Η απόρρητη αποστολή πίσω από την ανακάλυψη του πλοίου-θρύλου
Ο εντοπισμός του RMS Titanic στον βυθό του Ατλαντικού από τον ωκεανογράφο-ερευνητή Ρόμπερτ Μπάλλαρντ έκανε πρωτοσέλιδα σε ολόκληρο τον κόσμο, όμως αυτό είναι ένα μέρος μόνο της ιστορίας. Στην πραγματικότητα, η έρευνα για το ναυάγιο του πλοίου ήταν μια μυστική επιχείρηση-βιτρίνα που είχε σκοπό την άντληση περισσοτέρων πληροφοριών σχετικά με την απώλεια δύο αμερικανικών υποβρυχίων κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.
Η ανακάλυψη του διάσημου ναυαγίου και οι εξωπραγματικές φωτογραφίες του βαθυσκάφους προκάλεσαν αίσθηση το 1985. Κανείς δεν γνώριζε ότι κάτω από την επιφάνεια ελάμβανε χώρα μια άκρως απόρρητη επιχείρηση του αμερικανικού Ναυτικού, εξουσιοδοτημένη από τον τότε Πρόεδρο των ΗΠΑ Ρόναλντ Ρήγκαν, με τον Μπάλλαρντ ως μυστικό πράκτορα. Αποστολή του Μπάλλαρντ, εφέδρου Αντιπλοιάρχου του Ναυτικού, ήταν να χαρτογραφήσει και να φωτογραφίσει με το νέο του ρομποτικό βαθυσκάφος τα συντρίμμια των πυρηνικών υποβρυχίων USS Thresher και USS Scorpion που βυθίστηκαν μυστηριωδώς την δεκαετία του ’60 –τα μόνα υποβρύχια που έχασε το αμερικανικό Ναυτικό στον Ψυχρό Πόλεμο.
Το επιθετικό υποβρύχιο USS Thresher (SSN-593) απωλέσθη στις 10 Απριλίου 1963 εκτελώντας δοκιμές κατάδυσης με 96 άνδρες πλήρωμα, 16 αξιωματικούς συν 17 πολίτες τεχνικούς, σε απόσταση 220 μιλίων (354 χλμ) από το Cape Cod της Νέας Αγγλίας. Το επίσης πυρηνοκίνητο USS Scorpion, ένα επιθετικό υποβρύχιο κλάσης Skipjack, εξαφανίσθηκε ανεξήγητα στις 21 Μαΐου 1968 ανοικτά των Αζορών ενώ επέστρεφε από αποστολή. Ο υγρός τάφος του «Τιτανικού» βρισκόταν –πολύ βολικά– κάπου ανάμεσά τους.
Τα πραγματικά αίτια της βύθισης των δύο υποβρυχίων παραμένουν λίγο-πολύ μυστήριο, τουλάχιστον για όσους δεν έχουν την κατάλληλη διαβάθμιση ασφαλείας για πρόσβαση σε άκρως απόρρητο υλικό. Απ’ ότι έχει γίνει γνωστό, 15 λεπτά μετά την κατάδυσή του στο βάθος των 1.000 ποδών (305 μ) που όριζε η άσκηση, το USS Thresher ενημέρωσε μέσω υποβρυχίου τηλεφώνου το διασωστικό USS Skylark (ASR-20) ότι αντιμετώπιζε «λίγα προβλήματα». Μετά, ακούσθηκε ένας θόρυβος «σαν να έμπαινε αέρας σε δεξαμενή». Έπειτα σιγή…
Όταν οι προσπάθειες επικοινωνίας με το υποβρύχιο απέβησαν άκαρπες, συγκροτήθηκε ομάδα έρευνας για τον εντοπισμό του. Το σκάφος διάσωσης υποβρυχίων USS Recovery (ASR-43) ανέλκυσε μικρά κομμάτια συντριμμιών, μεταξύ αυτών και τμήματα εσωτερικής μόνωσης. Οι φωτογραφίες που τράβηξε αργότερα το βαθυσκάφος Trieste έδειξαν ότι το υποβρύχιο είχε διαλυθεί σε βάθος 8.400 ποδών (2.560 μ) στρώνοντας τον πυθμένα με κομμάτια. Το USS Thresher χαρακτηρίσθηκε επισήμως απολεσθέν πιθανώς λόγω αστοχίας μιας ένωσης σωληνώσεων η οποία επέτρεψε εισροή θαλασσινού νερού που προκάλεσε ηλεκτρικό βραχυκύκλωμα.
Το αποτέλεσμα να τεθεί εκτός λειτουργίας ο αντιδραστήρας. Πέραν της απώλειας ισχύος, το σύστημα εκκένωσης των δεξαμενών έρματος υπέστη βλάβη, πιθανότατα εξαιτίας σχηματισμού πάγου στις σωληνώσεις. Ο ανεπαρκής ρυθμός εκκένωσης των δεξαμενών δεν κατέστη δυνατόν να αντιμετωπισθεί από το πλήρωμα, με συνέπεια να πλημμυρίσει το μηχανοστάσιο. Αυτό σφράγισε την μοίρα του υποβρυχίου.
Μια εναλλακτική εκδοχή για το τί οδήγησε την διάλυση του USS Thresher διατύπωσε τον Απρίλιο του 2013 ο εμπειρογνώμων σε ακουστικά σήματα Μπρους Ρούλ. Αναλύοντας απόρρητο ακουστικό υλικό, ο Ρούλ υποστήριξε ότι η βασική αιτία ήταν μια αστοχία στο ηλεκτρικό σύστημα των κυρίων αντλιών ψύξης του αντιδραστήρα, γι’ αυτό και διεκόπη αυτόματα η λειτουργία του. Μετά, το ένα έφερε το άλλο ολοκληρώνοντας την τραγωδία.
Η περίπτωση του USS Scorpion (SSN-589) έχει όλα τα στοιχεία μιας καλής κατασκοπευτικής ταινίας. Το υποβρύχιο παρακολουθούσε τις κινήσεις μιας ομάδας σοβιετικών πολεμικών στην περιοχή των Καναρίων Νήσων όταν κάθε επαφή μαζί του χάθηκε περίπου 400 μίλια (643,7 χλμ) νοτιοδυτικά των Αζορών. Τα συντρίμμια που εντοπίσθηκαν στα 10.000 πόδια (3.048 μ) βάθος δείχνουν σαφώς σημάδια έκρηξης.
Οι πιθανές εκδοχές για την απώλεια του υποβρυχίου και του 99μελούς πληρώματός του είναι τρείς: έκρηξη από κάποια τορπίλλη εντός τορπιλλοσωλήνα, εισροή θαλασσινού ύδατος στο διαμέρισμα των συσσωρευτών κατά την φόρτιση μιας μπαταρίας λόγω αστοχίας υλικού –το πλήρωμα παραπονείτο από καιρό για τα «προβληματικά» υδραυλικά του σκάφους– ή από «κάτι άλλο». Τί όμως;
Πολλά χρόνια αργότερα, μαρτυρίες από διάφορες πηγές υποστήριζαν ότι το USS Scorpion παρακολουθείτο από ένα σοβιετικό υποβρύχιο που προστάτευε τα πλοία επιφανείας. Η διακοπή της επικοινωνίας σημειώθηκε μετά από μήνυμα του αμερικανικού σκάφους ότι δεν μπορεί να ξεφύγει από τον «Ιβάν» πίσω του, τονίζουν. Βυθίσθηκε το Scorpion από σοβιετική τορπίλλη; Κανείς δεν ξέρει. Άλλωστε το μεγαλύτερο μέρος του Ψυχρού Πολέμου διεξήχθη κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Ακόμη και σήμερα πολλά παραμένουν απόρρητα…
Σημειωτέον ότι το Ναυτικό έδωσε άδεια στον Μπάλλαρντ να ψάξει για τον «Τιτανικό» μόνο εάν του έμενε χρόνος μετά την ολοκλήρωση της μυστικής επιχείρησης. Του έμειναν 12 ημέρες. Όταν οι προβολείς του ρομποτικού βαθυσκάφους φώτισαν την σιωπηλή σιλουέτα του υπερωκεανίου, ένα από τα μεγαλύτερα ναυτικά μυστήρια του 20ου αιώνα ήλθε επιτέλους στην επιφάνεια. Τα άλλα είναι ακόμη κρυμμένα βαθιά στα σκοτεινά νερά των ωκεανών.
Αλέξανδρος Θεολόγου
