Η βορειοαφρικανική χώρα μετά από μία μικρή περίοδο όπου τα όπλα είχαν σιγήσει, διολισθαίνει ξανά προς τον εμφύλιο σπαραγμό. Η χώρα μας έχει σημαντικούς λόγους να ανησυχεί για την έκβαση των εξελίξεων και την αναμέτρηση ξένων δυνάμεων στο έδαφος της Λιβύης. Κατά κύριο λόγω της έντονης παρουσίας της Τουρκίας στη χώρα, η οποία και εμφανίζεται να παίζει σημαντικό ρόλο στα παιχνίδια εξουσίας στην Τρίπολη.
Δύο διαφορετικές κυβερνήσεις σε Δύση και Ανατολή. Δεκάδες φύλαρχοι με δικούς τους στρατούς, οι οποίοι αλλάζουν στρατόπεδο συχνά. Ξένες δυνάμεις – Τουρκία και Ρωσία – με ένοπλα τμήματα μισθοφόρων και στρατιωτικών “συμβούλων”. Και στη μέση το μεγάλο έπαθλο, οι τεράστιοι φυσικοί πόροι της χώρας.
Αυτή είναι η κατάσταση στη Λιβύη σήμερα. Ελάχιστα διαφορετική από χθες, με το μέλλον της να μην είναι ευοίωνο. Ένας λαός 7 περίπου εκατομμυρίων, με χαλαρούς δεσμούς με την κεντρική εξουσία, ιδιαίτερα καταπονημένος και δίχως τα βασικά στις μεγάλες πόλεις.
Στο ίδιο έργο θεατές: ένας ακόμη εμφύλιος
Είναι χαρακτηριστικό ότι οι νέες συγκρούσεις μεταξύ του μεταβατικού πρωθυπουργού Ντμεϊμπά και του αυτοανακυρηχθέντος επίσης πρωθυπουργού , Φάτι Μπαγάσα με έδρα στη Βεγγάζη, έχουν γυρίσει το χρόνο πίσω. Τότε που τα στρατεύματα του στρατάρχη Χαφτάρ είχαν φτάσει στις παρυφές της Τρίπολης και η πόλη – και η κυβέρνηση Σάρατζ – σώθηκε από τις ενισχύσεις που έστειλε η Τουρκία (άραβες μισθοφόροι από τη Συρία) και τη δράση των UAV Bayraktar.
Σήμερα ο Αμπντελχαμίντ Ντμπεϊμπά, γαντζωμένος στην εξουσία και αρνούμενος να οδηγήσει τη χώρα σε εκλογές τον περασμένο Δεκέμβριο, έχει χάσει στην ουσία τη νομιμοποίηση που είχε από τον ΟΗΕ και την υποστήριξη της διεθνούς κοινότητας για την ανοικοδόμηση της χώρας. Φέρεται ωστόσο να έχει τη σαφή υποστήριξη της Άγκυρας, ενώ από την πλευρά της η ελληνική πλευρά έχει ανοίξει δίαυλο επικοινωνίας με τη κυβέρνησή του ως όφειλε, κάνοντας δύο σημαντικές – επί της ουσίας αλλά και επικοινωνιακά – κινήσεις: προχώρησε την επαναλειτουργία της πρεσβείας στην Τρίπολη – με παρουσία μάλιστα του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη αλλά και του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια – και επανέφερε σε πλήρη λειτουργία το προξενείο στην Βεγγάζη.
Το έντονο ελληνικό ενδιαφέρον για τη Λιβύη
Η παρουσία Μητσοτάκη στην Τρίπολη ήλθε τότε για να υπογραμμίσει τη κομβική σημασία της αφρικανικής χώρας για την Ελλάδα. Μάλιστα, ο πρωθυπουργός είχε αναδείξει στην ομιλία του και τα πιο σημαντικά ζητήματα που αφορούν τις ελληνολιβυκές σχέσεις:
“Είναι καιρός, λοιπόν, όπως είχα την ευκαιρία να τονίσω και στον κ. πρόεδρο και στον κ. πρωθυπουργό (σ.σ.: της Λιβύης), να σταθεί στα πόδια της ανεξάρτητη. Χωρίς κηδεμόνες και δίχως παρεμβάσεις τρίτων, που προσπάθησαν να δεσμεύσουν το μέλλον της με “συμφωνίες” που αντιβαίνουν στο Διεθνές Δίκαιο. Και, ασφαλώς, να σταθεί στα πόδια της χωρίς ξένα στρατεύματα και χωρίς μισθοφόρους, η παρουσία των οποίων υπονομεύει την κυριαρχία και την ειρήνη».
Aλλά ας δούμε πιο αναλυτικά τα σημαντικότερα ζητήματα που απασχολούν τη χώρα μας αναφορικά με τη Λιβύη:
- Το τουρκολιβυκό μνημόνιο: η μη εφαρμογή της συμφωνίας Ερντογάν – Σάρατζ που υπεγράφη το 2019 και όριζε την ΑΟΖ Λιβύης – Τουρκίας, είναι εξαιρετικής σημασίας για την Αθήνα, καθώς δεσμεύει μια τεράστια περιοχή ανατολικά και βόρεια της Κρήτης, εκμηδενίζοντας στην ουσία την επήρεια της Κύπρου και του Καστελορίζου. Ο Ερντογάν μετά την αλλαγή των ηγεσιών στη Λιβύη, κάλεσε και τους δύο πρωθυπουργούς σε συνάντηση, μην επιτυγχάνοντας μια δημόσια δήλωσή τους ότι θα εφαρμόσουν τη συμφωνία.
Η ελληνική διπλωματία από την άλλη πλευρά, έχει επιδοθεί σε έναν μαραθώνιο ενημέρωσης όλων των σημαντικών θεσμών αλλά και των χωρών της περιοχής για το γεγονός ότι αυτή η συμφωνία είναι παράνομη και αντίκειται στο διεθνές δίκαιο. Επιπλέον, οι προπάθειες συνεχίζονται και επί λιβυκού εδάφους, με προσωπικότητες της πολιτικής σκηνής της χώρας, όπως είναι ο πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων της Λιβύης, Αγκίλα Σάλεχ Ίσα, ο οποίος έχει χαρακτηρίσει “παράνομο και απορριπτέο” το τουρκολιβυκό σύμφωνο.
2. Η παρουσία ξένων στρατευμάτων στη Λιβύη: η Ελλάδα ενώνει τις δυνάμεις με τη διεθνή κοινότητα (κατά κύριο λόγο τη Δύση και αραβικές χώρες όπως η Αίγυπτος και τα ΗΑΕ) σε μία κοινή προσπάθεια να πιεστεί η Λιβύη να φύγουν από τη χώρα οι ξένοι μισθοφόροι, που υποστηρίζονται από την Άγκυρα και τη Μόσχα. Αυτό το ζήτημα είναι κρίσιμο για την Αθήνα, γιατί θα οδηγήσει σε μία de facto αποδυνάμωση της τουρκικής επιρροής στην αφρικανική χώρα.
Μια Τουρκία η οποία ωστόσο η οποία έχει ξεκάθαρα δηλώσει, ότι στόχος της είναι να μονιμοποιηθεί η παρουσία της στη χώρα με δύο βάσεις: μία ναυτική βάση στη Μισράτα και μία ακόμη, όπου θα σταθμεύουν μόνιμα πια, τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη της.
Αυτό είναι ένα σενάριο που απεύχεται η χώρα μας, καθώς θα μονιμοποιήσει τα γεωπολιτικά οφέλη τα οποία – κακά τα ψέμματα – έχει κερδίσει η Άγκυρα στη Λιβύη και θα αυξήσει τον έλεγχο και την επιρροή της (και) στη Μεσόγειο.
3. Οικονομική συνεργασία και εμβάθυνση των σχέσεων στα πλαίσια της ΕΕ
Έχει γίνει προσπάθεια από ελληνικής πλευράς να αναπτυχθούν οι οικονομικές σχέσεις με τη Λιβύη, με αμοιβαίες επενδύσεις στην ενέργεια και άλλους τομείς ενώ η χώρα μας έχει προσφερθεί να παρέχει οικονομικού πόρους για την ανοικοδόμηση του λιμανιού της Βεγγάζης.
Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία έχει ιδιαίτερη δυναμική, καθώς πρόκειται για μια στρατηγική υποδομή σε μία χώρα εξαγωγό ενέργειας ενώ παράλληλα, το ίδιο λιμάνι αποτελεί την πύλη εισαγωγής βασικών αγαθών για τους κατοίκους της. Η πολιτική αξιοποίηση αυτής της επένδυσης μπορεί να αποτελέσει τη βάση ώστε η Ελλάδα να διασυνδεθεί πιο ενεργά με τη αφρικανική χώρα και να εμβαθύνει τους δεσμούς της με την – όποια – ηγεσία της.
Ήδη η Ελλάδα παρέχει στα πλαίσια της ΕΕ εκπαίδευση σε στελέχη του Λιμενικού Σώματος της Λιβύης στην Κρήτη και συμμετέχει στη διεθνή αποστολή “Ειρήνη” για την επιβολή του εμπάργκο όπλων στην Λιβύη. Η Ευρώπη μπορεί να εξελιχθεί στον πιο σημαντικό εταίρο της Τρίπολης σε μια μελλοντική επιστροφή στην κανονικότητα, με την Ελλάδα να έχει μόνο να κερδίσει από μια τέτοια εξέλιξη.
Συμπερασματικά, θα λέγαμε ότι η γεωγραφική θέση της Λιβύης και η εγγύτητά της με την Ελλάδα, δεν επιτρέπει στη χώρα μας να σταθεί αδιάφορη στα τεκταινόμενα στην Τρίπολη. Την ίδια στιγμή δε, που η Τουρκία, αντιλαμβανόμενη τον κομβικό ρόλο της Λιβύης στα ενεργειακά αλλά και στο γεωπολιτικό παιχνίδι, έχει σπεύσει με τη στρατιωτικής παρουσία της – και όχι μόνο – να έχει σημαντική παρουσία στη χώρα και ενδεχομένως βαρύνοντα ρόλο στις μελλοντικές πολιτικές εξελίξεις.
