Χιλιάδες Ρώσοι πέρασαν σήμερα δίπλα από το ανοικτό φέρετρο του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, του τελευταίου ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης, με πολλούς να λένε ότι ήθελαν να τιμήσουν τη μνήμη του ως “ειρηνοποιού” που διέλυσε τον ολοκληρωτισμό και τους έδωσε την ελευθερία τους.
Ο Γκορμπατσόφ, ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης από το 1985 έως το 1991, πέθανε την Τρίτη, 30 Αυγούστου, σε ηλικία 91 ετών. Η σορός του τέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα στη μεγάλη Αίθουσα των Κιόνων στο κέντρο της Μόσχας κατά την παράδοση προηγούμενων Σοβιετικών ηγετών, των Βλαντίμιρ Λένιν και Γιόζεφ Στάλιν συμπεριλαμβανομένων.
Ο άνδρας που αποκαλείτο χαϊδευτικά “Γκόρμπι” στη Δύση και ο οποίος κέρδισε το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης το 1991 για τον ρόλο του στον τερματισμό του Ψυχρού Πολέμου τάφηκε στη συνέχεια στο γνωστό κοιμητήριο Νοβοντεβίτσι της Μόσχας δίπλα στη σύζυγό του Ραΐσα, που πέθανε το 1999.
Ο Ντμίτρι Μουράτοφ, διευθυντής της εφημερίδας Νόβαγια Γκαζέτα και τιμηθείς και ο ίδιος με Νόμπελ Ειρήνης, ήταν επικεφαλής της πομπής κρατώντας ένα πορτρέτο του φίλου του.
Ένας ιερέας διάβασε μια σύντομη προσευχή προτού μια στρατιωτική μπάντα παίξει τον ρωσικό εθνικό ύμνο, που είναι ο ίδιος με τον σοβιετικό, καθώς το φέρετρο του Γκορμπατσόφ κατέβαινε στη γη. Τιμητική φρουρά πυροβόλησε τρεις φορές στον αέρα.
Νωρίτερα, συνοδευόμενη από δύο ένοπλα μέλη του επίλεκτου στρατιωτικού σώματος του Κρεμλίνου και με τους 54 πολυελαίους της αίθουσας να εκπέμπουν μόνο ένα χαμηλό φως, η σορός του πρώην προέδρου τέθηκε σε ανοικτό φέρετρο με ορατά το πρόσωπο και το πάνω μέρος του σώματός του.
Η κόρη του Ιρίνα και οι δύο κόρες της κάθισαν κοντά στο φέρετρο.
Ρώσοι όλων των ηλικιών στάθηκαν στη σειρά μέσα στην αίθουσα και εναπόθεσαν λουλούδια σε ένα βάθρο στη βάση του φέρετρου ρίχνοντας κλεφτά μια σύντομη και τελευταία ματιά υπό τον ήχο πένθιμης μουσικής και ενώ ένα τεράστιο μαυρόασπρο πορτρέτο του Γκορμπατσόφ κοιτούσε από ψηλά.
Πιο γνωστός στη Δύση για τη συμβολή του στον τερματισμό του Ψυχρού Πολέμου, για τη μείωση των πυρηνικών αποθεμάτων της χώρας του, και για τον ακούσιο θάνατο της Σοβιετικής Ένωσης, η κληρονομιά του Γκορμπατσόφ εξακολουθεί να διχάζει την κοινή γνώμη μέσα και έξω από τη Ρωσία.
Αλλά εκείνοι που στήθηκαν στην ουρά για να τον αποχαιρετίσουν, ανακάλεσαν στη μνήμη τους τον πολιτικό, που πέθανε στη Μόσχα έπειτα από απροσδιόριστη ασθένεια, με ευγνωμοσύνη.
“Ήταν ένας ειρηνοποιός, ήταν ένας από τους γιους του Θεού”, δήλωσε η Τατιάνα, 80 ετών, που είπε πως ήρθε παρά την κακή της υγεία.
“Ήθελε να μας δώσει δημοκρατία και ελευθερία και αποδείξαμε ότι δεν ήμασταν πολύ έτοιμοι ακόμη”, δήλωσε ο Αλεξάντερ Λεμπέντεφ, μεγιστάνας και στενός φίλος.
“Είναι κρίμα, όμως εξακολουθούμε να είμαστε μια ευρωπαϊκή χώρα. Αυτό το κομμάτι της Ιστορίας θα περάσει κάποτε.”
Απών ο Πούτιν
Ο πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν απέτισε φόρο τιμής στον Γκορμπατσόφ προχθές Πέμπτη, αλλά έμεινε μακριά από τη σημερινή επιμνημόσυνη εκδήλωση, με το Κρεμλίνο να επικαλείται το φορτωμένο πρόγραμμά του.
Ούτε επιφυλάχθηκε στον Γκορμπατσόφ κηδεία δημοσία δαπάνη όπως είχε γίνει για τον άσπονδο εχθρό του, τον Μπόρις Γέλτσιν, πρώτο μετασοβιετικό πρόεδρο και ο οποίος ονόμασε τον Πούτιν διάδοχό του, που πέθανε το 2007.
Ορισμένοι ερμήνευσαν την απουσία του Πούτιν ως ένδειξη περιφρόνησης από έναν πρώην αξιωματικό της KGB που ακύρωσε πολλές από τις μεταρρυθμίσεις του Γκορμπατσόφ και έχει πει πως θεωρεί ότι η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991 ήταν η μεγαλύτερη γεωπολιτική καταστροφή του 20ού αιώνα την οποία θα αντιστρέψει αν του δοθεί η ευκαιρία.
“Νομίζω πως είναι ένα είδος δήλωσης”, δήλωσε στο Reuters ο Βλαντίμιρ Πόζνερ, παλιός δημοσιογράφος.
“Και δεν νομίζω πως ο κ. Πούτιν είναι κανένας ιδιαίτερος οπαδός του Γκορμπατσόφ. Νομίζω πως έβλεπαν τον κόσμο πολύ διαφορετικά .”
Ο Γκορμπατσόφ ήταν, όπως και ο Πούτιν, συντετριμμένος από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά κατηγορείται από πολλούς Ρώσους ότι έθεσε σε κίνηση μια μεταρρυθμιστική διαδικασία που ώθησε εκτός ελέγχου και ενθάρρυνε τις 15 δημοκρατίες της ΕΣΣΔ να αποσχισθούν.
Η διαδικασία αυτή ανήγγειλε μια περίοδο νέων ελευθεριών στη Ρωσία αλλά επίσης και οικονομικής δυσπραγίας και μερικές φορές αιματηρής αναδιανομής κρατικής περιουσίας που έκανε πολλούς Ρώσους να αισθάνονται θυμωμένοι και ταπεινωμένοι.
Σιωπηλή διαμαρτυρία;
Ο πρώην πρόεδρος της Ρωσίας Ντμίτρι Μεντβέντεφ απέτισε φόρο τιμής στον Γκορμπατσόφ σήμερα, όπως και ορισμένοι άλλοι, αλλά όχι όλοι, υψηλόβαθμοι πολιτικοί προσκείμενοι στο Κρεμλίνο.
Ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπάν έφθασε στη Μόσχα για να αποτίνει φόρο τιμής. Όμως με τη Ρωσία να τελεί υπό καθεστώς κυρώσεων από τη Δύση γι’ αυτό που αποκαλεί ο Πούτιν “ειδική στρατιωτική επιχείρηση” στην Ουκρανία, άλλοι Ευρωπαίοι και δυτικοί ηγέτες ήταν απόντες.
Ανάμεσα στους πενθούντες ήταν πολλοί νεαροί Ρώσοι που δεν είχαν καν γεννηθεί όταν κατέρρευσε η Σοβιετική Ένωση.
“Ναι, έκανε μερικά κοινωνικοοικονομικά λάθη, αλλά όλα αυτά ωχριούν σε σύγκριση με το τι έκανε για την ελευθερία του Τύπου και για τις διεθνείς σχέσεις. Πράγματα όπως η πτώση του Τείχους του Βερολίνου”, δήλωσε ο Όλεγκ, 22 ετών, πρώην φοιτητής Ιστορίας.
Ο Αντρέι Ζούμποφ, ένας ιστορικός που γνώριζε τον Γκορμπατσόφ, είπε πως η συμμετοχή νέων ανθρώπων ήταν μια σιωπηλή διαμαρτυρία εναντίον του σημερινού πολιτικού συστήματος.
Όμως είπε πως απογοητεύτηκε από τη συμμετοχή δεδομένου του ρόλου του Γκορμπατσόφ στην ρωσική Ιστορία, αφήνοντας να εννοηθεί πως δείχνει πόσο λίγο εκτιμούν οι Ρώσοι την ελευθερία απέναντι στην τυραννία.
“Όταν η σορός του Στάλιν τέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα εδώ (το 1953), εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι ήρθαν και μερικοί έχασαν τη ζωή τους στην κοσμοσυρροή”, είπε ο Ζούμποφ.
“Όμως όταν πέθανε ο Γκορμπατσόφ, [μόλις μερικές] χιλιάδες άνθρωποι ήρθαν για να τιμήσουν έναν άνθρωπο που μας έδωσε την ελευθερία μας. Δεν είναι πολύ.”
