Χώρος Ιστορικών Εκθεμάτων ΑΤΑ: «Μορφές Αεροπορικού Πνεύματος»

Το Αρχηγείο Τακτικής Αεροπορίας στη Λάρισα, την πόλη στην οποία ιδρύθηκε το 1952, πολύ κοντά στην 110 ΠΜ, αποτελεί το δόρυ της Πολεμικής μας Αεροπορίας. Ανάμεσα στις μονάδες που υπάγονται σε αυτό περιλαμβάνονται όλες οι Μοίρες μαχητικών και οι Πτέρυγες Μάχης που τις φιλοξενούν, καθώς και όλες όσες μονάδες συναπαρτίζουν το σύστημα ελέγχου και έγκαιρης προειδοποίησης του εναέριου χώρου της πατρίδας μας. Εμείς ανοίγουμε τις πόρτες μιας άλλης διάστασης που απέκτησε πρόσφατα το ΑΤΑ.

Με δεδομένο ότι το ΑΤΑ θα γιορτάσει το 2022 την 70^η επέτειο από την ίδρυσή του, η σημερινή ηγεσία του αποφάσισε τη δημιουργία ενός χώρου όπου μέσα από μια πληθώρα ιστορικών εκθεμάτων θα τιμάται και θα μνημονεύεται η διαχρονική προσφορά του στη θωράκιση του ελληνικού εναέριου χώρου.

LTV A-7E Cosrair II BuNo 160857. Έφτασε στην 110ΠΜ από την 116ΠΜ, τουλάχιστον από το 2016 και από τον Μάρτιο του 2020 βρίσκεται στο ΑΤΑ.

Για το σκοπό αυτό επιλέχθηκε μια παλιά αποθήκη εντός των εγκαταστάσεων του Αρχηγείου. Η ιστορία της ξεκινά από τις αρχές του 20^ούαιώνα, όταν αποτελούσε στη δεκαετία του 30 εγκατάσταση σταβλισμού μονόπλων (ίππων και ημιόνων) του Ιππικού και του Σώματος Εφοδιασμού-Μεταφορών του Στρατού Ξηράς. Παραδόθηκε στην ΕΒΑ τον Φεβρουάριο του 1953 -ουσιαστικά με τη μετεγκατάσταση του ΑΤΑ-, μετατράπηκε σε αποθήκη και στη συνέχεια σε Πρατήριο Καταναλωτικών Αγαθών της Μοίρας ΑΤΑ.

Dassault Mirage F.1CG s/n 123, που έφερε την ονομασία «ΔΗΛΟΣ». Εκτίθετο στο Μνημείο Πεσόντων Αεροπόρων της 114 ΠΜ, τουλάχιστον από το 2005 μέχρι το 2013 και μεταφέρθηκε στο ΑΤΑ τον Ιανουάριο του 2021.

Αυτή έμελλε να είναι η χρήση της για σχεδόν επτά δεκαετίες, μέχρι τη στιγμή που ο σημερινός Αρχηγός ΑΤΑ Αντιπτέραρχος (Ι) Θεμιστοκλής Μπουρολιάς σε συνεργασία με τον Υπαρχηγό ΑΤΑ Υποπτέραρχο (Ι) Δημοσθένη Γρηγοριάδη αποφάσισαν να την μεταμορφώσουν σε έναν χώρο ανάδειξης της ιστορίας του Αρχηγείου Τακτικής Αεροπορίας. Με σεβασμό στην ιστορικότητα του κτηρίου αποφασίστηκε κατά τη διάρκεια της ανακαίνισής του, ανάμεσα σε άλλα, να διατηρηθούν σε ειδικές προθήκες δύο από τις περίπου ογδόντα ταΐστρες και ποτίστρες που θυμίζουν την αρχική χρήση της.

Από δεξιά προς τα αριστερά, οπλουργός F-16C της 337Μ ΦΑΝΤΑΣΜΑ, χειριστής F-16C της 330Μ ΚΕΡΑΥΝΟΣ, χειριστής A-7E της 345ΜΒ ΛΑΙΛΑΨ, χειριστής F.1CG της 334ΜΠΚ ΤΑΛΩΣ και χειριστής μαχητικών τη δεκαετίας του 60.

Παράλληλα με τις εργασίες στο κτήριο άρχισε να συγκεντρώνεται ιστορικό αεροπορικό υλικό από όλες τις Μονάδες που υπάγονται στο ΑΤΑ, όπως αεροσκάφη, κινητήρες, εκτινασσόμενα καθίσματα, εξαρτήματα αεροσκαφών, πύραυλοι, μηχανήματα εξυπηρέτησης, κονσόλες ραντάρ, εξομοιωτές πτήσης, στολές, παράσημα και φόρμες πτήσης Αεροπόρων, τα οποία κατακλύζουν τον χώρο και τον μετουσιώνουν με την αύρα τους σε έναν Ναό Αεροπορικής Μνήμης και Ιστορίας.

Χειριστής και υπόλογος της 336Μ ΟΛΥΜΠΟΣ μπροστά στο F-104G Starfighter s/n 6668. Στις δυο κολόνες διακρίνονται πύραυλοι αέρος-αέρος AIM-9P4. Πίσω από τον υπόλογο διακρίνεται γεννήτρια ρεύματος και αέρα τύπου Μ32. Με την παροχή πεπιεσμένου αέρα γινόταν η εκκίνηση των κινητήρων αεροσκαφών όπως των F/RF-4E, ενώ η παροχή ρεύματος επέτρεπε στους τεχνικούς να εκτελούν εργασίες συντήρησης ή επισκευής στο αεροσκάφος

Αυτό που πραγματικά εντυπωσιάζει τον επισκέπτη είναι η έκθεση εντός του χώρου του αεροσκάφους Lockheed F-104G Starfighter, s/n 6668, το οποίο περιστοιχίζεται από οχήματα εξυπηρέτησης εδάφους και δύο μοντέλα χειριστή και μηχανικού, που φέρουν πλήρη εξάρτυση! Χρησιμοποιώντας αριστοτεχνικά τον φωτισμό led, ο χώρος έκθεσης ανασχηματίζεται, δημιουργώντας στον επισκέπτη την ψευδαίσθηση ότι βρίσκεται εντός ενός κλασικού καταφυγίου αεροσκαφών.

Lockheed F-104G Starfighter s/n 6668. Αποκτήθηκε από τη Βασιλική Ολλανδική Αεροπορία-KLu (Koninklijke Luchtmacht). Εκτίθεται στο ΑΤΑ τουλάχιστον από το 1985. Δίπλα του μηχάνημα MJ-1 που χρησιμοποιήθηκε στη φόρτωση και εκφόρτωση όπλων από τους φορείς των αεροσκαφών της ΠΑ.

Σπάνια ολόσωμη φόρμα anti-g MC-4 για πτήσεις μεγάλου ύψους με τα αεροσκάφη F-104G.

Το πιλοτήριο του F-104G s/n 6668. Φιλοξενεί το σπάνιο εκτινασσόμενο κάθισμα C-2, με το οποίο παραδόθηκε στην ΠΑ από την KLu. Το ακόμη σπανιότερο survival pack του καθίσματος C-2 εκτίθεται στον χώρο των εκτινασσόμενων καθισμάτων.

Πέραν του στεγασμένου Starfighter, στον καλαίσθητο χώρο πρασίνου μπροστά από το κτήριο εκτίθενται σε ειδικές τσιμεντένιες βάσεις τρία παλαιότερα μαχητικά της ΠΑ: το Northrop F-5A s/n 68-9083, το LTV A-7E BuNo 160857 και το Dassault Mirage F.1CG s/n 123.

Εξομοιωτής πτήσης A-7E. Προέρχεται από την 116ΠΜ

Το ΑΤΑ τιμά και μνημονεύει τους πεσόντες αεροπόρους του στις «Μορφές Αεροπορικού Πνεύματος» με μια λιτή, όμως άκρως συγκινητική και συμβολική φωτογραφική παρουσίαση, διατηρώντας στη συλλογική μνήμη όχι μόνο τη θυσία, αλλά και τη μορφή των Αέρινων Ηρώων του.

Πίνακας οργάνων του εξομοιωτή πτήσης A-7E

Παρά τον τεχνολογικό προσανατολισμό που εκ των πραγμάτων έχει η έκθεση με δεδομένη την αεροπορική της θεματολογία, στις «Μορφές Αεροπορικού Πνεύματος» βρίσκει επάξια τη θέση της και η τέχνη με τη μορφή της ζωγραφικής. Η μόνιμη και διαρκώς εμπλουτιζόμενη έκθεση πινάκων ζωγραφικής κοσμεί μια αίθουσα του εκθεσιακού χώρου. Πολλοί εξ αυτών έχουν φιλοτεχνηθεί από εν ενεργεία ή απόστρατους καλλιτέχνες αεροπόρους προσφέροντας μια εικαστική προσέγγιση στον κόσμο της Αεροπορίας, άλλοτε ρεαλιστική και άλλοτε συμβολική, ανάλογα με την οπτική που επιλέγει ο δημιουργός τού κάθε έργου, για να εκφραστεί.

Πύραυλος αέρος-αέρος Matra Super530D με χρωματισμένα γαλάζιο σώμα και πτερύγια, ο οποίος από το 1996 εξόπλισε τα ελληνικά Mirage 2000 EGΜ/BGΜ. Πίσω του διακρίνεται AIM-7 Sparrow των F-4E και μπροστά του πυροβόλο Pontiac M39 των 20 mm αεροσκάφους F-5A μέσα στο ξύλινο κουτί του. Σε πρώτο πλάνο, πολυβόλο Colt-Browning M3 των 12,7 mm από τα παλαιότερα F/RF-84F.

Πύραυλος αέρος-εδάφους AGM-65A Maverick.

Η αστείρευτη δημιουργικότητα των εμπνευστών της έκθεσης δεν άργησε να συναντηθεί και με την ανάγκη απεικόνισης της διαχρονικότητας του Αρχηγείου, της παρουσίας του όχι μόνο στον χώρο, αλλά και τον χρόνο. Αυτό επετεύχθη ιδανικά συνδυάζοντας μια αντιπροσωπευτική συλλογή φωτογραφιών που παρουσιάζει την πορεία του ΑΤΑ και των Μονάδων που υπάγονται σε αυτό από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσής του, με μια πλήρη συλλογή μοντέλων σε κλίμακα 1/48, αεροσκαφών που έχουν κατά καιρούς υπαχθεί σε αυτό, επιδεικνύοντας τα χρώματα και σήματα που έφεραν τα πραγματικά αεροσκάφη κατά την υπηρεσία τους.

Εκτινασσόμενα καθίσματα αεροσκαφών. Από αριστερά προς τα δεξιά: Martin Baker HRQ-7 αεροσκάφους F-5A, το σπανιότατο survival pack του καθίσματος C-2 που βρίσκεται εντός του F-104G «6668», Stencel SJU-12/A αεροσκάφους A-7E, Martin Baker Mk10 αεροσκάφους F-5A.

Εξάκαννο περιστρεφόμενο πυροβόλο Μ61 Α1 των 20 mm. Εξοπλίζει σήμερα τα F-16C και F-4E AUP της ΠΑ, ενώ παλαιότερα αποτελούσε εξοπλισμό των F-104G και A-7.

Όσο κι αν ακούγεται απίστευτο, χάρη στις άοκνες προσπάθειες του συνόλου των στελεχών του ΑΤΑ που ενεπλάκησαν στη δημιουργία του Χώρου Ιστορικών Εκθεμάτων, όλες οι παραπάνω δράσεις πραγματοποιήθηκαν μέσα στο τελευταίο τρίμηνο του 2020 και τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους πραγματοποιήθηκε η τελετή του αγιασμού, αν και τα μέτρα για την αντιμετώπιση της πανδημίας COVID-19 δεν επέτρεψαν το άμεσο άνοιγμα του εκθεσιακού χώρου στο ευρύ κοινό. Έτσι, τα εγκαίνια -που σηματοδοτούν και την επίσημη έναρξη λειτουργίας του- έγιναν στις 25 Ιουνίου 2021 από τον Αρχηγό ΓΕΑ Αντιπτέραρχο (Ι) Γεώργιο Μπλιούμη.

Ο σημαντικότερος εξοπλισμός που έφεραν τα ελληνικά RF-4E Phantom II με την αγορά τους από τις ΗΠΑ ήταν η φωτογραφική μηχανή KS-127, η οποία αποκτήθηκε σε πολύ περιορισμένο αριθμό. Οι δυνατότητές της ήταν εξαιρετικές, αφού πετώντας το RF-4E σε ύψος 40.000-50.000 ποδών μπορούσε να καλύψει φωτογραφικά σημεία ενδιαφέροντος που απείχαν 50 χιλιόμετρα με διακριτική ικανότητα μισού μέτρου!

Το Αρχηγείο Τακτικής Αεροπορίας με χαρά υποδέχεται, ύστερα από προηγούμενη συνεννόηση, κάθε φίλο του, που παρακινημένος από αγάπη για την Αεροπορία, φιλομάθεια ή απλή περιέργεια, θα θελήσει να περάσει το κατώφλι τού Χώρου Ιστορικών Εκθεμάτων «Μορφές Αεροπορικού Πνεύματος», κάτι που ανεπιφύλακτα σας προτείνουμε!

Κονσόλα διαχείρισης και τεχνικών ελέγχων του ραντάρ HR3000. Κατασκευάστηκε από τη Hughes και έχει μέγιστη εμβέλεια έρευνας τα 500 χιλιόμετρα και μέγιστο ύψος τα 30 χιλιόμετρα.

Το ωράριο λειτουργίας κατά τις εργάσιμες ημέρες είναι από τις 09.00 έως τις 14.00 και αφορά σε επισκέψεις Συλλόγων ή Σχολείων, με απαραίτητη την προηγούμενη επικοινωνία με το Γραφείο Δημοσίων Σχέσεων ΑΤΑ στα τηλέφωνα 2410-511073 και 2410-511074. Ιδιωτικές επισκέψεις μεμονωμένων ατόμων γίνονται μόνο την Κυριακή από τις 10.00 έως τις 14.00, δίχως να απαιτείται προηγούμενη επικοινωνία με το Γραφείο Δημοσίων Σχέσεων ΑΤΑ. Ας σημειωθεί ότι κατά τις επίσημες αργίες δεν είναι δυνατή η επίσκεψη. Όλοι οι επισκέπτες οφείλουν να τηρούν πιστά τα μέτρα κατά της εξάπλωσης του COVID-19, όπως αυτά επικαιροποιούνται και εξειδικεύονται από το Υπουργείο Υγείας.

Ευχαριστούμε θερμά τον προϊστάμενο του Γραφείου Δημοσίων Σχέσεων ΑΤΑ Αντισμήναρχο Άγγελο Παρασκευάκη και τη συνεργάτιδά του Ανθυπασπιστή Χρυσάνθη Αργυροπούλου για την άψογη φιλοξενία και ξενάγηση σε όλους τους χώρους της έκθεσης, καθώς και τον απόστρατο Αεροπόρο και αγαπητό φίλο Μάνο Χριστοδουλάκη για την πολύτιμη βοήθειά του στην ολοκλήρωση της παραπάνω παρουσίασης.

Κείμενο-Φωτογραφίες Λάμπρος Αμβράζης και Θέμης Βρανάς

Μερική αναδημοσίευση του άρθρου μας από το Τεύχος 18 «Πτήση» Οκτώβριος 2021