ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Το άρθρο αυτό προέρχεται από το αρχείο της Π&Δ, και είχε δημοσιευτεί τον Οκτώβριο του 1991, στο Τεύχος 84. Το έχει γράψει ο αείμνηστος Γιώργος Χριστογιαννάκης, και εξηγεί, σε λίγες γραμμές, γιατί απέτυχε η “ιστορία” του περίφημου Άρτεμις 30. Καθώς πολλά ακούγονται για την Ελληνική Αμυντική Βιομηχανία, θεωρούμε υποχρέωσή μας να θέσουμε υπόψιν των αναγνωστών μας, το κείμενο αυτό. Έτσι αρκετοί θα καταλάβουν γιατί εμείς αποτύχαμε τελείως στο Άρτεμις 30 ενώ οι Τούρκοι απολαμβάνουν Α/Α όπλα όπως το Korkut και το HISAR. Υποσχόμαστε να επανέλθουμε στο πολύ αυτό σημαντικό θέμα.
Φυσικά αφήνουμε ασχολίαστες τις “μπούρδες” που κυκλοφορούν σχετικά με την σχεδίαση του, όπως θα δείτε παρακάτω τελείως “εισαγόμενου” Άρτεμις 30, από άγνωστο “υπερεφευρέτη” που θα μπορούσε να είχε κάνει την Ελλάδα “Υπεδύναμη”. Κάποιοι προσπαθούν να ξαναγράψουν την ιστορία, μαζί με ψεύδη και απίθανες μυθοπλασίες. Ας σταματήσουμε πλέον να πιστεύουμε σε μύθους, το Α30 ήταν μια παταγώδης αποτυχία, μια κατασπατάληση δημοσίου χρήματος που απέδωσε στις Ε.Δ. συστήματα υποδεέστερα των απαιτήσεών τους. Διαβάστε το κείμενου του αείμνηστου Γ. Χριστογιαννάκη για περισσότερες λεπτομέρειες.
Κείμενο: Γιώργος Χριστογιαννάκης
Μιά Ιστορία με Πολλά Λόγια και Λίγα ‘Εργα
H υπόθεση του περίφημου πλέον αντιαεροπορικού συστήματος Άρτεμις 30 εξελίσσεται στον ανηφορικότερο Γολγοθά που γνώρισε η Ελληνική Πολεμική Βιομηχανία και η “σταύρωση” είναι ουσιαστικά θέμα χρόνου. H υπόθεση αναζωπυρώθηκε πρόσφατα επειδή ίσως ένα άλλο μαχαίρι -αυτό του δημοσιονομικού κόστους με την απειλούμενη απόλυση χιλιάδων εργαζομένων στην κατασκευάστρια εταιρία EBO- έφτασε στο κόκαλο. Αυτή όμως η διάσταση αποτελεί την παρονυχίδα μπροστά στην πληγή που εμφανίζει το όλο πρόβλημα.
H γέννηση ουσιαστικά του συστήματος προσδιορίζεται στον Οκτώβριο του 1981, όταν το ΥΕΘΑ ανέθεσε με σύμβαση στην EBO την ανάπτυξη ενός αντιαεροπορικού συστήματος πυροβόλων κατευθυνόμενο από ραντάρ. H εταιρία, μη διαθέτοντας η ίδια την τεχνογνωσία προχώρησε στην αμέσως επόμενη, και διεθνώς πλήρως αποδεκτή πρακτική, να προμηθευτεί δηλαδή τα απαραίτητα υποσυστήματα από ειδικευμένους οίκους του εξωτερικού φροντίζοντας παράλληλα για τη μεταφορά τεχνογνωσίας ώστε να αυξηθεί η ελληνική προστιθέμενη αξία στο τελικό προϊόν.
Ακριβώς τρία χρόνια αργότερα η EBO υπογράφει συμφωνία με το ΥΕΘΑ για την προμήθεια πλέον 16 ολοκληρωμένων συστημάτων ‘Αρτεμις 30 (κάθε ενός αποτελούμενου από κέντρο διεύθυνσης και ραντάρ έρευνας, δύο μονάδες καθοδήγησης και οκτώ μονάδες διδύμων αντιαεροπορικών πυροβόλων), 56 επιπλέον μεμονωμένων διπλών πυροβόλων και μεγάλης ποσότητας πυρομαχικών.
Στους όρους της σύμβασης περιλαμβάνονται προδιαγραφές -άγνωστες στο σύνολό τους μέχρι σήμερα- και την υποχρέωση της εταιρίας να ενσωματώσει στο A-30 πυραυλικό σύστημα στο μέλλον. Επτά χρόνια μετά, οι Ελληνικές ‘Ενοπλες Δυνάμεις δεν έχουν ακόμη παραλάβει το τόσο κρίσιμο αυτό οπλικό σύστημα, το μέλλον του οποίου παραμένει άγνωστο.
YPR-765: Άλλη μια χαμένη ευκαιρία για απόκτηση ΤΟΜΑ για τον Ε.Σ
Πρόσφατα, είδε το φως της δημοσιότητας έκθεση επιτροπής που συνέστησε η παρούσα διοίκηση της εταιρίας σχετικά με τοπρόγραμμα και που επισημαίνει το αδιέξοδο που έχει οδηγηθεί το ‘Αρτεμις 30 εξαιτίας προχειρότητας, κακοδιαχείρισης και κατασπατάλησης του δημοσίου χρήματος. Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις των εργαζομένων, χωρίς να αρνούνται μερικές από τις επισημάνσεις αυτές, εκτοξεύουν κατηγορίες για ξεπούλημα του προγράμματος σε ξένες εταιρίες και υποβάθμιση μιας κρίσιμης για την Εθνική ‘Αμυνα βιομηχανίας.
Πριν περάσουμε όμως στις τελευταίες αυτές εξελίξεις ας παραμείνουμε λίγο στα παλαιά. Το καίριο ερώτημα που αφορά την περίοδο 1981-84 είναι ένα: Ποιές ήταν οι υποχρεώσεις και προδιαγραφές που κάλυψε η EBO ώστε το ΥΕΘΑ να μετατρέψει την αναπτυξιακή με την εταιρία σύμβαση του ’81 σε προμήθεια το ’84;
Συνήθως, η διεθνής πρακτική προβλέπει την παράδοση πρωτοτύπων για δοκιμές πριν την υπογραφή σύμβασης προμηθειών. ‘Οπως αποδεικνύεται σήμερα, η EBO, την εποχή εκείνη δεν παρέδωσε ούτε καν ένα ολοκληρωμένο σύστημα στα χαρτιά. Παρ’ όλα αυτά όμως και σύμφωνα με την έκθεση προχώρησε αμέσως σε μαζική προμήθεια υποσυστημάτων από τη Σουηδική Φίλιπς (Ραντάρ και εξολισμό καθοδήγησης), την Ζήμενς (ραντάρ έρευνας και κέντρα βολής), την Κούκα (κιλίβαντας), την Μάουζερ (πυροβόλο), και άλλες εταιρίες.
Αρκετά από αυτά τα υποσυστήματα, σύμφωνα πάντα με την έκθεση της επιτροπής, δεν ήταν λειτουργικά αλλά βρισκόντουσαν υπό ανάπτυξη με αποτέλεσμα προβλήματα και καθυστερήσεις να επηρεάσουν άμεσα το ελληνικό πρόγραμμα. Το σημαντικότερο όμως πρόβλημα ήταν ότι η προμήθειά τους έγινε με απλή εμπορική συμφωνία και χωρίς να εξασφαλιστεί ρήτρα ότι τα επί μέρους τμήματα συνεργαζόντουσαν στο ολοκληρωμένο σύστημα ή θα κάλυπταν τις προδιαγραφές. Κάτι τέτοιο δεν επιδιώχθηκε, ούτε αργότερα όταν εμφανίστηκαν τα πρώτα προβλήματα. Αντίθετα οι παραγγελίες και παραλαβές συνεχίστηκαν κανονικά.
Ακόμη όμως και αν δεχθούμε ότι οι επιλογές της εταιρίας ήταν οι ιδανικές, αγοράζοντας κανείς τα υλικά και έχοντας τη συνταγή δεν σημαίνει ότι μπορεί να ζυμώσει και ψωμί, ιδιαίτερα εάν δεν έχει κάνει ποτέ κάτι τέτοιο. Εύλογο είναι το ερώτημα, γιατί η EBO, με ανύπαρκτη εμπειρία στον τομέα αυτόν ανέλαβε την προμήθεια, ενσωμάτωση, ολοκλήρωση και δοκιμή ενός προηγμένου οπλικού συστήματος χωρίς να εξασφαλιστεί η συνεργασία, ή έστω συνδρομή ενός ξένου οίκου με εμπειρία σε αντιαεροπορικά συστήματα αυτού του τύπου;
Δεν χρειάζεται φυσικά να αναφερθούμε σε χιλιοειπωμένα παραδείγματα για αποτυχίες αναλόγων προγραμμάτων στο εξωτερικό, από εταιρίες μάλιστα που είχαν ασύγκριτα μεγαλύτερη εμπειρία από αυτήν της EBO.
Με σημαντικές καθυστερήσεις, το πρώτο αντιαεροπορικό σύστημα ολοκληρώθηκε τελικά, η αρχή όμως του τέλους υπήρξε ακριβώς το σημείο αυτό. Το ‘Αρτεμις 30 δεν στάθηκε ικανό να ικανοποιήσει τις προδιαγραφές της αρχικής σύμβασης και οι Ελληνικές ‘Ενοπλες Δυνάμεις αρνήθηκαν φυσικά να το παραλάβουν. Θα ήταν περίεργο με όλη την προχειρότητα με την οποία αντιμετωπίστηκε το πρόγραμμα, εάν υπήρχε αίσιο αποτέλεσμα.
Παρόλες δε τις επανειλημμένες προσπάθειες, η κατάσταση δεν βελτιώθηκε. Επιπλέον αποδεικνύεται από τις προδιαγραφές των υποσυστημάτων ότι δεν υπήρξε καμία απολύτως πρόβλεψη για τη μελλοντική ενσωμάτωση πυραυλικού συστήματος στο A-30. Οι μαζικές όμως παραγγελίες υλικών από τους προμηθευτές του εξωτερικού και η κατασκευή εκατοντάδων πυροβόλων (που αντιπροσωπεύουν την ελληνική προστιθέμενη αξία), απορρόφησαν πλέον από 40 δισεκατομμύρια δραχμές, μια επένδυση που σήμερα φυσικά κινδυνεύει να χαθεί εάν το πρόγραμμα εγκαταλειφθεί.
Ακόμη και αν δεχθούμε, το ακαταλόγιστο για τις διοικήσεις της εταιρίας την περίοδο αυτή, κάτι που αγγίζει φυσικά τα όρια της γελοιότητας, γεννάται το εξής απλό ερώτημα: Με δεδομένη τη σπουδαιότητα του συστήματος του A-30 για τις ‘Ενοπλες Δυνάμεις της χώρας ποιός υπήρξε ο μηχανισμός ελέγχου του ΥΕΘΑ ώστε να παρακολουθεί την εξέλιξη του προγράμματος;
Χρειάστηκε να φτάσουμε στη φάση των τελικών δοκιμών αποδοχής για να αποκαλυφθεί η ανικανότητα και ασυνέπεια του άλλου συμβαλλόμενου μέρους, λαμβάνοντας δε υπ’ όψη ότι δεν είχε ακολουθηθεί και η συνηθισμένη διαδικασία παραγωγής πρωτοτύπων-μοντέλων προπαραγωγής;
H έκθεση της επιτροπής αναφέρει ότι το σύστημα απέτυχε ανάμεσα στα άλλα να καλύψει τις προδιαγραφές για την πιθανότητα καταστροφής στόχου, διασποράς, αξιοπιστίας και περιβαλλοντολογικών απαιτήσεων που είχε θέσει το ΥΕΘΑ. Μερικές μάλιστα από τις προδιαγραφές που η EBO είχε ζητήσει από τους υποκατασκευαστές ήταν εντελώς διάφορες από αυτές που είχε θέσει το ΥΕΘΑ. Υπήρξαν αντιφατικές πληροφορίες ότι οι προδιαγραφές του συστήματος είναι πλέον ξεπερασμένες ή ότι οι αρχικές απαιτήσεις ήσαν τεχνολογικά ανέφικτες.
- Ποιές τελικά από τις προδιαγραφές εκπλήρωσε και ποιές όχι το σύστημα A-30;
- Πού οφείλεται η αποτυχία (ανεπάρκεια υλικού, λογισμικού, συνεργασίας);
- Διότι από αυτό και μόνον τελικά θα εξαρτηθεί το μέλλον του προγράμματος.
H παραπληροφόρηση σε ότι αφορά το πρόγραμμα του ‘Αρτεμις 30, συνεπικουρούντος και του απορρήτου, έχει φτάσει στο αποκορύφωμα, ενώ ένα μοναδικό σύστημα άγεται και φέρεται σε κάθε παρέλαση, δείγμα της νεοελληνικής μοιρολατρείας. Υπάρχουν αναφορές ότι σε τρεις διαφορετικές περιπτώσεις επιτροπές αξιολόγησης των Ενόπλων Δυνάμεων υπέβαλαν “θετικές” εκθέσεις για το A-30 αποφεύγοντας επιμελώς όμως να διευκρινήσουν ότι πρόκειται πιθανότατα μόνον για τα μεμονωμένα πυροβόλα και όχι το ολοκληρωμένο σύστημα.
Εκπρόσωποι των εργαζομένων, σε ανοικτή αντιπαράθεση με τη σημερινή διοίκηση υποστηρίζουν ότι το …”‘Αρτεμις δουλεύει” χωρίς όμως κανείς να προσκομίζει αποδείξεις γι’ αυτό. Δεν είναι τυχαία φυσικά και τα όλο και συχνότερα δημοσιεύματα περί “ενδιαφέροντος” ξένων εταιριών για την EBO ή την πρόταση εναλλακτικών λύσεων.
Το ΤΟΜΑ ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ της ΕΛΒΟ που δεν μπήκε ποτέ σε υπηρεσία δίπλα στα Leopard 2HEL (ΑΡΧΕΙΟ)
Σήμερα οι επιλογές σχετικά με το πρόγραμμα είναι ουσιαστικά τρεις:
- H οριστική εγκατάλειψη του προγράμματος με απώλεια της μέχρι τώρα επένδυσης και δρομολόγηση προμήθειας άλλου αντιαεροπορικού συστήματος προς κάλυψη των αναγκών. H λύση αυτή σημαίνει σημαντική οικονομική απώλεια αλλά ένα μέρος της επένδυσης θα περισωθεί με την ένταξη σε υπηρεσία των μεμονωμένων μονάδων πυροβόλων.
- H υποβάθμιση του προγράμματος και η συνέχιση της παραγωγής ως έχει σήμερα ώστε να περισωθούν τα δαπανηθέντα κονδύλια. Οι Ελληνικές ‘Ενοπλες Δυνάμεις θα αναγκαστούν να παραλάβουν και να χρησιμοποιούν ένα σύστημα κατώτερο των προδιαγραφών, ενώ πιθανότατα θα υποχρεωθούν σε συμπληρωματική αγορά και άλλου αντιαεροπορικού συστήματος στο προσεχές μέλλον.
- H προσπάθεια εκσυγχρονισμού και λύσης των προβλημάτων με δαπάνη τόσον επιπλέον χρόνου όσο και χρημάτων.
Επειδή και οι τρεις λύσεις εμπεριέχουν επιπλέον δαπάνη ποιος τελικά μπορεί να εγγυηθεί ότι δεν θα επαναληφθούν οι μεθοδεύσεις και τα σφάλματα του παρελθόντος; Ποιός θα πληρώνει στο μεταξύ την “πληγή” της EBO;
- Μήπως θα πρέπει τελικά να αποδεσμευτεί το μέλλον του ‘Αρτεμις 30 από το μέλλον της εταιρίας, όσο και αν αυτό είναι οδυνηρό;
- Και ποιος μπορεί να διαβεβαιώσει ότι όποια λύση υιοθετηθεί είναι η καλύτερη για την περίπτωση και απαλλαγμένη από συμφέροντα;
‘Ενα καλό βήμα αναμφισβήτητα θα ήταν μιά εμπεριστατωμένη έρευνα του όλου θέματος από ανεξάρτητη επιτροπή, το αποτέλεσμα της οποίας δεν θα μπορεί να αμφισβητήσει κανείς. H έκθεση αυτή εκτός του ότι θα οριοθέτησει το μέλλον του προγράμματος, θα είναι και η βάση του καταμερισμού ευθυνών.
Πάνω από όλα όμως θα ρίξει άπλετο φως στην υπόθεση “βάζοντας κάθε κατεργάρη στον πάγκο του”. Αφού οι παραπάνω γραμμές είχαν ήδη γραφεί, υπήρξαν νεότερες πληροφορίες ότι το ΥΕΘΑ προσανατολίζεται στη δεύτερη επιλογή με την παραλαβή 8-10 συστημάτων A-30 “για να αξιοποιηθεί το υλικό που έχει ήδη παραγγελθεί και να μειωθεί η οικονομική ζημιά”. Το κατά πόσον η μέση αυτή λύση είναι και η καλύτερη, μόνον ο χρόνος θα δείξει. H ανάγκη πάντως ανεξάρτητης έρευνας του θέματος είναι τώρα ακόμη εντονότερη.
