ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ – 12 Ιανουαρίου 1945: Επίθεση του Βιστούλα – Όντερ, η “αρχή του τέλους”

Το 1ο Λευκορωσικό Μέτωπο του στρατάρχη Ζούκωφ και το 1ο Ουκρανικό Μέτωπο του στρατάρχη Κόνυεφ, μια συνολική δύναμη 2,203,600 ανδρών (163 Μεραρχίες), με 4,529 άρματα μάχης, 2,513 πυροβόλα εφόδου, 13,763 συστήματα πυροβολικού, 14,812 όλμους, 4,936 αντιαρματικά πυροβόλα, 2,198 ρουκετοβόλα “κατιούσα” και 5,000 αεροσκάφη επέπεσαν στις θέσεις της Ομάδος Στρατιών Α του στρατηγού Γιόσεφ Χάρπε, που διέθετε τις αποδυναμωμένες 9η και 17η Στρατιές και την 4η Στρατιά Πάντσερ, περί τους 450,000 άνδρες, 1,150 άρματα μάχης και 4,100 συστήματα πυροβολικού.

Τόσο οι σχηματισμοί του Ζούκωφ όσο και του Κόνυεφ βρίσκονταν σε πλεονεκτικές θέσεις από προηγούμενες επιθετικές επιχειρήσεις, καταλαμβάνοντας ένα ευρύ προγεφύρωμα δυτικά του Βιστούλα και κατέχοντας θέσεις 200 χλμ. νότια της Βαρσοβίας. Οι δυνάμεις τους αναπλήρωσαν τις απώλειές τους και ενίσχυσαν τα αποθέματά τους με σημαντικό υλικό. Καμία από τις δύο δεν κινήθηκε κατά τη διάρκεια της εξέγερσης της Βαρσοβίας.

Οι κινήσεις των Ρώσων δεν διέφυγαν της προσοχής των γερμανικών υπηρεσιών πληροφοριών που ενημέρωσαν τον διοικητή της Fremde Heere Ost που με τη σειρά του ενημέρωσε τον στρατηγό Γκουντέριαν, διοικητή 2ης διοίκησης τεθωρακισμένων Ανατολής. Ο Γκουντέριαν ενημέρωσε τον Χίτλερ για μεγάλη επικείμενη ρωσική επίθεση, που απέρριψε τις πληροφορίες ως το “μεγαλύτερο σχέδιο παραπλάνησης από την εποχή του Τζέκινς Χαν”. Ο Γκουντέριαν επέμενε, ζητώντας την άδεια απεγκλωβισμού των δυνάμεων της Ομάδας Στρατιών Βορράς που είχαν απομονωθεί στο θύλακα της Κουρλανδίας, να μεταφερθούν και να ενισχύσουν το κέντρο αλλά ο Χίτλερ το απαγόρευσε. Επιπλέον, ο Χίτλερ διέταξε τη μεταφορά της 6ης Στρατιάς Πάντσερ του “Ζεπ” Ντήτριχ στην Ουγγαρία για την επιχείρηση Frühlingserwachen απομειώνοντας περισσότερο τις δυνάμεις από μια σημαντική εφεδρεία.

Τελικώς, η επίθεση εκτοξεύτηκε με κλασσικό ρωσικό μπαράζ πυροβολικού και αεροπορίας με χιλιάδες τεθωρακισμένα να ρίχνονται στην εκμετάλλευση του ρήγματος. Οι γερμανικές δυνάμεις αντιστάθηκαν αλλά με ελάχιστη υποστήριξη και 5:1 υστέρηση σε αριθμούς, λίγα μπορούσαν να γίνουν. Ο Κόκκινος Στρατός προέλασε σε βάθος εκατοντάδων χιλιομέτρων απελευθερώνοντας όλη την Πολωνία και φτάνοντας στα παλιά σύνορα του προπολεμικού Ράϊχ. Ξαφνικά, χωρίς άλλη φαινομενικά αφορμή, ο Ζούκωφ σταμάτησε την επιχείρηση στις 3 εβδομάδες, σε απόσταση μόλις 70 χλμ από το ανυπεράσπιστο Βερολίνο.

Η κίνηση, που προκάλεσε σοβαρούς τριγμούς και αντιδικίες στο ρωσικό επιτελείο με τον Τσούϊκωφ να τάσσεται υπέρ της συνέχισης της προέλασης και τον Ζουκωφ κατά, έδωσε την ευκαιρία στη Βέρμαχτ να ανασυνταχθεί για άλλη μια μεγάλη μάχη. Η απόφαση ίσως δεν είναι άσχετη με την στάση του Στάλιν, για πολιτική εκμετάλλευση των μαχών. Στη Γιάλτα, ο Στάλιν υπερτόνισε την ανάληψη της επιχείρησης Βιστούλα-Οντερ ως ανακουφιστική για την μάχη των Αρδεννών, ενώ ο Ζούκωφ είχε κληθεί προσωπικά στη STAVKA μέρες πριν την εκτόξευση της επίθεσης για να ενημερώσει προσωπικά τον Στάλιν και να λάβει τυπικά την τελική έγκριση.

Η επιχείρηση προκάλεσε δύο ακόμα υποπροϊόντα: την μαζική εκκένωση των στρατοπέδων συγκέντρωσης στην Πολωνία, με τους τροφίμους να περπατούν μέχρι τη Γερμανία για καταναγκαστική εργασία και σημαντική ροή Γερμανών προσφύγων προς τα δυτικά για να γλυτώσουν σοβιετικές αντεκδικήσεις.