Γράφει ο Ηρακλής Μαρδύρης
Η επιβολή ή όχι κυρώσεων στην Τουρκία είναι ένα από τα θέματα που θα απασχολήσουν την ΕΕ στο υψηλότερο επίπεδο. Δεν θα ήταν υπερβολή να σημειώσουμε ότι οι περισσότεροι από τους εκπροσώπους της θα προτιμούσαν να μη συζητηθεί το θέμα και να ασχοληθούν με κάτι άλλο, με τη Λευκορωσία για παράδειγμα. Εκεί τα πράγματα είναι πιο απλά. Ο Λουκασένκο είναι πιόνι του Πούτιν, αν του κάνουμε τη ζωή δύσκολη ο Πούτιν θα πρέπει να δώσει εκεί προσοχή και συνεπώς λιγότερη προσοχή κάπου αλλού. Αν μάλιστα η Λευκορωσία φύγει από τον εναγκαλισμό της Μόσχας, τότε θα δημιουργηθεί ένα κράτος buffer μεταξύ της ΕΕ και της Ρωσίας, φιλικό προς την ΕΕ, που θα είναι στη σφαίρα επιρροής της, όπως η Ουκρανία. Συνεπώς με μηδενικό σχεδόν ρίσκο, γιατί η Λευκορωσία δεν μπορεί να επιβάλλει αντίποινα στην ΕΕ, οι Βρυξέλλες μπορούν να αυξήσουν τη γεωπολιτική σφαίρα επιρροής τους. Ακόμα και αν δεν τα καταφέρουν, θα έχουν φυτέψει τον σπόρο για την επόμενη φορά, και θα πουν στους ψηφοφόρους τους πως έκαναν το καθήκον τους, την προάσπιση της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κτλ.
Η Τουρκία όμως είναι μια εντελώς άλλη ιστορία. Τυπικά τουλάχιστον είναι μία φιλική χώρα, ήδη στη σφαίρα επιρροής, και σε διαδικασία μάλιστα ένταξης στην ΕΕ. Πρακτικά όμως η συμπεριφορά της είναι εχθρική. Αλλά πόσο εχθρική είναι; Μήπως υπάρχουν ευθύνες γιατί οι Ευρωπαίοι δεν έχουμε καταλάβει την Τουρκία; Η Τουρκία είναι πυλώνας, και σοβαρός, του ΝΑΤΟ. Η οικονομία της μεγάλη και συνδεδεμένη με αυτήν της ΕΕ. Επίσης δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η ΕΕ δεν είναι κάποιο δικαστήριο να αποδίδει δικαιοσύνη, ούτε υποκαθιστά τον ΟΗΕ. Συνεπώς είναι μια πρωτόγνωρη κατάσταση για τους γραφειοκράτες, που δεν ξέρουν ακριβώς πως να τη διαχειριστούν.
Το πρόβλημα ΔΕΝ είναι οι κυρώσεις. Οι κυρώσεις είναι απλά το εργαλείο για την επίτευξη του σκοπού. Αν ο σκοπός δεν είναι ξεκάθαρος, τότε πως θα αποφασίσουμε ποιές είναι οι κατάλληλες κυρώσεις; Το σωστό ερώτημα δεν είναι αν θα επιβληθούν κυρώσεις, αλλά τι είδους σχέσεις θέλει να έχει η ΕΕ μελλοντικά με την Τουρκία, και στο βαθμό που τις επιτρέπεται ποιά θα ήθελε να είναι η μελλοντική μορφή της Τουρκίας.
Το πρόβλημα είναι πως η ΕΕ αυτή τη στιγμή δεν είναι σε θέση να σχεδιάσει μια στρατηγική σχετική με την Τουρκία. Σε αυτή τη διαδικασία δεν είναι παραγωγικό το πρώτο βήμα να είναι οι κυρώσεις. Το πρώτο βήμα πρέπει να είναι μια κοινή κατανόηση, από όλες τις χώρες μέλη, του προβλήματος Τουρκία, το οποίο είναι πολύ μεγαλύτερο και πιο περίπλοκο από τα ελληνοτουρκικά. Γιατί ακόμα και εμείς, οι Έλληνες, επικεντρωνόμαστε κατά βάση σε αυτό που μας αγγίζει, τον Έβρο, το Αιγαίο, το Καστελλόριζο, τη Γαύδο, την Κύπρο… Η Τουρκία όμως δρα και σε άλλα μέτωπα. Για να αναπτυχθεί η στρατηγική της ΕΕ απέναντι στην Τουρκία πρέπει να υπολογιστούν τα πάντα. Ενδεικτικά:
- Πως επηρεάζει την ΕΕ και την ενεργειακή της ασφάλεια η ειδική σχέση της Τουρκίας με το Αζερμπαϊτζάν, τη Ρωσία, το Ιράν, το Κατάρ και τη Βενεζουέλα;
- Πως επηρεάζει την ΕΕ η παρουσία Τουρκικού στρατού στο Ιράκ, τη Συρία, την Κύπρο, το Κατάρ, τη Σομαλία, τη Λιβύη;
- Πως επηρεάζει την ΕΕ η παρουσία Τουρκικών επενδύσεων σε Αλγερία, Τυνησία, Σενεγάλη, Γκάμπια, Μαυριτανία, Μάλι, Νίγηρα;
- Πως επηρεάζει την ΕΕ η παρουσία Τουρκικών επενδύσεων σε Αλβανία, Κόσοβο, Βοσνία, Βουλγαρία, Ουγγαρία, Μάλτα;
- Πως επηρεάζει την ΕΕ η ειδική σχέση της Τουρκίας με το Πακιστάν που έχει τεχνογνωσία για πυρηνικά όπλα;
- Πως επηρεάζει την ΕΕ η διαφαινόμενη συνεργασία της Τουρκίας με την Κίνα και το Ιράν;
- Πως επηρεάζει την ΕΕ ο ανταγωνισμός της Τουρκίας με το Ισραήλ, την Αίγυπτο, τα ΗΑΕ και τη Σαουδική Αραβία;
- Πως επηρεάζει την ΕΕ η υποστήριξη ισλαμικών τρομοκρατικών οργανώσεων από την Τουρκία;
- Πως επηρεάζει την ΕΕ η δράση τουρκικών οργανώσεων μέσα στο έδαφος της ΕΕ;
- Ποια η σχέση των Τουρκικών Μυστικών υπηρεσιών με το οργανωμένο έγκλημα;
Σε ελεύθερες πηγές έχουν γραφτεί πάρα πολλά για όλα τα παραπάνω θέματα και για ακόμα περισσότερα. Πρέπει να είμαστε σίγουροι ότι οι υπηρεσίες πληροφοριών έχουν συγκεντρώσει πολλά περισσότερα στοιχεία και έχουν αναπτυχθεί εναλλακτικά βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα σενάρια. Ξεκινώντας από αυτά θα πρέπει να αναπτυχθεί μια κοινά αποδεκτή στρατηγική. Για παράδειγμα, κάποιοι, όπως οι Αυστριακοί προκρίνουν τον τερματισμό των ενταξιακών συνομιλιών και επανεξέταση των σχέσεων από μηδενική βάση. Άλλοι πιστεύουν ότι υπάρχει ακόμα ελπίδα για μια ευρωπαϊκή Τουρκία και το πρόβλημα είναι ο Ερντογάν. Να κάνουμε δηλαδή λίγο ακόμα υπομονή και να προσπαθήσουμε να τους φέρουμε πίσω.
Αν έχουμε πλέον ξεκαθαρίσει το που βρισκόμαστε, και αυτό είναι αποδεκτό από όλα τα μέλη, τότε μόνο μπορούμε να οραματιστούμε το μέλλον. Θα πρέπει κατόπιν να συμφωνήσουμε όλοι ότι αυτό το όραμα είναι το ωφελιμότερο και να εργαστούμε προς αυτή την κατεύθυνση. Μόλις το καταφέρουμε, τα υπόλοιπα είναι διαδικαστικού χαρακτήρα. Αν όμως δεν ξέρουμε που πατάμε και δεν ξέρουμε που θέλουμε να πάμε, τότε δεν είναι και τόσο σημαντικό το ποιο δρόμο θα ακολουθήσουμε… Κατά αναλογία δεν θα είναι σημαντικό και το τι κυρώσεις θα λάβουμε, που σε αυτή την περίπτωση μάλλον περισσότερο κακό θα κάνουν παρά καλό, και η μόνη τους αξία θα είναι να ικανοποιήσουν το θυμικό των Ελλήνων, και Γάλλων.
Όπως εμείς είναι δύσκολο να καταλάβουμε τις ανησυχίες των Φιλανδών, των Εσθονών και των Πολωνών σχετικά με τη Ρωσική απειλή, έτσι είναι δύσκολο και για αυτούς να καταλάβουν εμάς, πόσο μάλλον που η Τουρκία είναι σύμμαχος… Ευτυχώς για εμάς η δράση της Τουρκίας είναι τόσο αλαζονική και επιθετική που δεν κρατά ούτε τα τυπικά προσχήματα. Είναι φανερό πως είμαστε σε μια τροχιά σύγκρουσης μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας. Το ερώτημα είναι το πότε θα αντιδράσει η ΕΕ και το αν θα χτυπήσει το κεφάλι ή πλοκάμια.
Πέρα από την πολιτική ηγεσία χρειάζεται και χρόνος για να ενημερωθεί η κοινή γνώμη. Ένας οικονομικός πόλεμος, γιατί αυτό ακριβώς είναι οι κυρώσεις στην Τουρκία, θα έχει απώλειες εκατέρωθεν. Ο πολίτης της ΕΕ που θα δει το εισόδημα του να πλήττεται μέσα στην πανδημία, θα πρέπει να ξέρει τουλάχιστον το λόγο. Αυτό χρειάζεται χρόνο. Η διαδικασία έχει αρχίσει, εδώ και μήνες ο ευρωπαϊκός τύπος κάνει αφιερώματα στην Τουρκία, που μόνο κολακευτικά δεν είναι.
Το σωστό timing είναι μια σημαντική παράμετρος. Αν οι φίλοι μας οι Ισπανοί μας πουν ότι κατανοούν το πρόβλημα και μας υποστηρίζουν, αλλά θέλουν λίγο επιπλέον χρόνο για να μειώσουν την έκθεση τους στην Τουρκική αγορά, ειδικά και λόγο της πανδημίας που έχει διαλύσει την οικονομία τους, και μας ζητήσουν να κάνουμε μερικούς μήνες ακόμα κουράγιο δεν θα έπρεπε να κατανοήσουμε και εμείς το πρόβλημα τους; Οι Ισπανικές τράπεζες έχουν έκθεση €52 δις, οι Γαλλικές €21 δις, οι Ιταλικές 18 δις. Δεν θα ήταν πιο σώφρων πρώτα να πάρει τα μέτρα της η ΕΕ, να θωρακιστεί, και μετά να επιβάλει κυρώσεις;
Η γεωγραφία δεν πρόκειται να αλλάξει, η Τουρκία των 80 εκατομμυρίων θα παραμείνει στα σύνορα μας. Το σημαντικό είναι να αναπτυχθεί μια ευρωπαϊκή στρατηγική απέναντι στην Τουρκία. Τι Τουρκία θέλουμε να έχουμε και τι είναι εφικτό; Θα πρέπει να αποφευχθεί μια Τουρκία, σουνιτικό Ιράν που θα θέλει να φτιάξει ατομική βόμβα; και με τι κόστος; Μια αυταρχική μεν αλλά με φιλοδυτική πολιτική, όπως η Αίγυπτος, θα ήταν μια αποδεκτή λύση; Μια ξεδοντιασμένη Τουρκία περιορισμένη αυστηρά στα σύνορα της, αλλά μέσα στο δυτικό μαντρί; Μια Τουρκία σε εμφύλιο πόλεμο όπως η Συρία θα ήταν μια λύση; Πόσους πρόσφυγες θα δημιουργούσε αυτή η λύση και που θα πάνε;
Αποσπασματικές κινήσεις δεν θα έχουν κάποιο ιδιαίτερο και διαρκές αποτέλεσμα, ούτε η Τουρκία θα συνετιστεί, ούτε θα διαλυθεί η οικονομία της, ούτε θα πάψει να είναι απειλή, αλλά επιπλέον θα συσπειρωθούν περισσότερο, και τα αντιευρωπαϊκά συναισθήματα θα ενισχυθούν. Η ΕΕ πρέπει να δρα βάση της στρατηγικής της, να έχει πρωτοβουλία κινήσεων και να μην αντιδρά πυροσβεστικά στις Τουρκικές προκλήσεις.
Η ελληνική πλευρά δεν πρέπει να συνδέει την επιτυχία με την άμεση επιβολή κυρώσεων. Είναι ένας αγώνας αντοχής. Κάθε λιθαράκι είναι επιτυχία. Βλέπουμε ότι μάλλον αυτό κάνει. Η Ελλάδα δίνει προτεραιότητα στη διπλωματία, δεν έχει καν προτείνει (δημοσίως) λίστα με πιθανές κυρώσεις, και έχει αφήσει την Κύπρο μόνη να φωνάζει, γιατί κάποιος πρέπει να φωνάζει. Δεν είναι δυνατόν να κάνει ότι κάνει η Τουρκία και να το καταπίνουμε αμάσητο ή να μην έχει συνέπειες. Φυσικά σε περίπτωση Κυπριακού veto, η Ελλάδα οφείλει να το στηρίξει. Αν μη τι άλλο αν δεν στηρίξει η Ελλάδα θα δημιουργήσει ένα πολύ κακό προηγούμενο. Πως θα μπορεί να περιμένει από τους άλλους να την υποστηρίζουν μελλοντικά; Αν υπάρξει πάντως veto τότε οι πιθανότητες είναι πως πρόκειται για σχεδιασμένη κίνηση σε συνεννόηση με τους συμμάχους (MED7) και όχι μονομερής κίνηση ή Κυπριακή ξεροκεφαλιά. Δεν είναι τυχαίο πως σε γαλλικά μέσα αναφέρεται πως η Κύπρος έχει και το νομικό και το ηθικό δικαίωμα να ασκήσει veto, Η Γαλλία πιέζει τη Γερμανία και γιατί όχι να μην είναι και η Γερμανία στο παιχνίδι και να το χρησιμοποιεί ως έναν επιπλέον μοχλό πίεσης προς την Τουρκία.
Αν η ΕΕ αποφασίσει ότι δεν είναι προς το συμφέρον της να ξεκινήσει οικονομικό πόλεμο τώρα, αλλά σε έξι μήνες, ένα χρόνο ή δύο, τότε είναι προφανές ότι θα κάνει το κορόιδο ή θα επιβάλει συμβολικές κυρώσεις, όπως έχει ήδη κάνει. Οι Ελληνοκυπριακές αντιπροσωπείες θα πρέπει να διαχειρηστούν τότε κάπως το γεγονός ότι θα επιστρέψουν με άδεια χέρια και ευχολόγια…
Φυσικά ποτέ δεν θα δηλώσει η ΕΕ ότι τώρα δεν θα επιβάλουμε κυρώσεις ώστε να προετοιμαστούμε καλύτερα για τον επόμενο γύρο. Θα πούνε κάτι του στυλ χαιρόμαστε που η Τουρκία απέσυρε το Oruc Reis και πλέον το λόγο τον έχει η διπλωματία. Η οποία διπλωματία δεν πρόκειται να προσφέρει τίποτα παρά μια καθυστέρηση γιατί οι θέσεις είναι τόσο μακριά και αγεφύρωτες. Αυτό μπορεί να ερμηνευτεί από κάποιους ότι οι Ευρωπαίοι είναι χαϊβάνια ή ότι συνεργάζονται με τους Τούρκους και μας εμπαίζουν. Αν όμως παρατηρήσουμε ότι η έκθεση των ευρωπαϊκών τραπεζών στην Τουρκία μειώνεται, όπως οι αντίστοιχες επενδύσεις (πχ το εργοστάσιο της VW που ακυρώθηκε), τότε η ιστορία είναι πολύ διαφορετική…
Η έκθεση των Γερμανικών τραπεζών έχει ήδη μειωθεί στα μόλις €9 δις και των Γαλλικών παρά το ότι είναι ακόμα ψηλή μειώνεται συνεχώς ταχύτατα. Δυστυχώς οι Ιταλικές τράπεζες αύξησαν την έκθεση τους. Πολλές από αυτές χαρακτηρίζονται zombie και είναι ύποπτες για τη δημιουργία της επόμενης ευρωπαϊκής χρηματοοικονομικής κρίσης. Το να επιβληθούν κυρώσεις στην Τουρκία που με τη σειρά τους θα δημιουργήσουν μία νέα τραπεζική κρίση, επιπλέον της πανδημίας, δεν θα ήταν ιδιαίτερα ευφυές.
Η μη επιβολή ουσιαστικών κυρώσεων αυτή τη φορά μπορεί να ενισχύσει την αυτοπεποίθηση του Ερντογάν και να τον οδηγήσει σε νέα λάθη. Να νομίζει ότι έχει πάρει το πράσινο φως να κάνει ότι θέλει γιατί υπάρχει αδυναμία τόσο δράσης όσο και συνεννόησης από πλευράς ΕΕ. Οι τελευταίοι δύο μήνες ήταν δύσκολοι, αλλά αυτή η διακοπή τώρα μας βρίσκει πιο δυνατούς από ότι πριν. Τα 12 νμ έγραψαν και δεν ξεγράφουν, μάλιστα το μήνυμα ήταν ξεκάθαρο, συνεχίστε έτσι και θα τα δείτε και στην Αλεξανδρούπολη. Οι Ένοπλες Δυνάμεις έχουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στις ικανότητες τους, ο ελληνικός λαός περισσότερη εμπιστοσύνη στις Ένοπλες Δυνάμεις και στην κυβέρνηση. Η Τουρκία φυσικά θέλει τη ρεβάνς. Θα προσπαθήσει με τα γνωστά μέσα της να αποδομήσει αυτά τα επιτεύγματα. Θα αρχίσουν πάλι να κυκλοφορούν περίεργα δημοσιεύματα, πως οι Ένοπλες Δυνάμεις δεν ανταποκρίνονται, δεν συνεργάζονται καλά με την πολιτική ηγεσία, και έχουν ελλείψεις, πως οι σύμμαχοι θα μας προδώσουν, πως η κυβέρνηση έχει ήδη συνθηκολογήσει αλλά το κρατούν κρυφό, πως δεν υπάρχει ελπίδα παρά μόνο αν υποταχθούμε και τότε θα είναι όλα καζάν καζάν… τα γνωστά… Θα οργανώσουν και καμιά μεγάλη ναυτική άσκηση για να ανέβει το ηθικό του ναυτικού τους καταναυμαχώντας φανταστικούς αντιπάλους, θα πάνε να κάνουν καμιά επιδρομή ενάντια στους Κούρδους γιδοβοσκούς, και θα παρουσιάζουν τα επιτεύγματα της βιομηχανίας τους βομβαρδίζοντας καμήλες στην έρημο.
Η Ελλάδα θα πρέπει να συνεχίσει τη δουλειά της. Να εξετάσουμε τι δεν δούλεψε καλά και να το βελτιώσουμε. Να ενισχυθεί η αποτρεπτική ισχύς, όχι μόνο με εξοπλισμούς, αλλά και με μια οικονομική βάση που να μπορεί να την υποστηρίξει. Να συνεχίσουμε την καλή δουλειά με τους συμμάχους μας και να βρίσκουμε νέους.
Το ίδιο θα κάνει και η Τουρκία. Δεν πρέπει να υποθέτουμε ότι την επόμενη φορά θα κάνει τα ίδια λάθη. Είδαμε ότι οι αγριάδες δεν έπιασαν. Επειδή δεν είναι στη φύση τους κάτι το διαφορετικό, δεν θα τις παρατήσουν, αλλά παράλληλα θα αρχίσουν μια εκστρατεία γοητείας. Θα προσπαθήσουν να πείσουν όλο τον κόσμο πως πρόκειται για μια παρεξήγηση, πως αυτό που ζήσαμε ήταν κάτι άλλο. Θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι για φιλοτουρκικά δημοσιεύματα και να μπορούμε να φιλτράρουμε τι είναι προπαγάνδα και να μη πιστεύουμε οτιδήποτε άκοπα και αβίαστα. Με τον ίδιο τρόπο που θα αντιμετωπιστεί η “είδηση” ότι ο Μέσι υπογράφει στον Ολυμπιακό, με άλλη τόση και παραπάνω θα πρέπει να αντιμετωπιστούν ανάλογα δημοσιεύματα που ξεκινούν από τη Ρωσία, τη Βουλγαρία και αναπαράγονται από περίεργους λογαριασμούς ανωνύμων tweet μέχρι να βρουν τη θαλπωρή σε μια ζεστή γωνιά του τύπου και των social media που προκειμένου να επιβεβαιωθούν οι προκαταλήψεις τους θα ενστερνίζονταν τα πάντα. Η Ελλάδα (και καμία χώρα στον κόσμο) δεν πρόκειται να διαπραγματευτεί την κυριαρχία της με όρους συνθηκολόγησης μετά από συντριπτική στρατιωτική ήττα, πόσο μάλλον τώρα, την ώρα που κερδίζουμε.
Νενικήκαμεν. Όσο κι αν φαίνεται απίστευτο, ας συνεχίσουμε έτσι, και δεν θα χάσουμε!
Η διαδικασία λήψεως αποφάσεων μέσα στην ΕΕ είναι περίπλοκη και χρειάζεται λίγο χρόνο παραπάνω. Αλλά στο τέλος τα καταφέρνει. Και όταν αρχίζει τις διαπραγματεύσεις… οι άλλοι είναι αυτοί που βρίσκονται προ εκπλήξεων. Αρκεί να δούμε τα πρόσφατα παραδείγματα. Τόσο οι υπέρμαχοι του GREXIT όσο και του BREXIT πίστευαν ότι είχαν καλά διαπραγματευτικά χαρτιά. Και στις δύο περιπτώσεις η ΕΕ έκανε καθυστερήσεις και μόλις θωρακίστηκε επέβαλε όρους. Το ίδιο θα κάνει και με την Τουρκία. Για παράδειγμα, ο Ερντογάν εκβίαζε με το μεταναστευτικό. Του δώσανε χρήματα μέχρι να ασφαλιστούν τα ευρωπαϊκά σύνορα. Μετά τον άφησαν να σπάσει τα μούτρα του. Κατόπιν εκβίασε με το ναυτικό του, έφαγε την επακούμβηση και πάλι έσπασε τα μούτρα του. Προχτές έφτασε η φρεγάτα Λήμνος στο χώρο ευθύνης της και η επιχείρηση Irini ανακοίνωσε πλήρη επιχειρησιακή ετοιμότητα. Πλέον έχει τα απαραίτητα μέσα για την αποστολή της και είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει κάθε σενάριο.
Operation IRINI: ανακοίνωσε την πλήρη επιχειρησιακή της ικανότητα
Ο Ερντογάν έχει πιστέψει και αυτός τις αυταπάτες του και νομίζει ότι μπορεί να συναλλάσσεται με την ΕΕ με όρους Λιβύης και Συρίας. Έχει ήδη αρχίσει να λαμβάνει τον λογαριασμό και δεν του αρέσει. Η πτώση της λίρας δεν είναι τυχαία. Το χρηματοοικονομικό σύστημα της Δύσης έχει απασφαλίσει και έχει ήδη αρχίσει τις αψιμαχίες. Οι Γερμανικές εφημερίδες το γράψανε ξεκάθαρα για να το καταλάβει και ο τελευταίος Τούρκος που ζει στη χώρα τους. Το μπαλάκι το έχουν πετάξει στον Ερντογάν και αυτός θα πρέπει να αποφασίσει για το μέλλον της Τουρκίας. Η κωλοτούμπα δεν είναι μόνο ελληνικό προνόμιο… το πρόβλημα όμως με την Τουρκία είναι πως για τους Τούρκους ο Ερντογάν είναι ο ενδοτικός και φιλοευρωπαίος, οι άλλοι είναι πιο ακραίοι. Θα χρειαστούν χρόνια για να αλλάξει νοοτροπία η Τουρκική κοινωνία, χρόνος που όμως μάλλον τους τελειώνει…
Η κρίση της Τουρκικής λίρας είναι άμεσο επακόλουθο των ερευνών στην Μεσόγειο
