν.
Όχι μόνο είχε απασχολήσει ιδιαίτερα το Τόκυο, αλλά το απασχολεί ακόμη: στο Εθνικό Ινστιντούτο Αμυντικών Μελετών, οι συζητήσεις περιλαμβάνουν συχνά σενάρια για μια Ιαπωνία εξοπλισμένη με πυρηνικά. Έχοντας υπογράψει τη Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων, η Ιαπωνία έχει αποκηρύξει τα όπλα αυτά, κάτι μάλλον αναμενόμενο για τη χώρα που υπέστη τη μοναδική ατομική επίθεση στην ιστορία. Οι «τρεις μη πυρηνικές αρχές», δηλαδή η μη παραγωγή, κατοχή και αποδοχή πυρηνικών όπλων στο έδαφός της, είναι επί δεκαετίες ο ακρογωνιαίος λίθος της ιαπωνικής κυβερνητικής πολιτικής.
Ωστόσο, μετά την πρόσφατη ένταση που δημιούργησε το πυρηνικό πρόγραμμα της Βόρειας Κορέας, άρχισαν να ακούγονται σε υψηλά κλιμάκια οι πρώτες «αόριστες» κουβέντες για την «πολιτική βούληση» που θα οδηγούσε στην κατασκευή ατομικής βόμβας. Και αυτές ακριβώς οι κουβέντες, επισημαίνουν ειδικοί αναλυτές, υπενθυμίζουν σε όλους ότι η Ιαπωνία μπορεί  ανά πάσα στιγμή να αποκτήσει πυρηνικά και είναι σε θέση να το κάνει, αν αισθανθεί πιεσμένη, αργά ή γρήγορα.
Αν μη τι άλλο, είναι από τις πρώτες χώρες στον κόσμο με δυνατότητα κατασκευής εργαλείων ακριβείας που απαιτούνται για την παραγωγή βομβών, διαθέτει μεγάλη επιστημονική εμπειρία, ασύγκριτες οργανωτικές ικανότητες και το σπουδαιότερο, είναι από τις λίγες χώρες διεθνώς που σκοπεύουν να εξακολουθήσουν να χρησιμοποιούν πλουτώνιο για την παραγωγή ενεργείας. Τόνοι ολόκληροι από αυτό το κιτρινωπό μέταλλο βρίσκονται αποθηκευμένοι και ελέγχονται βάσει των όσων ορίζει η Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών.
Μια μικρή όμως ποσότητα αρκεί… Προς το παρόν, δεν υπάρχουν ενδείξεις για την ύπαρξη ιαπωνικού προγράμματος παραγωγής τέτοιων όπλων ενώ το ενδεχόμενο ύπαρξης μυστικού προγράμματος είναι μάλλον απίθανο. «Ο κρατικός προϋπολογισμός είναι ανοικτός σε όλους. Στην Ιαπωνία δεν υπάρχουν υπηρεσίες όπως η CIA ή κάποιο απομακρυσμένο μέρος όπου να  πραγματοποιούνται κρυφά δοκιμές» λέει ο καθηγητής Χιντέσι Τακεσάντα, αναλυτής στο  Εθνικό Ινστιντούτο Αμυντικών Μελετών.
Σ’ αυτό συμφωνεί και ο Τζινζαμπούρο Τακάγκι, ένας από τους πιό γνωστούς αντιπυρηνικούς ακτιβιστές της χώρας. «Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να γίνει», τονίζει. Κατ’ αυτόν, το πιό ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι παρόλο που μια δεκαετία πριν οι ειδικοί εκτιμούσαν ότι η Ιαπωνία θα μπορούσε να αποκτήσει ατομική βόμβα μέσα σε έξι μήνες, τώρα, κυβερνητικά στελέχη κάνουν λόγο για χρόνο ολίγων μόνο εβδομάδων. «Αυτό αφήνει να εννοηθεί ότι η γνώση για την κατασκευή της βόμβας υπάρχει, απλώς, το μόνο που μένει είναι η συναρμολόγησή της» επισημαίνει ο Ταγκάσι. Και η βούληση. H κυβέρνηση του Τόκιο έχει αποδείξει ότι εάν χρειασθεί δεν θα αδιαφορήσει.
Το 1993, όταν η Βόρειος Κορέα πιστεύετο ότι προωθούσε την παραγωγή πυρηνικών όπλων, η Ιαπωνία αρνήθηκε προς στιγμήν να υιοθετήσει την ανανέωση της Συνθήκης για την Μη Διάδοση των Πυρηνικών. Με δήλωσή του, ο τότε υπουργός Εξωτερικών είχε καταστήσει σαφές ότι σε περίπτωση που οι Βορειοκορεάτες αποκτούσαν πυρηνική δυνατότητα, «η βούληση για την κατασκευή ατομικών όπλων θα αποκτούσε εξαιρετική σημασία». Επίσης, ο τότε πρωθυπουργός Τσουτόμου Χάτα δημιούργησε νέα ερωτηματικά όταν ισχυρίσθηκε ότι η χώρα του «έχει τη δυνατότητα να αποκτήσει πυρηνικά όπλα» την ώρα που ο κυβερνητικός εκπρόσωπος τόνιζε ότι το Σύνταγμα δεν απαγορεύει τα όπλα αυτά για αυτοάμυνα!
Τα χρόνια που πέρασαν έδειξαν ότι για την Ιαπωνία, η πυρηνική προοπτική δεν ήταν ποτέ κάτι το απόμακρο:
-Μετά τη συνθηκολόγηση της Ιαπωνίας το 1945, οι Αμερικανοί βρήκαν ότι οι Ιάπωνες επιστήμονες δούλευαν για την κατασκευή ατομικής βόμβας. O αμερικανικός Στρατός ανέλαβε να καταστρέψει πέντε ερευνητικά cyclotrons ρίχνοντάς τα στον Κόλπο του Τόκυο.
-Σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας «Γιόμιούρι», απόρρητα έγγραφα που αποχαρακτηρίστηκαν προσφάτως, αποκαλύπτουν ότι το 1962, Ιάπωνες αξιωματούχοι έδωσαν πληροφορίες σε Αμερικανούς διπλωμάτες για δήθεν ευνοϊκή στάση της κυβέρνησης στην προοπτική απόκτησης πυρηνικών όπλων, προκειμένου να δουν τις αντιδράσεις τους. H αμερικανική αντίδραση δεν έγινε ποτέ γνωστή.
-Το 1968, το υπουργικό συμβούλιο ανέθεσε στους τέσσερις «σοφούς», όλοι τους αυθεντίες στα πυρηνικά και στις στρατηγικές μελέτες, να εξετάσουν τις προοπτικές για την απόκτηση πυρηνικής δυνατότητας σε συνεργασία με εμπειρογνώμονες της κυβέρνησης. Ύστερα από  επαφές δύο ετών, απεκάλυψε η εφημερίδα Ασάχι, οι τέσσερις μελετητές αποσύρθηκαν στο Καρουϊζάουα για να βγάλουν τα συμπεράσματά τους. «Τεχνικώς, δεν αποτελούσε πρόβλημα, πολιτικώς όμως δεν ήταν συνετό: η κοινή γνώμη θα ήταν κατά του σχεδίου και οι γειτονικές χώρες θα απομόνωναν διπλωματικά την Ιαπωνία», δηλώνει ο Μίτσιο Ρογιάμα, ένας από τους τέσσερεις «σοφούς».
-Ένα επιπλέον εμπόδιο που προέκυψε την δεκαετία του ’70 ήταν το δυσβάσταχτο κόστος  που θα προϋπέθετε η ύπαρξη πυρηνικού οπλοστασίου. «Στη σημερινή οικονομικά κραταιά Ιαπωνία, αυτός ο περιορισμός δεν ισχύει πλέον» παραδέχεται ο Ρογιάμα, καθηγητής διεθνών σχέσεων σήμερα στο Πανεπιστήμιο Sophia του Τόκιο.
Ορισμένοι αναλυτές βλέπουν δύο τεχνικά εμπόδια στην επίτευξη των μελλοντικών στόχων της Ιαπωνίας. Πρώτον, η έλλειψη ενός ανοικτού πεδίου πυρηνικών δοκιμών όπως η Νεβάντα και δεύτερον, η ανάγκη για εξελιγμένους πυρηνικούς πυροκροτητές οι οποίοι δεν κατασκευάζονται στη χώρα. Αλλοι όμως υπενθυμίζουν ότι και το Ισραήλ ανέπτυξε πυρηνικές  δυνατότητες χωρίς στάνταρ δοκιμές ενώ μια μυστική βρετανική κυβερνητική  έκθεση ανέφερε πρόσφατα ότι η Ιαπωνία κατόρθωσε να αποκτήσει πυρηνικούς πυροκροτητές.
Αν τα τεχνικά εμπόδια μπορούν να ξεπερασθούν, δεν συμβαίνει το ίδιο με τα στρατηγικά και πολιτικά εμπόδια. H απόκτηση πυρηνικών από την Ιαπωνία θα απομόνωνε την κυβέρνηση του Τόκιο και δεδομένου του βαθμού εξάρτησης της ιαπωνικής βιομηχανίας από άλλες χώρες, το πολιτικό και το οικονομικό κόστος θα ήταν απαγορευτικά υψηλό. «Οικονομικώς, θα ήταν πραγματική καταστροφή» δηλώνει χαρακτηριστικά ο Σινίτσιρο Ιζούμι, ο άνθρωπος που επιβλέπει τα αποθέματα πλουτωνίου της πατρίδος του. «Ασχέτως σε ποια κατάσταση κι αν βρίσκεται η Ιαπωνία, δεν θα αποκτήσει ποτέ πυρηνικά όπλα» τονίζει.
Ας υποθέσουμε όμως ότι η Βόρεια Κορέα υπαναχωρεί στη συμφωνία της με την Ουάσινγκτον και αναβιώνει το πυρηνικό της πρόγραμμα ή ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες αποσύρουν την προστατευτική πυρηνική τους ομπρέλλα από την Ιαπωνία. Μήπως τότε η «πολιτική βούληση» βρει ανέλπιστο σύμμαχο τη λαϊκή υποστήριξη; Εξαιτίας λοιπόν αυτών των αβεβαιοτήτων, «το πιο σημαντικό είναι ποτέ να μην λες ποτέ» επισημαίνει ο καθηγητής  Τακεσάντα του Εθνικού Ινστιντούτο Αμυντικών Μελετών. Ούτε και ο Μίτσιο Ρογιάμα λέει  ποτέ. Παρά τα χρόνια που πέρασαν από την μυστική σύσκεψη στο θέρετρο του Καρουϊζάουα, αντιτίθεται ακόμη στην προοπτική να καταστεί η χώρα του πυρηνική δύναμη.  Όμως «κανείς δεν ξέρει τι επιφυλάσσει το μέλλον» λέει. «Ας μην κλείσουμε αυτό το μονοπάτι»…
Αλέξανδρος Θεολόγου