Η αγορά των 4 νέων φρεγατών για το Πολεμικό μας Ναυτικό έχει δρομολογηθεί και είμαστε πλέον στην τελική φάση η οποία βέβαια όπως φαίνεται εμφανίζει και αυτή τις περιπλοκότητες της. Το ερώτημα που θέτουμε σε αυτό το άρθρο εναλλακτικής προσέγγισης είναι το εξής: Θα μπορούσε η όλη διαδικασία αναβάθμισης του Ναυτικού μας να εξελιχθεί διαφορετικά; Δηλαδή να επενδυθούν τα ίδια ποσά περίπου -τα 5 έως 5,5 δισεκατομμύρια ευρώ- αλλά χωρίς να πάμε σήμερα (τονίζουμε το «σήμερα») σε νέες φρεγάτες; Ο λόγος είναι ο εξής: Μέσα στην επόμενη δεκαπενταετία το Πολεμικό Ναυτικό θα πρέπει να αποσύρει λόγω παλαιότητας που φθάνει στα όρια της επικινδυνότητας τα εξής πλοία: 9 φρεγάτες Kortenaer, 10-12 παλαιές πυραυλακάτους Combattante και Type 148, 6 υποβρύχια Type 209, 2 μεταφορικά Zubr, και τουλάχιστον 10-12 σκάφη ακόμη (ναρκοθηρευτικά, υποστήριξης, κανονιοφόρους). Σύνολο περίπου 40 σκαριά αν και στην πράξη είναι ακόμη περισσότερα. Με απλά λόγια, εντός 15ετιας το Ναυτικό μας θα χρειαστεί ανανέωση του βασικού στόλου του κατά τα 2/3 τουλάχιστον. Στο ίδιο διάστημα θα πρέπει να αναβαθμίσει και να επισκευάσει το υπόλοιπο ένα τρίτο, αν θέλει να το διατηρήσει αξιόμαχο. Οπότε ναι μεν η αγορά των 4 νέων φρεγατών δίνει μια σοβαρή διέξοδο αναβάθμισης σε αυτή την κατηγορία πλοίων, που είναι οι κύριες μονάδες, αλλά δεν απαντά στο γενικότερο πρόβλημα παλαιότητας. Ενώ παραμονεύει το πρόβλημα να μην διαθέτουμε τα επόμενα χρόνια περαιτέρω κονδύλια ανανέωσης για τον υπόλοιπο στόλο.
Να λοιπόν μια διαφορετική πρόταση επένδυσης των ίδιων χρημάτων αλλά με κεντρική ιδέα την ταυτόχρονη βελτίωση όλων των κατηγοριών μάχιμων μονάδων του Ναυτικού μας. Ξεκινάμε την πρόταση με τη βασική παραδοχή πως αυτή τη στιγμή ελληνικά ναυπηγεία που να μπορούν άμεσα να παράγουν νέα πολεμικά πλοία δεν υπάρχουν. Σε Σκαραμαγκά και Ελευσίνα η κατάσταση από πλευράς υποδομών είναι προβληματική (οι περισσότερες δεξαμενές πλωτές ή ξηράς είτε έχουν πουληθεί είτε χρειάζονται σοβαρές επισκευές), ενώ παραμένει ασαφές το αν θα βρεθεί επενδυτής με τα ανάλογα κεφάλαια, ικανός να επιλύσει τα ιδιοκτησιακά προβλήματα και να αντιμετωπίσει τα ογκώδη χρέη που συνοδεύουν την όποια αγορά. Ταυτόχρονα όμως οι ανάγκες νέων κατασκευών και επισκευών και αναβαθμίσεων είναι τόσες πολλές που θα μπορούσαν να συντηρήσουν ένα εθνικό ναυπηγείο με τη δυνατότητα να αναπτυχθούν και εγχώριες σχεδιάσεις, αρχικά τουλάχιστον για μικρά πλοία.
Τι θα μπορούσε λοιπόν να γίνει για να ξεκινήσει και ο σχετικός διάλογος:
Ανάληψη των Ναυπηγείων Ελευσίνας/ή των Ναυπηγείων Σκαραμαγκά (ένα από τα δύο, όποιο είναι σε πιο λειτουργική ή ιδιοκτησιακά καθαρή κατάσταση) από το Πολεμικό Ναυτικό. Μια επένδυση -με νομικές δυσκολίες σίγουρα- της τάξης των 250 εκατομμυρίων στα οποία τα περίπου 150 θα είναι αποπληρωμή χρεών (με κούρεμα το οποίο θα απαιτηθεί από τις τράπεζες όπως ήδη γίνεται με δεκάδες ανάλογα εμπορικά δάνεια, και με ρύθμιση σε ότι αφορά υποχρεώσεις προς ταμεία) ενώ άλλα 100 θα διατεθούν για αναβάθμιση τους. Τα ναυπηγεία ως στρατιωτικά δεν θα μπορούν να κάνουν εμπορικές κατασκευές, άρα θα πρέπει να λειτουργήσουν με πολύ λιγότερο προσωπικό από ότι στο παρελθόν, και με μόνο έργο την κατασκευή, επισκευή, και αναβάθμιση μονάδων του στόλου μας.
Αναβάθμιση των 4 φρεγατών ΜΕΚΟ και 4 φρεγατών Kortenaer με στόχο τη διατήρηση τους για περίπου 15 χρόνια ακόμη. Η αναβάθμιση θα πρέπει να έχει το δυνατόν κοινά υλικά ώστε να έχουμε μια ομοιοτυπία. Εκτιμώμενο κόστος 500-550 εκατομμύρια ευρώ (80-100 για κάθε MEKO και περίπου 40 για κάθε Kortenaer). Προφανώς ότι υλικό μπορεί να αφαιρεθεί από τις υπόλοιπες 5 Kortenaer θα αξιοποιηθεί εδώ.
Ταυτόχρονα, έμφαση στη συμμετοχή μας στο πρόγραμμα της ευρωκορβέτας. Αυτό είναι μια σπάνια ευκαιρία να μετέχει η Ελλάδα στον σχεδιασμό ενός πολεμικού πλοίου στη γένεση του, με το αρχικό κόστος να στηρίζεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Στόχος εδώ, να υπάρχει μια έκδοση της ευρωκορβέτας (γύρω στους 3.000 τόνους με ισχυρό οπλισμό) που να ικανοποιεί σε αρκετό βαθμό τις ανάγκες μας και να μπορεί να παραχθεί (από το 2028-30 και μετά) στην Ελλάδα, σε ικανό αριθμό σκαφών. Με το ουσιαστικό κόστος κατασκευής να αρχίσει να τρέχει από το 2027 και μετά. Εκτιμώμενο κόστος για τα 4 πρώτα σκάφη είναι τα 1,8-2 δις.
Παραγγελία 5 ακόμη πυραυλακάτων Super Vita σε αναβαθμισμένη όμως έκδοση (με την αναβάθμιση κάποια στιγμή να μπορεί να εφαρμοσθεί και στις υπάρχουσες). Αν το πρόγραμμα ανακαίνισης των ναυπηγείων ξεκινήσει το 2022, η πρώτη παράδοση θα μπορούσε να γίνει το 2025. Η επιλογή της Super Vita γίνεται καθώς είναι ένα πλοίο δοκιμασμένο από το Πολεμικό Ναυτικό και χρειαζόμαστε τη μεγαλύτερη -δυνατή- ομοιοτυπία. Σύνολο κόστους προγράμματος περίπου 1,2 δις. Αν εκτιμηθεί ότι η Super Vita είναι ξεπερασμένη, η επιλογή θα αφορά ένα σύγχρονο σχέδιο πυραυλακάτου, ίσως και μεγαλύτερου εκτοπίσματος από τις σημερινές.
Άμεση παραγγελία 2 υποβρυχίων Type 214. Κόστος περίπου 1,5 δις. Με χρόνο παράδοσης του πρώτου κάπου το 2025-26 με κατασκευή στη Γερμανία καθώς το εγχώριο ναυπηγείο δεν θα μπορεί να αναλάβει αμέσως τέτοια κατασκευή (αν μπορεί, ακόμη καλύτερα).
Σύνολο πρότασης: Περίπου 5 δις για ένα πρόγραμμα ναυπηγήσεων-επισκευών που θα κρατήσει περίπου μια 12ετια (και θα συνεχιστεί βέβαια). Στο ποσό αυτό πρέπει να προστεθούν τουλάχιστον 300-500 εκατομμύρια για επισκευές-αναβαθμίσεις άλλων σκαφών του στόλου μας, στο ίδιο διάστημα, κυρίως προς τα μέσα και μετά δεκαετίας του ‘20.
Τι προσφέρει η παραπάνω ιδέα; Στη διάρκεια της δεκαπενταετίας ένα στόλο μεγάλων σκαφών που θα αποτελείται από 8 παλαιές μεν αλλά αναβαθμισμένες φρεγάτες (ΜΕΚΟ και Kortenaer) οι οποίες σταδιακά θα ενισχυθούν από 4 (τουλάχιστον) αξιόλογες νέες κορβέτες με το πρόγραμμα ναυπηγήσεων να συνεχίζεται ώστε να αντικατασταθούν σταδιακά οι Kortenaer. Με πολύ πιθανό να έχουμε ενισχυθεί και με 2-4 μεταχειρισμένες φρεγάτες (π.χ. τις M του Ολλανδικού-Βελγικού ναυτικού). Στο στόλο των υποβρυχίων, αρχικά τα σημερινά 11 υποβρύχια (4 Type 214, 6 Τype 209, ένα αναβαθμισμένο Type 209 «Ωκεανός») θα φτάσουν προς το τέλος της ίδιας περιόδου τα 7 σκάφη (4 υπάρχοντα 214, 2 νέα, και το «Ωκεανός»). Στο στόλο των πυραυλακάτων: Από τον σημερινό αριθμό 7 Super Vita και 12 παλαιών, σταδιακά σε ένα στόλο 12 Super Vita (ή Super Vita και τις όποιες νέας σχεδίασης). Ένα ναυτικό δηλαδή πιο περιορισμένο σε αριθμούς από το σήμερα (αυτό δεν μπορεί να το αποφύγει κανένα σενάριο), αλλά πιο νέο, με πιο μοντέρνα συστήματα και χωρίς μεγάλα κενά σε όλες τις κατηγορίες σκαφών του.
Navantia και Naviris συμφωνούν να εργαστούν μαζί για τη σχεδίαση της Ευρωκορβέτας
Έχει ρίσκα αυτή η πρόταση; Φυσικά όπως κάθε άλλη. Αρχικά να τονίσουμε πως στα ενδιάμεσα χρόνια, δηλαδή από το 2021 έως περίπου το 2035 οι αποσύρσεις των παλαιών σκαφών θα γίνονται σταδιακά, ώστε να διατηρείται, το δυνατόν, η αριθμητική δυναμική του στόλου. Το σοβαρό χάντικαπ της πρότασης είναι προφανώς πως μεταθέτει προς το 2030 τη διαδικασία αγοράς 4 νέων φρεγατών με τις αυξημένες δυνατότητες μάχης, με ελπίδα πως τότε η οικονομία μας θα επιτρέπει την επένδυση σε πιο μεγάλα πλοία, αλλά και θα υπάρχει πλέον ισχυρή εγχώρια ναυπηγική υποδομή για την κατασκευή τους. Προφανώς δεν εξισώνουμε την ευρωκορβέτα σε δυνατότητες με μια σύγχρονη φρεγάτα η οποία έχει σαφώς μεγαλύτερους χώρους, όπλα κ.λπ., η εναλλακτική πρόταση εδώ στοχεύει κυρίως στην ανανέωση του στόλου με νέες “πλώρες” αξιόλογων (αλλά όχι ιδανικών) ικανοτήτων σε ένα μεσοδιάστημα συνολικής ανανέωσης του. Δεν ακυρώνεται πάντως στην πρόταση η οποιαδήποτε «ενδιάμεση λύση» παραχώρησης πλοίων από συμμαχικά ναυτικά, αυτό θα συνεχίσει να είναι επιδίωξη μας στο διηνεκές, και για κάθε είδους σκάφος.
Ένα ακόμη ρίσκο είναι πως η πρόταση στηρίζεται σημαντικά στην εγχώρια ναυπήγηση κάνοντας την υπόθεση ότι αυτή θα μπορεί να γίνει και ποιοτική και εντός προγράμματος και εντός προϋπολογισμού. Ακριβώς όμως για αυτό προτείνεται την ιδιοκτησία και διαχείριση των ναυπηγείων να έχει το Πολεμικό Ναυτικό και όχι κάποιος ιδιώτης. Ο τελευταίος θα αναζητά κεφάλαια, άλλους πελάτες για τα ναυπηγεία, θα απαιτεί ένα αξιόλογο ποσοστό κέρδους, θα υπολογίζει αποσβέσεις κ.λπ. Είναι εκτίμηση (έστω ελπίδα) του γράφοντος πως ένα στρατιωτικό ναυπηγείο -και όχι γενικόλογα κρατικό- μπορεί να λειτουργήσει ορθά έχοντας σαφές πρόγραμμα παραγγελιών και την ανάλογη σφιχτή δομή και οργάνωση, με σταθερή βέβαια κρατική υποστήριξη αλλά με την απαραίτητη απαίτηση παροχής έργου και όχι… πάρεργου. Και βέβαια το ίδιο θα εξυπηρετεί και τις ανάγκες μικρών σκαφών Λιμενικού, τελωνείων, κ.λπ. δημιουργώντας μια στιβαρή εξειδικευμένη αμυντική βιομηχανία.
Επίσκεψη Αρχηγού ΓΕΝ στις εγκαταστάσεις των «Ελληνικών Ναυπηγείων Σκαραμαγκά»
To κέρδος είναι όμως σημαντικό: Αρχικά ενίσχυση του Πολεμικού Ναυτικού μας με δοκιμασμένα σύγχρονα σκάφη (Super Vita, Type 214) τα οποία γνωρίζει και μπορεί να εντάξει απευθείας στο δυναμικό του, μειώνοντας σημαντικά τα μεγάλα μεσοδιαστήματα δοκιμών-παράδοσης, με ταυτόχρονη δημιουργία μια στιβαρής εγχώριας ναυπηγικής βάσης με αποκλειστικό στόχο τα πολεμικά πλοία. Και βέβαια ένταξη σε ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα κατασκευής μοντέρνας κορβέτας. Το κυριότερο: μια συνολική ενίσχυση του στόλου με νέα υποβρύχια, νέες πυραυλακάτους, ευρωκορβέτες και πιθανώς με έναρξη εγχώριας σχεδίασης για μικρά σκάφη και βοηθητικά. Δηλαδή μια πιο ισορροπημένη αναβάθμιση του σε όλες τις κλάσεις και τύπους πλοίων του.
Να επισημάνουμε ξανά το εξής: Το σημερινό πρόγραμμα αγοράς 4 φρεγατών όταν υλοποιηθεί θα απαιτήσει μέσα στα επόμενα 10 χρόνια 4-5 δισεκατομμύρια ευρώ μόνο για αυτά τα πλοία. Θυμίζουμε πως η χώρα οφείλει ήδη να πληρώσει περίπου 2,4 δισεκατομμύρια για τα Rafale που αγόρασε με τον οπλισμό τους (και ακόμη περισσότερα μιας και ήδη διαφαίνεται η αγορά κι άλλων ίδιων αεροσκαφών), συν τα όποια απαραίτητα μεγάλα κόστη για νέα τεθωρακισμένα μεταφοράς προσωπικού, για αναβάθμιση των αρμάτων μάχης, για πυροβολικό, για τηλεπικοινωνίες, για φορτηγά, για ατομικό οπλισμό, για νέα πυρομαχικά, όπως και εξτρά κεφάλαια για άλλα νέα αεροσκάφη (καθώς θα αποσύρουμε στα επόμενα χρόνια και τα Phantom, και τα Μirage 2000 και τα παλαιότερα F-16 Block 30). Μιλάμε δηλαδή για ανάγκες 2,4 δις της Αεροπορίας (Rafale), 5 δις του Ναυτικού (φρεγάτες), ίσως 3 δις για νέα αεροσκάφη κάθε τύπου και τουλάχιστον 3-4 δις για Στρατό Ξηράς, ένα σύνολο δηλαδή κοντά στα 14 δισεκατομμύρια! Τι από όλα αυτά θα υπάρχει ως ικανότητα δανεισμού καθώς ήδη το εθνικό μας χρέος έχει εκτοξευτεί;
Είναι η πρόταση ιδανική; Φυσικά και όχι. Δεν υπάρχει τέτοια, εκτός αν δια μαγείας βρούμε μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια τουλάχιστον 10 δισεκατομμύρια ευρώ μόνο για το Ναυτικό μας. Περιμένουμε τα δικά σας σχόλια διευκρινίζοντας -και πάλι- πως στόχος του άρθρου είναι να προσφέρει μια εναλλακτική πρόταση για συζήτηση και όχι βέβαια να ξεκινήσει κάποια πολεμική είτε για το τρέχον, πολύ σοβαρό, πρόγραμμα προμήθειας νέων σκαφών, ούτε βέβαια να πάρει θέση για το ποια υποψήφια φρεγάτα είναι η πλέον κατάλληλη (το γνωστό σήριαλ «φρεγατιάδας» που όλοι ζούμε τους τελευταίους μήνες).
